Cấu tạo từ láy nhìn từ góc độ loại hình học và ngôn ngữ học tri nhận

Bài viết đề cập đến láy với vai trò là một phương thức cấu tạo từ. Từ láy với vai trò là một phương thức cấu tạo từ thường được dùng để cấu tạo nên các từ láy mô tả âm thanh, được gọi là từ láy tượng thanh và các từ láy mô tả đặc điểm tính chất, trạng thái của con người, sự vật, hiện tượng, được gọi là từ láy tượng hình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cấu tạo từ láy nhìn từ góc độ loại hình học và ngôn ngữ học tri nhận14NGON NGt* & B(n S 6 N Gs l 1 (243)-2016INGON NGU HQC V A V I B T N G C H Q qCAU TAO Ttr LAY NHIN TlT GOC DQLOAI HINH HOC VA NGON N G C HOC TRI NHANMORPHOLOGICAL REDUPLICATION IN THE PERSPECTfVESOF LINGUISTIC TYPOLOGY AND COGNITIVE LINGUISTICSNGO THJ nV^(TS; D^i hgc Hd Nfi)Abstract: This article adopted the iconicity theory of cognitive linguistics to deeplyexplore the universality of morphological reduplication in Imguistic typology. Under carefiilexamination wifli typological tools, it is found that morphological reduplication usuallyforms onomatopoeic reduplications and manner imitative reduplications. By repeating tiiesound of the syllables, reduplicative words imitate the sound and manners in the real world,which make the sound of the words vivid and colorflil. Therefore, it indicates that not allmorphological reduplications are created randomly, on the contrary, they are created basedon the iconicity of form and content, sound and meaning.Key words: morphological iconicity; linguistic typology; cognitive linguistics;reduplication.1. Dgt vdn d lLdy/ISp (Reduplication) la mpt hifn tupnghinh thdi khdng chi sft dyng trong cdu tgo tftdk tao ndn cdc tft mdi md cdn la mft phuangthftc ngft phdp dl bilu tb{ cdc y ngbla ngftphdp. Trong bdi vilt ndy, chiing tdi de cdp dinldy vdi vai trd la mpt phuang thftc cdu tgo tft.Thdng qua khdo sdt logi hinh hpc ngdnngft, cho thdy, lay vdi vai trd la mpt phuongthftc cdu tao tft thudng dupe diing dl cdu taondn cdc tft ldy md ta dm thanh, dugc gpi Id tftldy tugng thanh vd cdc tft ldy md td dac dilmtinh chat, trang thdi ciia con ngudi, sy vgt, hifntupng, dugc gpi Id tii ldy tugng hinb. Vi dy:Tft lay tugng thanh: roc rdch (Vift), ^ ^ (didd, ti tdch; Hdn), f)^^-^^^^^(gachagacha. Idch cdch; Nh§t), tinkle- tinkle (lengkeng; Anh); Tft ldy tugng hinh: ldp Idnh(Vift), HiBffo (.sard-song, chdi chang, Thdi ) ,0 ^ (meng meng, lat phdt; Hdn) , X>hXyh(hira-hira, rgp rdn; Nhat)Tft ldy sft dyng each Igp lgi cua am thanhd l bilu thi nhftng pham trft y ngbla mang tinhggi ta, bilu edm, hinh tugng va sdc thai. Cdtill thdy, cdu tgo cfta tft ldy Id cd nguyen If,chft khdng hodn toan vo dodn, dd Id moi lienhf tuong ftng gifta dm vd nghTa, gifta hinb thftcvd nf i dung.2. Nguydn If tri nhgn cua cdu tgo tft ldyNgdn ngft hpc truyen thing cho rdng, tinhif u ngdn ngft la sy hgp nhdt ciia cdi bieu dgtvd cdi dugc bilu dgt vd dd Id mli quan h?gifta chung la v5 dodn [16,164]. Cdu bdi datra Id, phdi c h ^ g moi tii deu Id v6 dodn? Tftcuoi nhftng ndm 70 cua the ki 20, ciing vdi syphdt trien ciia ngdn ngft hgc tti n h ^ , tfnh v3dodn trong tin hifu ngdn ngft ciia Saussure d3bj hodi nghi. Bdi vi ttdn thyc t l , ttong bdt ciingdn ngft ndo diu t i n tgi m l i lidn hf d mftmftc df ndo dd gifla binh thftc vd }? ngbia.Ngdn ngft hpc tri nh§n cho rdng, nhftng edmnb§n vd ttdi nghifm v l tbi gidi cfla nbSn logidya fren nen tdng cua tri nh$n, hinh thdnh khdinifm kit cdu. Hinh thftc cua ngdn ngft khdngchi cd moi lien bf vdi hifn thyc khdeh quan,md trdn nhilu phuong difn nhu vdi khdi nifmkit cau, khii nifm md hhih v.v., phuang thftctri nh|n ciia con ngudi ton tgi hifn tugng phdnchilu tinh tuong ihig, gifta hinh tiiftc vd nfi 1 (243)-2016NG6N NGC & Ddi S6NGdung ngdn ngft ton tai nhftng mli quan hetuong ty.Tinh tuong ty (iconicity) chft ylu chi moiquan hf gj&a binh thftc va y nghia bilu hifn,lay sy tuong ding, tuang ftng Id co sd tri nh§n.Tinh tucmg ty cfta ngdn ngft so vdi tinh vddodn Id chi gifta cdi bieu dgt va cdi dugc biluhifn ciia tin hifu ngdn ngft ton tgi mli lien hfty nhidn, sy kit hgp gifta hai ylu t l ndy Id cdthi lugn chftng. Id cd cdn eft [23,2]. Nhu v^y,tft gdc dd cau tgo tft, nguydn li cdu tgo cua tftId chi giiia ngft am va ngu nghia t i n tgi moilien hf nhdt dinh.Tren thyc t l tft thdi Hy Lgp co dgi, cac nhatriet hpc da chi ra moi quan hf tuong tytrong ngdn ngft. Platon [24,514] cho ring, dSttdn chdng qua la nghf thu^t md phdng, nhdmndi rd bdn chat cua sy vgt Hogt dfng ngdnngft ndi chung cfta con ngudi deu xudt phdt tftmd phdng dm thanh. Moi mpt chft cdi deu mdphdng mft tinh chdt nhdt dinh cua sy vgt Ongthdng qua vifc midu ta phat dm cua chft cdi HyLgp de till hifn ban chdt y nghta cfta khdinifm.Vi dy, chft cdi La Ma p [r] bieu thi syv ^ dfng bdi vl khi phdt dm phdi uon ludi:perv (luu dfng), porj (nude sdng chdy), xpd^s(ehdn dpng) v.v. Augus-tine [24,515] cung chordng, con ngudi diing am thanh dl md phdngtdn gpi cfta sy v$t. Vi dy, tiing La tinh dftngdm thanh mem mgi me/(m§t) dl bilu thi nhihiggi ngpt ngdo, dung acer (thdp) dl bilu thinhftng gi rdn chde. Nhd triet hgc Zeno[24,514] thupc trudng phdi hifn chftng da dyatrdn ca sd ciia tft tugng thanh vd tft mangngft am bilu trung(sound symbolism) chi raring, tdn gpi dugc hinh thanh Id dya vdo bdnchat ty nhidn, hf thing ngft dm ddu tien md ...