Biểu tượng trong văn hoá - 1

Biểu tượng trong văn hoá - 1Đi tìm bản sắc văn hóa dân tộc qua thế giới biểu tượngBàn về bản sắc Văn hoá dân tộc quả là một việc làm hết sức khó khăn. Biết bao nhiêu công trình và bút mực nhằm tập trung vào câu hỏi “bản sắc dân tộc là gì?”, nhưng cuộc hành trình truy tìm này vẫn còn tiếp tục. Không thể nói việc làm này là viển vông và không có thật.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biểu tượng trong văn hoá - 1 Biểu tượng trong văn hoá - 1Đi tìm bản sắc văn hóa dân tộc qua thế giới biểu tượngBàn về bản sắc Văn hoá dân tộc quả là một việc làm hết sức khó khăn. Biếtbao nhiêu công trình và bút mực nhằm tập trung vào câu hỏi “bản sắc dântộc là gì?”, nhưng cuộc hành trình truy tìm này vẫn còn tiếp tục. Không thểnói việc làm này là viển vông và không có thật.Bản sắc văn hoá dân tộc bao hàm những mặt được hình thành và gắn bó vớidân tộc từ thưở xa xưa, các mặt này được duy trì theo quá trình của lịch sử.Đó là các kiểu quan hệ hay một kiểu lựa chọn riêng của một cộng đồng vềmột phương thức ứng xử nào đó, khiến cho mỗi dân tộc hiện ra với nhữngnét độc đáo nhằm phân biệt với các dân tộc khác.Có thật nhiều cách trả lời khác nhau về bản sắc dân tộc, và mọi người cũngmặc nhiên công nhận rằng bản sắc dân tộc là cái có thật, nên rất nhiều côngtrình gắng công tìm hiểu. Nhưng truy tìm theo hướng nào và bằng cách nàolà điều cần bàn đến. Bởi một lẽ ngay trong bản thân khái niệm văn hoá chođến nay vẫn còn nhiều tranh cãi do đứng ở nhiều góc độ khoa học khác nhauđể nghiên cứu. Song ở đây chúng ta không sa đà vào việc truy tìm một cáchkiệt cùng về định nghĩa của văn hoá, vì càng đi sâu tìm hiểu khái niệm nàythì càng thêm phức tạp. Tựu chung, xét về mặt biểu hiện, văn hoá là mộthiện tượng xã hội mà không phải là hiện tượng tự nhiên, và nó thuộc về giátrị tinh thần. Theo nghĩa chung nhất, văn hoá được xem là toàn bộ nhữnghoạt động sáng tạo của con người trong quá khứ cũng như trong hiện tại tạothành những chuẩn mực - giá trị, thị hiếu và truyền thống, gọi chung là hệgiá trị - xã hội, một thành tố cơ bản làm nên bản sắc riêng của mỗi cộngđồng dân tộc. Hệ giá trị xã hội nào cũng đều nhằm vào sự thoả mãn nhu cầuvật chất và tinh thần của con người, nó được biểu hiện trở thành các biểutượng văn hoá - các khuôn mẫu và chuẩn mực văn hoá.Theo toàn thư quốc tế về phát triển văn hoá (International Thesaurus onCultural Development) của UNESCO: “Văn hoá là một tập hợp các hệ thốngbiểu tượng, nó quy định thế ứng xử của con người và làm cho một số đôngngười có thể giao tiếp với nhau, liên kết họ lại thành một cộng đồng riêngbiệt” [1]. Sự hình thành và phát triển văn hoá luôn dựa vào năng lực của conngười trong việc nhận thức và sáng tạo ra các loại hình ngôn ngữ kí hiệu -biểu tượng ( Symbol). Bởi lẽ, biểu tượng luôn chứa đựng trong nó những giátrị, mà đằng sau các giá trị thường ẩn dấu một nhu cầu nào đó của conngười. Trong mọi nhu cầu của đời sống xã hội thì nhu cầu văn hoá là nhucầu cao nhất - nhu cầu giải trí và sáng tạo ra các tác phẩm văn hoá. Sự đadạng của văn hoá biểu hiện tính phong phú và tính nhiều vẻ của thế giới biểutượng.Khi nhấn mạnh đặc trưng cơ bản của văn hoá là mang tính biểu tượng(Symbolic) thì đó cũng là lý do khiến phải xem xét kĩ hơn về loại hình ngônngữ - kí hiệu tượng trưng này.Biểu tượng là gì? Để tạm hiểu, ta có thể gọi nó là cái được dùng để biểu thịmột cái gì đó. Nó là hình ảnh tượng trưng được phô bày ra khiến người tacảm nhận một giá trị trừu suất tức là thế giới của ý nghĩa, cũng là thế giớicủa văn hoá.Từ điển Petit Larousse cho rằng: “Biểu tượng là dấu hiệu hình ảnh, con vậtsống động hay đồ vật biểu hiện một điều trừu tượng, nó là hình ảnh cụ thểcủa một sự vật hay một điều gì đó”.C.G.Jung - nhà phân tâm học người Thuỵ Sỹ cũng quan niệm về biểu tượngnhư sau:“Biểu tượng là một danh từ, một tên gọi hay một đồ vật, ngay cả khi là quenthuộc ở trong đời sống hàng ngày, nhưng vẫn chứa đựng những mối liên hệvề mặt ý nghĩa, bổ sung vào cái ý nghĩa ước định hiển nhiên và trực tiếp củachúng”. [3]Trong Dịch thuyết cương lĩnh của Chu Hy, nhà triết học đời Tống cũng giảithích: “Tượng là lấy hình này để tỏ nghĩa kia” [4] , tức là dùng cái tri giác đểnói lên cái khó có thể tri giác, hay dùng cái tĩnh để nói cái động, dùng cái cụthể để nói cái trừu tượng, dùng cái hữu hình để nói cái vô hình v.v…Biểu tượng là loại hình “kí hiệu” rất cổ xưa ra đời từ buổi bình minh của lịchsử hình thành nhân loại. Biểu tượng được coi như là công cụ của tư duytrong tiến trình nhận thức của con người. Nó là con đẻ của sự liên tưởng vàtưởng tượng, giúp cho con người khám phá ra thế giới đầy ý nghĩa. Nhiềunhà nhân học văn hoá còn cho rằng “đơn vị cơ bản” của văn hoá chính làbiểu tượng - vật hàm chứa thông tin, và là hạt nhân “di truyền xã hội” đầutiên của loài người.Thế giới biểu tượng là thế giới của ý nghĩa. Quá trình sáng tạo ra hệ thốngcác biểu tượng cũng là quá trình “khách thể hoá” những “năng lực bản chấtngười” để tạo nên thế giới văn hoá. Có thể xem văn hoá là toàn bộ thế giớithông tin, không kể di truyền sinh vật, là biện pháp nhằm tổ chức, bảo vệ vàtruyền bá thông tin. Như vậy, biểu tượng chính là hình thức ngoại hiện củavăn hoá, còn hệ thống ý nghĩa nằm bên trong mỗi biểu tượng là nội dung cơbản của nó. Văn hoá được coi như là một “văn bản” các hệ thống biểutượng.Biểu tượ ...