Cấu trúc và chức năng của lễ hội truyền thống

Lễ hội truyền thống của người Việt nam chủ yếu là diễn ra trong không gian vật chất và xã hội làng. Trước hết, về phương diện xã hội học, làng là một nhóm địa vực. Điều đó nghĩa là: Điều kiện tiên quyết của những người muốn chung sống với nhau là họ phải có cùng chung một địa vực cư trú và làm ăn sinh sống.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cấu trúc và chức năng của lễ hội truyền thống Ch¬ng hai CÊu tróc vµ chøc n¨ng cña lÔ héi truyÒn thèng tró chø truyÒ thè 1. CÊu tróc cña LÔ héi truyÒn thèng. tró truyÒ thè 1.1. CÊu tróc kh«ng gian tró kh« 1.1.1. Kh«ng gian vËt chÊt- kh«ng gian x· héi Kh« chÊ kh« LÔ héi truyÒn thèng cña ngêi ViÖt chñ yÕu lµ diÔn ra trong kh«ng gian vËtchÊt vµ x· héi lµng. Tríc hÕt, vÒ ph¬ng diÖn x· héi häc, lµng lµ mét nhãm ®Þa vùc. §iÒu ®ã cãnghÜa lµ: §iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña nh÷ng ngêi muèn chung sèng víi nhau lµ häph¶i cã cïng chung mét ®Þa vùc c tró vµ lµm ¨n sinh sèng. Cã lÏ thña ban ®Çu khaihoang lËp lµng, ngêi ta cha thÓ cã mét ý thøc x· héi vÒ lµng nh ngµy nay, mµmíi chØ cã ý thøc th©n téc. DÇn dµ, c¸c gia téc víi t c¸ch lµ nh÷ng l¸ng giÒng cñanhau ®· cã thªm nhu cÇu liªn kÕt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nªn ranh giíi lµng, tríchÕt lµ ranh giíi vËt chÊt, ®· ®îc h×nh thµnh. Sau ®ã míi lµ nh÷ng ph¸t triÓn kh¸c vÒmÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ v¨n ho¸ céng ®ång. ChØ ®Õn lóc nµy kh«ng gian vËtchÊt míi trë thµnh kh«ng gian x· héi, kh«ng gian t©m lý vµ kh«ng gian v¨n ho¸. Trong x· héi n«ng nghiÖp cæ truyÒn cña ngêi ViÖt, lµng lµ ®¬n vÞ x· héi gèc,lµ mét chØnh thÓ kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ cÊp c¬ së cña níc. Nãi c¸ch kh¸c, lµng lµmét kÕt cÊu x· héi cã tÝnh céng ®ång cao: ngoµi céng ®ång l·nh thæ, lµng cßn lµmét céng ®ång chÝnh trÞ, kinh tÕ (tù cÊp tù tóc) vµ v¨n ho¸. Lµng t¹o ra quan hÖx· héi phøc hîp, néi t¹i ®Ó th¾t chÆt con ngêi c¸ thÓ, còng nh tõng nhãm x· héivíi nhau, ®Ó t¹o thµnh mét søc m¹nh vËt chÊt còng nh tinh thÇn- søc m¹nh céng®ång. Cã thÓ nãi, trong x· héi n«ng nghiÖp cæ truyÒn cña ngêi ViÖt (tÝnh di ®éngx· héi thÊp) th× lµng chÝnh lµ mét x· héi thu nhá. NhiÒu ngêi n«ng d©n , trong suètcuéc ®êi cña m×nh, kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®i xa h¬n luü tre cña lµng m×nh, th× lµngchÝnh lµ hiÖn th©n cña c¸i x· héi lín mµ anh ta ®ang së thuéc. Theo thêi gian ý thøc 50vÒ kh«ng gian vËt chÊt vµ x· héi lµng Êy ngµy cµng ®îc båi ®¾p: ý thøc vÒ m×nh vµngêi kh¸c, ý thøc vÒ chóng ta vµ hä…lu«n ®îc ®Æt trong t¬ng quan víi bèi c¶nhvËt chÊt cña c¸i lµng cô thÓ. ChÝnh nh÷ng ý thøc x· héi Êy ®· båi ®¾p nªn nh÷ng hÖ thèng chuÈn mùc vµ gi¸trÞ x· héi lµng. HÖ thèng chuÈn mùc gi¸ trÞ x· héi lµng kh«ng tån t¹i mét c¸ch tr×utîng mµ nã tån t¹i díi h×nh th¸i nh÷ng biÓu trng- tøc nh÷ng lo¹i h×nh v¨n ho¸.