Các quan hệ xã hội tác động đến vấn đề môi trường

Bản chất của mối quan hệ xã hội và môi trường, tiến trình phát triển mối quan hệ giữa xã hội và tự nhiên, những khả năng xung đột, phát triển bền vững, yêu cầu tất yếu của việc tái lập sự cân bằng giữa con người xã hội và môi trường là những nội dung trong bài viết "Các quan hệ xã hội tác động đến vấn đề môi trường". Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các quan hệ xã hội tác động đến vấn đề môi trườngX· héi häc sè 3 (75), 2001 9 Quan hÖ gi÷a x· héi vµ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Hµ Huy Thµnh Lª Cao §oµn 1. B¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a x· héi vµ m«i tr−êng: triÕt lý tæng qu¸t Nh− chóng ta ®· biÕt, qu¸ tr×nh tiÕn hãa cña tù nhiªn ®· dÉn tíi sù xuÊthiÖn con ng−êi. Con ng−êi b−íc vµo lÞch sö cña m×nh b»ng ho¹t ®éng lao ®éng s¶nxuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ trªn c¬ së cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®ã,con ng−êi tù tæ chøc thµnh x· héi loµi ng−êi. VËy lµ, x· héi loµi ng−êi ®· h×nh thµnhtrong tiÕn tr×nh tiÕn hãa cña thÕ giíi vËt chÊt vµ lµ mét d¹ng tæ chøc ®Æc thï cña thÕgiíi vËt chÊt ®ã. Lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn hãa cña thÕ giíi vËt chÊt vµ lµ mét h×nh th¸i tæ chøc®Æc thï cña thÕ giíi vËt chÊt, x· héi tån t¹i vµ vËn ®éng trong thÕ giíi tù nhiªn. Mèiquan hÖ gi÷a con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi víi giíi tù nhiªn do vËy lµ nÒn t¶ng cñasù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi. K. Marx ®· chØ ra r»ng, cã ba yÕu tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cñax· héi loµi ng−êi: hoµn c¶nh ®Þa lý, d©n sè vµ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖnhiÖn ®¹i, ba nh©n tè nµy cã thÓ ®−îc xem lµ c¸c nh©n tè m«i tr−êng tù nhiªn, x· héivµ kinh tÕ. M«i tr−êng lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ tæng thÓ c¸c yÕu tè vËt chÊt tù nhiªnvµ nh©n t¹o bao quanh con ng−êi, cã quan hÖ mËt thiÕt ®Õn sinh ho¹t sèng vµph¸t triÓn cña con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi. Kh¸i niÖm m«i tr−êng ë ®©ykh«ng ph¶i lµ thÕ giíi tù nhiªn nãi chung, bÊt kú mµ lµ thÕ giíi tù nhiªn ®Ættrong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi sinh ho¹t sèng vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi vµx· héi loµi ng−êi. §Ó hiÓu s©u s¾c vai trß to lín cña m«i tr−êng thiªn nhiªn vµ b¶n chÊtcña mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi, x· héi loµi ng−êi vµ m«i tr−êng, chóng tacÇn ph©n tÝch b¶n chÊt h×nh th¸i ®Æc thï cña thÕ giíi vËt chÊt lµ x· héi loµing−êi. §Ó hiÓu b¶n chÊt cña x· héi, chóng ta tiÕp cËn tõ khÝa c¹nh ph−¬ngthøc s¶n xuÊt. Ph−¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc con ng−êi tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶nxuÊt ra cña c¶i. §ã lµ sù thèng nhÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l−îng s¶n xuÊt. