Các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình (nghiên cứu trường hợp Hà Nội)

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu thực tế tại địa bàn Hà Nội, bài viết khái quát về tình hình tham gia của trẻ em, đồng thời phân tích các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình (nghiên cứu trường hợp Hà Nội) Các yếu tố cản trở sự tham gia của trẻ em vào các quyết định liên quan đến trẻ trong gia đình (Nghiên cứu trường hợp Hà Nội) NguyÔn ThÞ Quúnh Hoa(*) Tãm t¾t: Sù tham gia cña trÎ em vµo c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn trÎ trong gia ®×nh lµ mét nhu cÇu ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ trong thêi kú míi vµ nhu cÇu nµy ®· ®−îc thÓ chÕ hãa b»ng ph¸p luËt, cô thÓ lµ ë LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em ViÖt Nam vµ C«ng −íc quèc tÕ vÒ QuyÒn trÎ em, t¹o thµnh quyÒn tham gia cña trÎ. Trªn c¬ së kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc tÕ t¹i ®Þa bµn Hµ Néi, bµi viÕt kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh tham gia cña trÎ em, ®ång thêi ph©n tÝch c¸c yÕu tè c¶n trë sù tham gia cña trÎ em vµo c¸c quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn trÎ trong gia ®×nh. Tõ khãa: TrÎ em, QuyÒn trÎ em, C«ng −íc quèc tÕ vÒ QuyÒn trÎ em, LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc, gi¸o dôc trÎ em ViÖt Nam, Hµ Néi I. VÒ sù tham gia cña trÎ em trong gia ®×nh hiÖn nay Gia ®×nh ViÖt Nam chÞu ¶nh h−ëng cña nÒn v¨n hãa truyÒn thèng, trong ®ã gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña ng−êi con trong gia ®×nh th−êng ®−îc thÓ hiÖn vµ ®Ò cao ë ®øc hiÕu thuËn: cha mÑ d¹y b¶o th× con c¸i nghe theo. *)Trong mèi quan hÖ gi÷a trÎ em vµ ng−êi lín ë gia ®×nh, trÎ em lu«n bÞ coi lµ “trÎ con” vµ viÖc trÎ em tham gia vµo c¸c c«ng viÖc chung còng nh− nh÷ng viÖc cã liªn quan ®Õn chÝnh c¸c em cßn xa l¹.( Trong ®iÒu kiÖn x· héi ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn vµ héi nhËp quèc tÕ, gia ®×nh ViÖt Nam bªn c¹nh viÖc l−u gi÷ c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng cßn tiÕp nhËn c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa (*) Ths., ViÖn Nghiªn cøu Thanh niªn; email: hoaquynh1801@yahoo.com míi, trong ®ã cã gi¸ trÞ x¸c ®Þnh quyÒn cña trÎ em trong gia ®×nh. Tuy nhiªn, mét gi¸ trÞ míi nh− vËy kh«ng ph¶i ®i vµo cuéc sèng mét c¸ch dÔ dµng vµ ®−îc chÊp nhËn ë mäi céng ®ång, mäi gia ®×nh, nhÊt lµ ®èi víi c¸c gia ®×nh mang nÆng t− t−ëng truyÒn thèng, hay cßn nÆng phong tôc tËp qu¸n ®¸nh gi¸ thÊp vÞ thÕ, vai trß cña phô n÷ vµ trÎ em trong gia ®×nh. MÆc dï ®· ®−îc luËt hãa trong ®êi sèng x· héi n−íc ta, nh−ng trªn thùc tÕ quy ®Þnh vÒ quyÒn tham gia cña trÎ em vÉn ch−a ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, ®Æc biÖt trong m«i tr−êng gia ®×nh. §¸nh gi¸ vÒ sù tham gia cña trÎ em trong gia ®×nh, c¸c nghiªn cøu cho thÊy: tr−íc ®©y, trong gia ®×nh quan hÖ cha mÑ - con c¸i th−êng ®−îc