Các biện pháp nâng cao khả năng nghe hiểu trong phiên dịch

Để có thể hiểu chính xác ý định giao tiếp và nội dung của thông điệp, người học nghề phiên dịch cần được rèn luyện nhiều thao tác quan trọng như nắm nghĩa của phát ngôn, nâng cao tốc độ phân tích thông tin, hình dung ra nội dung của phát ngôn, xác định các phân đoạn của phát ngôn, nghe và hiểu các con số, gắn kết ý nghĩa thông báo với các biểu thức ngôn ngữ tương đương trong ngôn ngữ đích, trích xuất các ý cấu thành của thông tin, kích hoạt các ký ức thụ động tiềm ẩn, phản ứng với thông tin.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các biện pháp nâng cao khả năng nghe hiểu trong phiên dịchTạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 27 (2011) 67-76Các biện pháp nâng cao khả năng nghe hiểu trong phiên dịchĐinh Hồng Vân*Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Pháp, Trường Đại học Ngoại ngữ,Đại học Quốc gia Hà Nội, Đường Phạm Văn Đồng, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt NamNhận ngày 14 tháng 2 năm 2011Tóm tắt. Phiên dịch là một hoạt động trí óc cần có những kỹ năng chuyên biệt. Một trong nhữngkỹ năng không thể thiếu là nghe hiểu. Nghe hiểu của phiên dịch viên có nhiều điểm tương đồngvới nghe hiểu thông thường nhưng cũng có những đặc thù riêng. Để có thể hiểu chính xác ý địnhgiao tiếp và nội dung của thông điệp, người học nghề phiên dịch cần được rèn luyện nhiều thao tácquan trọng như nắm nghĩa của phát ngôn, nâng cao tốc độ phân tích thông tin, hình dung ra nộidung của phát ngôn, xác định các phân đoạn của phát ngôn, nghe và hiểu các con số, gắn kết ýnghĩa thông báo với các biểu thức ngôn ngữ tương đương trong ngôn ngữ đích, trích xuất các ý cấuthành của thông tin, kích hoạt các ký ức thụ động tiềm ẩn, phản ứng với thông tin.Từ khóa. Phiên dịch, nghe hiểu, nghĩa ngôn bản, nghĩa ngôn ngữ, phát ngôn, ngôn bản, phân tíchthông tin, dịch chuyển mã.Để dịch tốt, phiên dịch viên cần có nhiều kiếnthức, kỹ năng. Nhưng quan trọng nhất vẫn là phảihiểu được ngôn bản. Chính vì vậy mà nhiệm vụhàng đầu của một chương trình đào tạo phiêndịch là luyện cho học viên khả năng nắm đượcnghĩa của phát ngôn. Nghe hiểu ngoại ngữ nóichung vốn đã bị coi là khó, nghe hiểu đối vớiphiên dịch viên, do yêu cầu của công việc, lại cànglà một thách thức lớn. Bài viết này sẽ đề cập đếnmột số biện pháp nâng cao khả năng nghe hiểu,vấn đề cốt lõi của toàn bộ quá trình phiên dịch.*Trên thực tế giao tiếp hàng ngày có nhiềukiểu nghe. Trong đó có thể kể đến một số kiểuphổ biến nhất sau đây.Trước tiên là kiểu nghe có chọn lọc. Với kiểunghe này, người nghe chỉ chú ý rút ra nhữngđiểm quan trọng của một phát ngôn để khi cần cóthể sử dụng lại sau này. Đây là kiểu nghe thườnggặp ở các học viên trong các giờ học được tổchức dưới dạng thuyết trình.Kiểu nghe tiếp theo là của những người thamgia vào một cuộc thảo luận. Lúc này, người nghesẽ chú ý đến hệ quả của những điều được nói ra,sẽ xác lập cho mình một quan điểm ủng hộ hayphản bác; người nghe chỉ giữ lại những gì mà họcó ý định sử dụng để phục vụ cho việc bảo vệquan điểm của mình hoặc để bác bỏ quan điểmcủa người khác.Người ta cũng có thể nghe từng ngôn từ, suynghĩ về cách dùng từ, về cách chơi chữ. Đó làcách nghe của các nhà ngôn ngữ học hoặc củacác ca sĩ [1].Cuối cùng có thể kể đến cách nghe củaphiên dịch viên, một thính giả rất đặc biệt. Phiêndịch viên không hề tham gia vào buổi nói chuyệnvới tư cách cá nhân, mà cố gắng tập trung tối đađể hiểu dụng ý của người nói và nắm bắt tất cảcác sắc thái ý nghĩa của phát ngôn. Đây chính làcách nghe cần được hình thành ở người học nghề______*84-4-37548151.E-mail: dhvan2001@gmail.com6768Đ.H. Vân / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Ngoại ngữ 27 (2011) 67-76phiên dịch. Họ phải có khả năng phân tích đượcthông tin trong một khoảng thời gian rất ngắn dotốc độ nói của người thuyết trình quy định. Đểlàm được việc này, họ phải học cách nhận diệnđược trong chuỗi lời nói cái mà họ cần tập trungsự chú ý. Điều này đòi hỏi người nghe phải hoàntoàn thoải mái về tinh thần, tránh mọi căng thẳng,tránh để ý đến những gì không liên quan đến nộidung thông báo như giọng địa phương hay thóiquen nói năng của người đang phát biểu.1. Nắm nghĩa của phát ngônMột điều có vẻ lạ đối với những người khônglàm nghề phiên dịch, đó là các phiên dịch viênphải trừu tượng hoá đến mức tối đa các từ ngữnghe được để có thể hoàn toàn tập trung vàothông tin. Nhờ vào cách nghe ở cấp độ trên từ,phiên dịch viên không chỉ hiểu những gì được thểhiện thông qua từ mà còn liên tưởng đến nhữngkiến thức bách khoa mà mình đã tích luỹ được cầncho việc hiểu ngôn bản. Sở dĩ như vậy là vì ýnghĩa ngôn ngữ của một phát ngôn không hẳn đãđồng nhất với ý nghĩa cụ thể của phát ngôn đótrong một hoàn cảnh cụ thể với một cá nhân cụ thể.Để nghe được một thông tin mà không nghetừng từ cần sử dụng nhiều phương cách khácnhau như: hình dung cụ thể tất cả các tình huốngcó thể hình dung được, phản ứng với tất cả cácthông tin, thậm chí chỉ cần tự nói thầm với chínhbản thân rằng mình không biết chỗ này khôngbiết chỗ kia. Sự kết hợp các ý sẽ giúp cho việchình thành nên ý nghĩa của thông báo và sẽ đượcghi nhớ tốt hơn là việc nhắc lại từ cho dù việclàm đó nhằm mục đích dịch bằng một từ tươngđương ngôn ngữ hoặc là để nhớ kỹ những gì đãđược nói ra. Tìm cách nhớ từ sẽ khiến cho ngườinghe vừa bị sa lầy vào vỏ ngôn ngữ mà lẽ ra cầnphải thoát khỏi cái đó lại vừa không hiểu kỹnhững gì được mang lại từ các thao tác hình dungcũng như những phản ứng về khái niệm, cảm xúcđối với thông tin, sự kích hoạt những kỷ niệm tiềmẩn hay sự nhận diện các phân đoạn của phát ngôn.Vì vậy, học ...