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn10 Quan hÖ gi÷a x· héi vµ m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn Lùc l−îng s¶n xuÊt lµ toµn bé n¨ng lùc thùc tiÔn cña nÒn s¶n xuÊt x· héitrong viÖc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt. Nã cÊu thµnh néi dung vËt chÊt cña qu¸tr×nh s¶n xuÊt vµ thÓ hiÖn ra mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi vµ thiªn nhiªn. §Ó hiÓuthùc chÊt mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi vµ tù nhiªn, chóng ta h·y xÐt qu¸ tr×nh s¶nxuÊt ë khÝa c¹nh lùc l−îng s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt gåm ba yÕu tè gi¶n ®¬n: lao®éng, ®èi t−îng lao ®éng vµ t− liÖu lao ®éng. Qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh con ng−êi t¸c ®éng vµo tùnhiªn, biÕn ®æi mét sè thµnh tè tù nhiªn thµnh nh÷ng gi¸ trÞ sö dông thÝchhîp víi nhu cÇu cña m×nh. §ã lµ sù l−u th«ng vËt chÊt gi÷a ng−êi vµ tù nhiªnlµ mèi quan hÖ gi÷a ng−êi vµ tù nhiªn. Trong qu¸ tr×nh nµy ®· diÔn ra cïngmét lóc ba néi dung: Mét lµ, t¹o ra nguån cña c¶i, nh÷ng t− liÖu sinh ho¹t cho viÖc duy tr× vµ ®¸pøng c¸c nhu cÇu vËt chÊt cña ®êi sèng con ng−êi. Hai lµ, lµ qu¸ tr×nh kh¸m ph¸ nh÷ng quy luËt cña tù nhiªn vµ øng dôngnh÷ng quy luËt ®ã vµo viÖc chÕ t¹o ra c«ng cô lao ®éng, thay ®æi kü thuËt vµ c«ngnghÖ s¶n xuÊt. Ba lµ, sù hoµn thiÖn chÝnh ngay b¶n th©n con ng−êi, víi tÝnh c¸ch lµ chñ thÓcña qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt. Tæng hîp l¹i, qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt ®−îc K. Marx chØ ra r»ng: “qu¸tr×nh lao ®éng, nh− chóng ta ®· h×nh dung nã trong nh÷ng yÕu tè gi¶n ®¬n vµ trõut−îng cña nã, lµ mét ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ sö dông, lµ sùchiÕm ®o¹t nh÷ng c¸i cã s½n trong thiªn nhiªn ®Ó tháa m·n nh÷ng nhu cÇu cña conng−êi, lµ ®iÒu kiÖn chung cña sù trao ®æi gi÷a ng−êi vµ tù nhiªn, lµ ®iÒu kiÖn tùnhiªn vµ vÜnh cöu cña con ng−êi”. Trong vßng tuÇn hoµn vËt chÊt gi÷a con ng−êi vµ tù nhiªn trªn toµn bé qu¸tr×nh s¶n xuÊt: khai th¸c, sö dông c¸c nguån lùc cña tù nhiªn- chÕ biÕn t¹o ra s¶nphÈm - tiªu dïng, tiªu dïng cho c¸ nh©n vµ tiªu dïng cho s¶n xuÊt, cã mét kh©uquan träng lµ phÕ th¶i, phÕ th¶i cña s¶n xuÊt vµ phÕ th¶i cña qu¸ tr×nh tiªu dïngcña c¸ nh©n con ng−êi vµ cña x· héi. Nh÷ng phÕ th¶i nµy cè nhiªn kh«ng n»mngoµi vßng tuÇn hoµn vËt chÊt gi÷a con ng−êi vµ tù nhiªn. Cã ®iÒu nh÷ng phÕth¶i nµy hoÆc cã sù chu chuyÓn chËm h¬n tèc ®é th¶i lo¹i, hoÆc lµ cã mét bé phËncã h¹n kh«ng héi nhËp vµo qu¸ tr×nh tuÇn hoµn liªn tôc gi÷a con ng−êi vµ tùnhiªn, chóng c¶n trë sù tuÇn hoµn gi÷a con ng−êi vµ tù nhiªn. Nh÷ng vËt chÊtnµy kh«ng cã lîi cho mét tù nhiªn ®· ph¸t triÓn, còng nh− kh«ng cã lîi cho sù tånt¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng−êi vµ x· héi loµi ng−êi. ...