Bổ sung hai loài thuộc chi Rhodendron L. cho hệ thực vật Việt Nam

Bài báo ghi nhận bổ sung hai loài Rhododendron kendrickii Nutt. và Rhododendron meridionale P.C. Tam thuộc chi Rhododendron L. cho hệ thực vật Việt Nam. Loài R. kendrickii gần với loài R. tanastylum, phân biệt bởi nhánh cụm hoa mảnh, dài 15-35 mm, có lông; cụm hoa thường 8-15 hoa.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bổ sung hai loài thuộc chi Rhodendron L. cho hệ thực vật Việt NamTẠP CHÍ SINH HỌC, 2012, 34(4): 446-451BỔ SUNG HAI LOÀI THUỘC CHI RHODENDRON L.(HỌ ĐỖ QUYÊN - ERICACEAE JUSS.) CHO HỆ THỰC VẬT VIỆT NAMNguyễn Thị Thanh Hương1*, Nguyễn Tiến Hiệp21Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, huongthnguyen@yahoo.com2Trung tâm Bảo tồn Thực vậtTÓM TẮT: Bài báo ghi nhận bổ sung hai loài Rhododendron kendrickii Nutt. và Rhododendronmeridionale P.C. Tam thuộc chi Rhododendron L. cho hệ thực vật Việt Nam. Loài R. kendrickii gần vớiloài R. tanastylum, phân biệt bởi nhánh cụm hoa mảnh, dài 15-35 mm, có lông; cụm hoa thường 8-15 hoa.Loài R. meridionale gần với loài R. chunii, phân biệt bởi vòi nhụy nhẵn. Hai loài này được thu tại tỉnh HàGiang, mẫu hiện được lưu giữ tại phòng Thực vật, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật. Như vậy, chiRhododendron L. ở Việt Nam hiện có 42 loài. Khóa định loại đã được thiết lập cho 42 loài thuộc chi này ởViệt Nam.Từ khóa: Ericaceae, Rhododendron, đỗ quyên, ghi nhận mới, Hà Giang.MỞ ĐẦUChi Đỗ quyên (Rhododendron L.) thuộc họĐỗ quyên (Ericaceae Juss.), trên thế giới cókhoảng 850 loài, phân bố ở châu Á, châu Âu vàBắc châu Mỹ [1]. Phạm Hoàng Hộ (1999) [5],đã mô tả 19 loài, 5 dưới loài và 2 thứ có ở ViệtNam. Nguyễn Tiến Hiệp (2003) [3], ghi nhận có25 loài, 4 dưới loài và 2 thứ. Cho đến nay, chiĐỗ quyên (Rhododendron L.) hiện biết có 32loài, 5 dưới loài và 9 thứ [2, 4, 5, 6]. Gần đây,trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi bổ sungthêm loài Rhododendron kendrickii Nutt. vàRhododendron meridionale P. C. Tam, cho hệthực vật Việt Nam, nâng tổng số loài trong chinày lên 42 loài.cũng như ở nước ngoài được lưu giữ tại cácphòng tiêu bản của các Viện nghiên cứu vàTrường đại học như: Khoa Sinh học, Đại họcKhoa học tự nhiên (HNU); Phòng Thực vật,Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (HN);Phòng Tài nguyên sinh vật, Viện Sinh học nhiệtđới tp. Hồ Chí Minh; Phòng Tiêu bản, ViệnDược liệu, Bộ Y tế (HNPM); Phòng Tiêu bản,Đại học Dược Hà Nội (HNPI); Phòng Tiêu bảnthực vật, Viện Thực vật Côn Minh, Trung Quốc(KUN).Phương phápMẫu vậtChúng tôi áp dụng phương pháp so sánhhình thái. Đây là phương pháp truyền thốngđược sử dụng trong nghiên cứu phân loại thựcvật từ trước đến nay, kết hợp với các tài liệu gốcvà một số tài liệu nghiên cứu ở các nước lân cậnkhác [2, 7, 8].Là các loài trong tự nhiên (mẫu tươi sống),các tiêu bản khô của chi Đỗ quyên ở Việt NamKẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬNVẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUKhóa định loại các loài thuộc chi Rhododendron L. hiện biết ở Việt Nam1A. Cụm hoa ở đỉnh cành, đôi khi có chồi hoa bên ở ngay phía dưới.2A. Thân có vảy hình khiên, đôi khi lẫn với các loại lông khác.3A. Quả nang có nắp cứng hay hóa gỗ; giá noãn hợp ở trục chính của noãn; hạt có cánh.4A. Vòi nhụy có vảy, ít nhất ở gốc, đôi khi đến tận đỉnh; thùy đài luôn rõ.5A. Tràng dài (3) 5-7 (13,5) cm.6A. Quả có lông ............................................................................... 1. Rhododendron nhatrangense6B. Quả có vảy.446Nguyen Thi Thanh Huong, Nguyen Tien Hiep7A. Nhị 15-25 (27); bầu 10-12 ô ................................................................................ 2. R. maddenii7B. Nhị (8)-10 (14); bầu 5-7 ô.8A. Mép đài không lông.9A. Phiến lá có gân dẹt ở mặt trên ............................................................................... 3. R. excellens9B. Phiến lá có gân lõm sâu ở mặt trên ......................................................................... 4. R. nuttallii8B. Mép đài có lông.10A. Thùy đài dài hơn 6 mm ............................................................................... 5. R. valentinianum10B. Thùy đài ngắn hơn 6 mm11A. Mặt dưới thùy đài có vảy dày đặc.12A. Tràng ngắn hơn hay bằng 4 cm, màu vàng ......................................................6. R. leptocladon12B. Tràng dài hơn 4 cm, màu trắng có sọc vàng ............................................................ 7. R. fleuyri11B. Mặt dưới thùy đài có vảy thưa.13A. Thùy tràng dài 3-5 cm, màu tía nhạt, đỏ nhạt hoặc trắng hồng.14A. Thùy tràng có vảy............................................................................................... 8. R. carneum14B. Thùy tràng không có vảy ....................................................................................9. R. ciliicalyx13B. Thùy tràng dài 7-8 cm, màu trắng có đốm vàng............................................ 10. R. veitchianum5B. Tràng dài 1,5-3 cm.15A. Tràng màu hồng đến đỏ đậm..................................................................... 11. R. tephropeplum15B. Tràng màu vàng.16A. Đài không có rìa lông; cành non có vảy ............................................... 12. R. xanthostephanum16B. Đài có rìa lông; cành non có lông .................................................................. 13. R. crenulatum4B. Vòi nhụy không có vảy; thùy đài không rõ ..................................................... 14. R. yunnanense3B. Quả nang có nắp mảnh và vặn xoắn khi mở; giá noãn rời ở trục chính của noãn; hạt có phầnphụ hình đuôi ở cả 2 đầu.17A. Đài có thùy không rõ.18A. Hoa mọc đơn độc; chóp lá có khía ................................................................ 15. R. densifolium18B. Hoa tập hợp thành cụm hoa gồm 3-7 hoa; chóp lá không có khía.19A. Bầu có cả lông và vảy; cuống lá màu xanh .................................................... 16. R. rushforthii19B. Bầu chỉ có vảy; cuống lá màu đỏ.................................................................... 17. R. trancongii17B. Đài có thùy rõ20A. Tràng ngắn hơn 2 cm.21A. Quả nang dài 1-1,5 cm....................................................................................... 18. R. poilanei21B. Quả nang dài 1,5-2 cm .................................................................................... 19. R. sororium20B. Tràng dài hơn 2 cm.22A. Tràng dài 8 -10 cm, màu đỏ ............................................... ...