Cảnh giác với tác dụng phụ của các thuốc ngủ thế hệ mới

Cảnh giác với tác dụng phụ của các thuốc ngủ thế hệ mớiCác thuốc ngủ thế hệ cũ thường có nhược điểm gây quen thuốc như phenobarbital, gây hội chứng lệ thuộc thuốc như loại benzodiazepin… vì vậy không thể dùng lâu dài cho các trường hợp mất ngủ mạn. Để khắc phục tình trạng trên, thuốc ngủ thế hệ mới đã ra đời đưa vào thị trường từ năm 2007 và đã có mặt ở nước ta. Thế nhưng dùng thuốc ngủ thế hệ mới có thật sự yên tâm như chúng ta nghĩ?...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cảnh giác với tác dụng phụ của các thuốc ngủ thế hệ mớiCảnh giác với tác dụng phụ của cácthuốc ngủ thế hệ mới Các thuốc ngủ thế hệ cũ thường có nhược điểm gây quen thuốc như phenobarbital, gây hội chứng lệ thuộc thuốc như loại benzodiazepin… vì vậy không thể dùng lâu dàicho các trường hợp mất ngủ mạn. Để khắc phục tình trạng trên,thuốc ngủ thế hệ mới đã ra đời đưa vào thị trường từ năm 2007và đã có mặt ở nước ta. Thế nhưng dùng thuốc ngủ thế hệ mớicó thật sự yên tâm như chúng ta nghĩ?Ưu điểm của thuốc ngủ thế hệ mớiThế hệ thuốc ngủ mới không có cấu trúc benzodiazepin gọichung là nhóm nonbenzodiazepin bao gồm: zolpidem (ambien,ivedal), eszopiclon (lunesta), zalepon (sonatra, starnoc).Các thuốc ngủ thế hệ cũ benzodiazepin tác dụng lên thụ thểGABA-A ở type alpha-1 (chịu trách nhiệm về giấc ngủ), đồngthời ở type alpha 2-3-5 (chịu trách nhiệm về lo âu, quên, giãncơ) nên có hiệu ứng gây ngủ, giải lo âu, giãn cơ song lại gâytrạng thái “quá thoải mái” (phởn phơ) nếu sử dụng kéo dài hoặcbị lạm dụng như ma túy sẽ gây “hội chứng lệ thuộc thuốc”.Các thuốc ngủ thế hệ mới, tuy không có cấu trúc benzodiazepinnhưng cũng có tác dụng trên thụ thể GABA-A chủ yếu ở typealpha-1 nên có hiệu ứng gây ngủ, nhưng ít tác dụng phụ hơncác benzodiazepin. Do vậy, có thể dùng trong 2-6 tuần (TheoFDA) hay 4 tuần (Theo Australia). Trong thực tế cũng có nghiêncứu dùng trong 6 tháng (đối với zolpidem) không ghi nhận taibiến, nhưng chưa được ứng dụng trong lâm sàng. Dùng thuốc trị mất ngủ phải do bác s ĩ chỉ định.Những nhược điểm cần lưu ýZolpidem cũng có tác dụng GABA-A yếu hơn ở type alpha 2-3,không tác dụng với type alpha 4-6 và omega-5. Do tác dụngphức tạp này trên não mà zolpidem có hiệu ứng phức tạp trêngiấc ngủ: xuất hiện rất nhanh giấc ngủ ở giai đoạn 1, song kémhiệu quả ở giấc ngủ giai đoạn 2. Chất lượng giấc ngủ chưa tốtnhư giấc ngủ sinh lý. Hơn nữa do chu kỳ bán hủy ngắn (2 giờ)nên tổng thời gian ngủ không nhiều. Eszopiclon cũng có cơ chếtác dụng và tạo ra giấc ngủ tương tự zolpidem. Chỉ riêngzaleplon có cơ chế tác dụng khác hơn tạo ra giấc ngủ giống giấcngủ tự nhiên.Tuy mức độ gây ra thấp hơn, không bằng benzodiazepin, songcác thuốc ngủ mới nonbezodiazepin cũng gây ra trạng thái “quáthoải mái” và bị lạm dụng như ma túy, gây ra “hội chứng lệ thuộcthuốc”. Một số nghiên cứu cho biết, dùng zolpidem chỉ trong vàituần đã tăng tính “làm dịu” phát triển thành sự lệ thuộc thuốc ởmột số người. Nếu dùng lâu dài mà đột ngột ngừng thuốc thì bịcác phản ứng nghịch thường như mê sảng, co giật hay các triệuchứng nghiêm trọng khác. Eszopiclon cũng gây ra hội chứng lệthuộc thuốc như zolpidem. Zaleplon có gây ra hội chứng nàynhưng ở mức thấp hơn hai chất trên.Cả ba thuốc trong nhóm đều có thể gây ra một số trạng thái tâmthần phức tạp như suy giảm trí nhớ, giảm khả năng phân tích lýluận, thay đổi kiểu suy nghĩ, ảo giác (về thính giác, thị giác) ởcác mức khác nhau, hoảng sợ, mất điều hòa (suy giảm vậnđộng và phối hợp vận động, dễ té ngã), tăng tính bốc đồng, thoảimái quá mức hay khó chịu, thèm ăn, tăng tính dục, nhức đầu (ởmột số người), có hành vi bất thường, xa lánh thoát ly xã hội,xung khắc đối lập với người khác, mất nhân cách. Riêngeszopiclon còn gây ra trầm cảm, có ý nghĩ tự sát.Tuy cả ba thuốc đều được chỉ định cho người già khó vào giấcngủ hay bị thức giấc rối loạn giấc ngủ mạn, nhưng vì cả ba đềugây ra các trạng thái tâm thần nói trên, đặc biệt là làm suy giảmtrí nhớ, dẫn đến trạng thái thiếu tỉnh táo, lú lẫn, bị té ngã gâynguy hiểm cho người già nên phải thận trọng dùng cho đốitượng này. Trong thực tế, việc nghiên cứu tính an toàn dài hạnchưa đầy đủ, cần phải có những nghiên cứu thêm sau này. Ởnước ta, các thuốc này được thầy thuốc khuyên dùng không nênquá 2 tuần.Riêng zolpidem còn gây ra các hiệu ứng bất thường: nói chuyện,làm việc trong lúc ngủ, đôi khi còn đáp ứng được một số câu hỏinhư là tỉnh táo. Sẽ rất dễ nhận thấy sự bất thường này vì lời nóithường không liên hệ với thực tại, chứng tỏ chỉ là một sự rốiloạn mà không xuất phát từ sự minh mẫn của trí óc. Đây là trạngthái “sleepwwaking”, một trạng thái ghép (schizophasíc), giốngnhư các trạng thái thường gặp trong bệnh tâm thần phân liệt(schizophrenia) nên rất nguy hiểm. Tại Australia, năm 2007 cómột người đàn ông đã chết do nhảy từ ban công xuống, điều tracho biết, trước đó người này đã dùng zolpidem. Tại Australia,zolpidem được đem ra xem xét tại Ban tư vấn thực hành tốt điềutrị (therapeupeutic good administration) và đưa ra lời cảnh báo:“Zolppidem có thể tạo một giấc ngủ phức tạp, nguy hiểm tiềmtàng liên quan đến hành vi “đi - ngủ”, “lái xe-ngủ” và các hành vikỳ dị khác. Không được uống rượu, thận trọng cần thiết với cácthuốc trầm cảm, các thuốc làm trầm suy hệ thần kinh trung ươngkhác khi dùng zolpidem, cần có sự giám sát chặt chẽ của y tế vàkhông dùng thuốc quá 4 tuần”.Như vậy, thuốc ngủ thế hệ mới ít độc hơn phenobarbital,benzodiazepin, có thể đáp ứng một phần nào mong muốn đề rakhi nghiên cứu, nhưng không hẳn đã loại bỏ được hoàn toàn cácnhược điểm của thuốc cũ, nên vẫn chưa thể là một thuốc dùngdài hạn được, cần tránh sự lạm dụng. Ngoài ra, đây là thế hệthuốc mới, có thể còn có những công dụng mới hay tác dụngphụ khác chưa ghi nhận hết. Vì thế, khi dùng thuốc cần có sựtheo dõi chặt chẽ. Theo Sức khỏe & Đời sống ...