Các Danh nhân y học - Lê Hữu Trác (1720 - 1791)

Lê Hữu Trác (1720 - 1791) hiệu là Hỉa Thượng Lãn Ông, quê ở làng Liêu Xá, huyện Đường Hào (nay là huyện Mỹ Vǎn, tỉnh Hải Hưng ). ông là nhà y học có học vấn uyên bác, nhà dược học nổi tiến, nhà thơ, nhà vǎn xuất sắc, nhà tư tưởng tiến bộ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân đạo, có ý chí độc lập sáng tạo trong nghiên cứu. Phát huy truyền thống của Tuệ Tĩnh, ông đã sưu tầm phát hiện thêm 300 vị thuốc nam (Lĩnh Nam bản thảo) đồng thời tổng hợp...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các Danh nhân y học - Lê Hữu Trác (1720 - 1791) Các Danh nhân y học Lê Hữu Trác (1720 - 1791) Lê Hữu Trác (1720 - 1791) hiệu là Hỉa Thượng Lãn Ông, quê ở làngLiêu Xá, huyện Đường Hào (nay là huyện Mỹ Vǎn, tỉnh Hải Hưng ). ông là nhà y học có học vấn uyên bác, nhà dược học nổi tiến, nhà thơ,nhà vǎn xuất sắc, nhà tư tưởng tiến bộ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhânđạo, có ý chí độc lập sáng tạo trong nghiên cứu. Phát huy truyền thống của Tuệ Tĩnh, ông đã sưu tầm phát hiện thêm300 vị thuốc nam (Lĩnh Nam bản thảo) đồng thời tổng hợp thêm 2854phương thuốc kinh nghiệm phổ biến cho nhân dân áp dụng Hành giản trânnhu và Bách gia trân tàng . Ông cũng đã có những sáng tạo đặc sắc trongviệc vận dụng lý luận y học vào thực tiễn Việt Nam. Cái qýu nhất trong việc đào tạo lớp lương y mới, Lãn Ông chú trọngxây dựng y đức người thày thuốc, ông thường nói Đạo làm thuốc là mộtnhân thuật chuyên bảo vệ sinh mạng con người, phải lo cái lo của người, vuicái vui của người, chỉ lấy việc cứu sống mạng người làm nhiệm vụ của mìnhkhông nên cầu lợi kể công những lời rǎn của hải thượng lãn ông Đạo làm thuốc là một nhân thuật chuyên bảo vệ sinh mạng conngười, phải lo cái lo của người, vui cái vui của người, chỉ lấy việc cứu sốngmạng người làm nhiệm vụ của mình không nên cầu lợi kể công... Thường thấy kẻ làm thuốc, hoặc nhân bệnh cha mẹ người ta ngặtnghèo, hoặc bắt bí người ta lúc đêm tối, trời mưa, có bệnh nguy cấp; bệnh dễchữa bảo là khó chữa, bệnh khó chữa bảo là không chữa được, giở lối quỉquyệt ấy nhằm thoả mãn yêu cầu, rắp tâm như thế là bất lương. Chữa chonhà giàu sang, thì tỏ tính sốt sắng, mong được lợi nhiều, chữa cho nhà nghèohèn thì ra ý lạnh nhạt, sống chết mặc bay. Than ôi, đem nhân thuật làmchước dối lừa, đem lòng nhân đổi ra lòng buôn bán. Như thế thì người sốngtrách móc, người chết oán hờn không thể tha thứ được... Nghề làm thuốc là nhân thuật, thầy thuốc hẳn phải lấy việc giúpngười làm điều hay. Cứu được một người thì khoa chân, múa tay cho mọingười biết) nhỡ có thất bại thì giấu đi. Thường người ta hay giấu các điềuxấu của mình mà không đem sự thực nói với người khác. Riêng tôi dám nóilà thoát khỏi những thói đó chǎng, là vì tôi không theo con đường khoa cửnối dõi nghiệp nhà, chuyển hướng ra làm thuốc nên chỉ muốn hết sức làmnhững việc đáng làm, may ra khỏi hổ thẹn với đất trời, đâu dám e ngại sựchê khen, để phải hối hận với bổn phận... Nghĩ thật sâu xa, tôi hiểu rằng thầy thuốc là người bảo vệ sinh mạngcon người. sống chết trong tay mình nắm, họa phúc trong tay mình giữ. Thếthì đâu có thể kiến thức không đầy đủ, đức hạnh không trọn vẹn, tâm hồnkhông rộng lớn, hành động không thận trọng mà làm liều lĩnh học đòi cáinghề cao quí đó chǎng . 8 tội người thầy thuốc cần tránh: - Có bệnh xem xét đã rồi mới cho thuốc, vì ngại đêm mưa vất vảkhông chịu thǎm mà đã cho phương, đó là lội lười. - Có bệnh cần dùng thứ thuốc nào đó mới cứu được nhưng sợ conbệnh nghèo túng không trả được vốn nên chỉ cho thuốc rẻ tiền, đó là tội bủnxỉn. - Khi thấy bệnh chết đã rõ, không bảo thực lại nói lơ mơ để làm tiền,đó là tội tham lam. - Thấy bệnh dễ chữa nói dối là khó chữa, dọa người ta sợ để lấy nhiềutiền, đó là lội lừa dối. - Thấy bệnh khó đáng lẽ nói thực rồi hết lòng cứu chữa nhưng lại sợmang tiếng không biết thuốc, vả lại chưa chắc chắn đã thành công, khôngđược hậu lời nên không chịu chữa đến nỗi người ta bó tay chịu chết, đó là tộibất nhân. - Có trường hợp người bệnh ngày thường có bất bình với mình khimắc bệnh phải nhờ đến mình liền nghĩ ra ý nghĩ oán thù không chịu chữa hếtlòng, đó là tội hẹp hòi. - Thấy kẻ mồ côi goá bụa, người hiền, con hiếm mà nghèo đói ốm đaucho là chữa mất công vô ích không chịu hết lòng, đó là tội thất đức. - Lại như xét bệnh còn lơ mơ, sức học còn non đã cho thuốc chữabệnh, đó là tội dốt nát. Hải Thượng Lãn ông đã đề ra 9 điều dạy trong Y huấn cách ngônđể dǎn dạy người thây thuốc mà hiện nay vẫn còn nguyên giá trị, thí dụ: - Phàm người mời đi thǎm bệnh, nên tùy bệnh kíp hay không mà sắpđặt thǎm trước hay sau. Chớ nên vì giàu sang hay nghèo hèn mà nơi đếntrước, chỗ tới sau hoặc bốc thuốc lại phân biệt nơi hơn kém. - Khi đến xem bệnh ở nhà nghèo túng, hay những người mồ côi, goábụa hiếm hoi, càng nên chǎm sóc đặc biệt; vì những người giàu sang khônglo không có người chữa; còn người nghèo hèn, thì không đủ sức đón đượcthày giỏi, vậy ta để tâm một chút, họ sẽ được sống một đời, còn những ngườicon thảo, vợ hiền, nghèo mà mắc bệnh, ngoài việc cho thuốc mà không cóǎn, thì vẫn đi đến chỗ chết. - Khi chữa bệnh cho ai khỏi rồi, chớ có mưu cầu quà cáp, vì nhữngngười nhận của người khác cho thường hay sinh ra nể nang, huống chi đốivới những kẻ giàu sang, tính khí thất thường mà mình cầu cạnh ...