thõa nhËn C¸c yÕu tè c¶n trë… theo mét chiÒu lµ con c¸i phôc tïng cha mÑ. Ngµy nay mèi quan hÖ nµy ®· cã sù thay ®æi, vai trß vµ vÞ thÕ cña con c¸i trong gia ®×nh dÇn ®−îc x¸c lËp trong c¸ch nh×n nhËn cña cha mÑ, mÆc dï kh«ng ph¶i trong bÊt kú gia ®×nh nµo ý kiÕn cña con c¸i còng cã gi¸ trÞ (ñy ban D©n sè, Gia ®×nh vµ TrÎ em, 2004; Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014). Tuy vËy, ®· ®ang dÇn cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc trong viÖc thùc hiÖn quyÒn tham gia cña trÎ em trong gia ®×nh. Nh÷ng ®iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn râ qua sè liÖu cña c¸c ®iÒu tra, kh¶o s¸t: cã 64% thanh thiÕu niªn trong ®é tuæi tõ 14-17 cho r»ng gia ®×nh cã l¾ng nghe ý kiÕn cña m×nh (Bé Y tÕ, Tæng côc Thèng kª, WHO vµ UNICEF ViÖt Nam, 2005); 45,5% em ®−îc hái cho r»ng ý kiÕn cña trÎ em trong gia ®×nh ®· ®−îc l¾ng nghe vµ t«n träng, 50,3% em kh¼ng ®Þnh ý kiÕn cña trÎ em ®· ®−îc cha mÑ l¾ng nghe nh−ng cßn h¹n chÕ, chØ 1,5% cho r»ng tiÕng nãi cña trÎ em trong gia ®×nh ch−a ®−îc ng−êi lín l¾ng nghe vµ t«n träng (Tæ chøc Cøu trî TrÎ em Thôy §iÓn - Phßng Gi¸o dôc huyÖn Yªn L¹c, VÜnh Phóc, 2006); 32% em ®−îc cha mÑ hái ý kiÕn Ýt nhÊt mét viÖc trong gia ®×nh (Bé V¨n hãa - ThÓ thao vµ Du lÞch, Tæng côc Thèng kª, ViÖn Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi vµ UNICEF ViÖt Nam, 2008); kho¶ng 80% cha mÑ cho r»ng cha mÑ hiÖn nay ®Òu cã hái ý kiÕn con c¸i (Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014). KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng cho kÕt qu¶ t−¬ng tù(*), phÇn ®«ng (*) Nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh t¹i hai ®Þa bµn: quËn Hai Bµ Tr−ng (®Æc tr−ng cho khu vùc néi thµnh) vµ huyÖn Phó Xuyªn (®Æc tr−ng cho khu vùc ngo¹i thµnh) trong n¨m 2013 vµ 2014. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¨n cø trªn phiÕu hái víi 280 trÎ em (trong ®é tuæi 11-17) ®ang ®i häc vµ 140 cha mÑ trÎ em, ®ång thêi dùa trªn kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh (10 trÎ em, 10 cha mÑ). 35 trÎ em (93,6%) vµ cha mÑ (99,3%) cho r»ng c¸c em ®−îc cha mÑ vµ ng−êi lín trong gia ®×nh hái ý kiÕn ë c¸c møc ®é kh¸c nhau vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn c¸c em. C¸c vÊn ®Ò trÎ ®−îc tham gia trong gia ®×nh chñ yÕu lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña trÎ nh−: häc tËp, quan hÖ b¹n bÌ, sinh ho¹t hµng ngµy, vui ch¬i gi¶i trÝ (§ç ThÞ Ngäc Ph−¬ng, 2009; NguyÔn ThÞ Quúnh Hoa, 2014; Hoµng ThÞ HuyÒn, Andy West, 2014). §iÒu ®¸ng nãi lµ tû lÖ trÎ cho r»ng m×nh ®−îc trao ®æi, hái ý kiÕn ë c¸c nhãm vÊn ®Ò trªn ®Òu thÊp h¬n so víi tû lÖ tr¶ lêi cña cha mÑ (NguyÔn ThÞ Quúnh Hoa, 2014). §èi víi c¸c vÊn ®Ò kh¸c trong gia ®×nh, sù tham gia cña trÎ em ë møc ®é thÊp h¬n, cô thÓ nh−: s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc c«ng viÖc lµm ¨n; mua s¾m nh÷ng ®å ®¹c ®¾t tiÒn; s¾m söa nh÷ng ®å dïng mµ m×nh cã thÓ mua trong gia ®× ...