Biểu tượng nghệ thuật thể hiện thiên tính nữ trong thơ Nôm Đường luật của Hồ Xuân Hương

Thơ Nôm Hồ Xuân Hương sử dụng nhiều biểu tượng, đa phần là biểu tượng tính dục. Tuy nhiên yếu tố dâm và tục không phải là cứu cánh mà chỉ là phương tiện sáng tạo nghệ thuật. Thiên tính nữ được thể hiện trong thơ Hồ Xuân Hương ở tất cả các phương diện từ cách lựa chọn, xử lí đề tài, cách xây dựng điểm nhìn, ngôn ngữ giọng điệu nhưng đặc biệt nhất chính là ở cách xây dựng các biểu tượng nghệ thuật thông tục gần gũi với đời thường.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biểu tượng nghệ thuật thể hiện thiên tính nữ trong thơ Nôm Đường luật của Hồ Xuân Hương JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Social Sci., 2016, Vol. 61, No. 10, pp. 49-57 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn DOI: 10.18173/2354-1067.2016-0083 BIỂU TƯỢNG NGHỆ THUẬT THỂ HIỆN THIÊN TÍNH NỮ TRONG THƠ NÔM ĐƯỜNG LUẬT CỦA HỒ XUÂN HƯƠNG Ngô Thanh Dung Khoa Tiểu học và Mầm non, Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam Tóm tắt. Thơ Nôm Hồ Xuân Hương sử dụng nhiều biểu tượng, đa phần là biểu tượng tính dục. Tuy nhiên yếu tố dâm và tục không phải là cứu cánh mà chỉ là phương tiện sáng tạo nghệ thuật. Thiên tính nữ được thể hiện trong thơ Hồ Xuân Hương ở tất cả các phương diện từ cách lựa chọn, xử lí đề tài, cách xây dựng điểm nhìn, ngôn ngữ giọng điệu nhưng đặc biệt nhất chính là ở cách xây dựng các biểu tượng nghệ thuật thông tục gần gũi với đời thường. Không bị ràng buộc bởi những khuôn mẫu, những quan niệm phong kiến, những biểu tượng thể hiện thiên tính nữ trong thơ Hồ Xuân Hương đã góp phần hoàn thiện bức tranh đa sắc màu về phái nữ đồng thời cũng tạo nên những đặc sắc riêng trong tư duy thẩm mĩ của bà Chúa thơ Nôm. Qua việc nghiên cứu biểu tượng trong thơ Hồ Xuân Hương có thể khẳng định giới tính chính là điểm độc đáo làm nên sức hấp dẫn muôn đời của kì nữ thơ Nôm này. Từ khóa: Hồ Xuân Hương, Thơ Nôm, biểu tượng tính dục, thiên tính nữ. 1. Mở đầu Tác phẩm nghệ thuật là thế giới của hình tượng. Trong thế giới hình tượng ấy, có một nhân tố quan trọng và càng ngày càng trở thành đối tượng trung tâm của người thưởng thức và nghiên cứu đó là biểu tượng. Biểu tượng thường được nhìn nhận dưới nhiều góc độ: văn hóa, tâm lí, ngôn ngữ, văn học... Ở mỗi góc độ soi chiếu đều cho chúng ta những phát hiện thú vị về biểu tượng. Dưới góc độ văn học, biểu tượng được xem là những hình ảnh cảm tính về hiện thực khách quan bộc lộ quan điểm thẩm mĩ của một tác giả, một thời đại, một dân tộc, một nền văn hóa và thường được biểu hiện bằng các ẩn dụ, hoán dụ, tượng trưng. Văn học nghệ thuật phản ánh cuộc sống bằng biểu tượng, biểu tượng càng gần gũi bao nhiêu với hiện thực càng có sức sống bấy nhiêu với cuộc đời. Giải mã biểu tượng chính là con đường tư duy nghệ thuật vì vậy chúng ta không thể bỏ qua biểu tượng nghệ thuật khi tìm hiểu một tác phẩm nghệ thuật, một tác giả hoặc một thời đại văn học, nhất là ở đây chúng ta lại đang nói đến thơ Nôm Đường luật thời trung đại và nữ sĩ Hồ Xuân Hương – một tác giả mà chính bản thân nhà thơ cũng trở thành biểu tượng được soi chiếu dưới góc nhìn thiên tính nữ. Trên thực tế mỗi nhà văn khi sáng tác đều mang sẵn trong mình ý thức về giới tính. Vì vậy khi sáng tác ý thức về giới tính thường chuyển hóa vào tác phẩm thông qua cách lựa chọn và xử lí Ngày nhận bài: 15/5/2016. Ngày nhận đăng: 20/7/2016 Liên hệ: Ngô Thanh Dung, e-mail: dungthd1973@gmail.com 49 Ngô Thanh Dung đề tài, giọng điệu, ngôn ngữ, . . . đặc biệt là các biểu tượng nghệ thuật. Nhìn một cách tổng quát, các tác giả nam giới trong văn học thời trung đại thường chú ý tới những điều tự do phóng khoáng, những chủ đề văn học to lớn có tính chất đại cục trong khi đó những tác giả nữ thường quan tâm đến những đề tài giản dị và lựa chọn những biểu tượng nghệ thuật dung dị xoay quanh chính cuộc sống đời thường của người phụ nữ. Chính vì vậy sáng tác của cây bút nữ thường mang những đặc trưng riêng không nhòe lẫn. Phạm Ngọc Liên cho rằng “Bằng cách viết động chạm đến chuyện cấm kị họ đã tự cởi trói,... bằng nội tâm phong phú và nhạy cảm họ cho rằng họ viết về giới của họ trung thực hơn những gì người khác áp đặt” [6;30]. Với họ, viết chính là cách để bộc bạch những suy nghĩ trăn trở rất riêng của phái mình, thậm chí khi viết chung về một đề tài thì dường như thiên tính nam và thiên tính nữ cùng sự ý thức về giới toát ra từ hệ thống biểu tượng trong từng sáng tác của tác giả, Thơ Nôm Đường luật của nữ sĩ Hồ Xuân Hương cũng không là ngoại lệ. Vấn đề về văn bản thơ Nôm của Hồ Xuân Hương vẫn hết sức phức tạp. Cho đến thời điểm này, khi khảo sát về con người và thơ Hồ Xuân Hương chúng ta vẫn cần có những tài liệu tham chiếu đáng tin cậy tuy nhiên việc tranh luận về số lượng và văn bản, tiểu sử... không nằm trong mục đích nghiên cứu của chúng tôi ở bài viết này, chúng tôi chỉ đi vào nghiên cứu những bài mang phong cách thống nhất.Việc tiếp cận thơ Nôm Hồ Xuân Hương dưới góc độ giới tính đã có nhiều nhà nghiên cứu đề cập nhưng những nghiên cứu theo hướng biểu tượng thì chưa thật xác định. Hệ thống biểu tượng nghệ thuật trong thơ Nôm đường luật của một tác giả thời trung đại là vấn đề có phạm vi không nhỏ, trong bài viết này tôi chỉ khảo sát một số biểu tượng thể hiện rõ nét tính chất giới tính trong sáng tác của Hồ Xuân Hương, đó là những biểu tượng nói về vẻ đẹp của người phụ nữ và hệ thống biểu tượng thể hiện những tình cảm, tâm trạng của người phụ nữ. 2. 2.1. Nội dung nghiên cứu Điểm nhìn của Hồ Xuân Hương là điểm nhìn thiên tính nữ Biểu tượng thể hiện thiên tính nữ là một điểm độc đáo tạo nên cái ...