§Õn lît nã, v¨n ho¸ l¹i cã t¸c dông cñng cè, ph¸t triÓn c¸c chuÈn mùc vµ gi¸ trÞx· héi, vµ tÊt nhiªn lµ ý thøc vµ t©m lý x· héi cña tõng c¸ thÓ còng theo ®ã mµ ph¸ttriÓn. C©u nãi d©n gian: “Trèng lµng nµo lµng Êy ®¸nh, Th¸nh lµng nµo lµng Êy thê”lµ mét vÝ dô thÓ hiÖn kh¸ râ nguyªn lý trªn. Mçi lµng cña ngêi ViÖt ®Òu cã mét vÞth¸nh- biÓu tîng cao nhÊt vÒ sù hiÖn tån cña c¸i x· héi lµng- ®Ó t«n thê. Nãi theoc¸ch lý gi¶i cña §urkhem th× viÖc t«n thê vÞ th¸nh nµy chÝnh lµ mét c¸ch lý tëngho¸ c¸i x· héi lµng, lµ sù ®Ò cao nh÷ng gi¸ trÞ x· héi ®ang hiÖn tån ë lµng. Sù lý tëng ho¸ nµy ®îc d©n gian biÓu tîng ho¸ b»ng mét lo¹i h×nh v¨n ho¸®Æc biÖt: §ã lµ lÔ héi. B»ng vµ th«ng qua lÔ héi, tÊt c¶ méi thµnh viªn trong céng®ång lµng (tøc lµ tÊt c¶ nh÷ng ai sinh ra vµ lín lªn trªn ®Þa vùc lµng, cã cïng mét®øc tin vµo vÞ th¸nh cña lµng, cïng tu©n thñ hÖ chuÈn mùc vµ gi¸ trÞ cña lµng, cãchung ý thøc vµ t©m lý x· héi lµng) ®îc tham dù vµo viÖc bµy tá t×nh c¶m vµ ý thøccéng ®ång vÒ c¸i x· héi lµng cña m×nh (mµ ë ®©y lµ ®èi víi vÞ th¸nh cña m×nh). Sùtham dù nµy kh«ng chØ ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ph¬ng diÖn tinh thÇn mµ cßn ënh÷ng ®ãng gãp søc lùc vµ vËt chÊt mét c¸ch tù nguyÖn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: TÊt c¶nh÷ng ai kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña lµng th× dï hä cã ®i dù héi hä còng chØ lµnh÷ng kh¸n gi¶ thuÇn tuý mµ th«i: Hä sÏ kh«ng thÓ cã mét sù ®ång c¶m v¨n ho¸ víinh÷ng g× lÔ héi ®ang tr×nh ra, còng kh«ng cã bÊt kú mét nghi· vô hay quyÒn lîi nµoliªn quan ®Õn vÞ th¸nh ®îc thê. V× thÕ trong ng«n ng÷ d©n gian th× thµnh viªn cñac¸c lµng cã lÔ héi dïng tõ “më héi”, cßn nh÷ng ngêi kh¸c th× l¹i dïng tõ “xemhéi”. Nh vËy, ®¹i ®a sè kh«ng gian vËt chÊt vµ kh«ng gian x· héi cña mét lÔ héicæ truyÒn lµ kh«ng gian lµng. Cô thÓ h¬n, lÔ héi ®îc tæ chøc bëi nh÷ng con ngêi 51cña lµng, b»ng sù ®ãng gãp vÒ ngêi vµ cña bëi c¸c thµnh viªn trong lµng, cÇu cóngcòng v× lîi Ých cña toµn thÓ d©n lµng, léc th¸nh còng ®îc chia ®Òu cho lµng, vuich¬i còng dµnh cho tÊt c¶ mäi ngêi trong lµng… Còng chÝnh tõ kh«ng gian lµng, mµ mét sè lÔ héi ®· ph¸t triÓn lªn thµnhnh÷ng lÔ héi cã qui m« réng lín h¬n: lÔ héi vïng (nh lÔ héi lµng Giãng, LÔ héilµng MÔ Së,..), thËm chÝ lÔ héi quèc gia (nh lÔ héi ®Òn Hïng)1. Së dÜ nh vËy lµdo kh«ng gian x· héi cña lÔ héi ®îc níi réng: C¸c vÞ th¸nh vèn tríc ®©y chØ lµbiÓu tîng cho gi¸ trÞ cña mét céng ®ång lµng, ®· dÇn trë thµnh biÓu tîng chonh÷ng gi¸ trÞ cña c¶ mét vïng, thËm chÝ cho c¶ mét d©n téc, mét quèc gia. Sù lanto¶ cña nh÷ng gi¸ trÞ x· héi Êy còng cã thÓ lµ sù vËn ®éng tù th©n, nhng ®a sè lµ dot¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè chÝnh trÞ: Khi ®· h×nh thµnh quèc gia- d©n téc, nhµ nícphong kiÕn ®· tuyÓn chän nh÷ng gi¸ trÞ x· héi phï hîp, cã lîi cho lîi Ých cña quècgia, d©n téc m×nh råi thÓ chÕ ho¸ chóng vµ phæ biÕn chóng réng kh¾p vµo ®êi sèngx· héi. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao chóng ta l¹i cã nh÷ng lÔ héi truyÒn thèng rÊt quym« ®Ó suy t«n Hïng V¬ng nh lµ quèc tæ, Th¸nh Giãng, Hai Bµ Trng, TrÇn Hng§¹o… nh lµ hiÖn th©n cña tinh thÇn chèng ngo¹i x©m. V× vËy, cã thÓ nãi r»ng: Trong lÔ héi truyÒn thèng, ph¹m vi ¶nh hëng cña vÞth¸nh ®îc t«n thê sÏ quyÕt ®Þnh kh«ng gian x· héi cña lÔ héi Êy. §Õn lît nã, phËmvi ¶nh ...