Châm cứu học - Bài 3

Bài 3: Kinh cân và cách vận dụng. Mục tiêu: 1. Xác định và nêu lên được vai trò của các kinh cân trong sinh lý bình thường và trong quá trình bệnh lý. 2. Mô tả chính xác lộ trình của 12 kinh cân.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Châm cứu học - Bài 3 Bµi 3 KINH C©N Vµ C¸CH VËN DôNGMôC TIªU 1. X¸c ®Þnh vµ nªu lªn ®−îc vai trß cña c¸c kinh c©n trong sinh lý b×nh th−êng vµ trong qu¸ tr×nh bÖnh lý. 2. M« t¶ chÝnh x¸c lé tr×nh cña 12 kinh c©n. 3. LiÖt kª ®−îc c¸c triÖu chøng bÖnh lý cña tõng kinh c©n khi bÞ rèi lo¹n vµ c¸ch ®iÒu trÞ bÖnh cña kinh c©n. 4. Nªu lªn ®−îc c¸c triÖu chøng chøc n¨ng vµ kh¸m ®−êng kinh ®Ó x¸c ®Þnh kinh c©n cã bÖnh. 5. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt ®−îc bÖnh cña tõng ®−êng kinh c©n trong tõng nhãm cña c¸c nhãm: - Nhãm 3 kinh c©n d−¬ng ë ch©n. - Nhãm 3 kinh c©n ©m ë ch©n. - Nhãm 3 kinh c©n d−¬ng ë tay. - Nhãm 3 kinh c©n ©m ë tay.I. §¹I C−¬NG §©y lµ c¸c nh¸nh lín xuÊt ph¸t tõ c¸c ®−êng kinh chÝnh vµ ch¹y ®Õn c¬ vµg©n (v× thÕ mµ cã tªn lµ kinh c©n). Chóng gåm 3 kinh ©m vµ 3 kinh d−¬ng cñach©n vµ tay.A. C¸C §IÓM §ÆC THï CñA KINH C©N 1. VÒ chøc n¨ng sinh lý: c¸c ®−êng kinh c©n chØ liªn hÖ duy nhÊt víi phÇnn«ng cña c¬ thÓ, chóng kh«ng cã t¸c dông ®Õn phÇn ë s©u nghÜa lµ ë t¹ng/phñ.Tr−¬ng C¶nh Nh¹c cã chó gi¶i vÒ vÊn ®Ò nµy nh− sau: “Kinh c©n cã nhiÖm vônèi liÒn ®Õn tr¨m hµi cèt; do ®ã nã th¾t chÆt, liªn l¹c toµn th©n vµ ®Òu cã chç®Þnh vÞ cña nã. Tuy r»ng kinh c©n cã nh÷ng ®−êng vËn hµnh t−¬ng ®ång víikinh m¹ch, thÕ nh−ng nh÷ng chç kÕt, chç thÞnh cña kinh c©n ®Òu n»m ë c¸ckho¶ng cña khª cèc. §ã lµ v× c©n khÝ héi nhau ë nh÷ng n¬i cèt tiÕt. C©n thuécMéc, hoa cña nã ë tr¶o, v× thÕ 12 kinh c©n ®Òu khëi lªn tõ nh÷ng mãng tay ch©n, 67sau ®ã chóng thÞnh lªn ë phô cèt, kÕt ë khuûu tay vµ cæ tay, rµng buéc vµo ®Çugèi, liªn hÖ víi c¬ nhôc, lªn trªn ®Õn cæ vµ g¸y, chÊm døt ë ®Çu vµ mÆt. Trªn ®©ylµ con ®−êng ®i ®¹i l−îc cña kinh c©n trong th©n thÓ”. 2. C¸c kinh c©n khëi ph¸t lu«n lu«n ë ®Çu ngãn tay hoÆc ngãn ch©n, chóngnèi c¸c khíp lín l¹i víi nhau, sau ®ã chóng ph©n nh¸nh ë mÆt tr−íc/sau cña c¬thÓ hoÆc ë ®Çu. 3. Cuèi cïng c¸c ®−êng kinh c©n chi phèi nh÷ng vïng mµ kh«ng cã kinhchÝnh hay kinh biÖt ®i qua.B. VAI TRß TRONG BÖNH Lý Vµ §IÒU TRÞ C¸c rèi lo¹n cña c¸c kinh c©n ®−îc biÓu hiÖn ngay t¹i vïng mµ c¸c ®−êngkinh Êy ®i qua. C¸c rèi lo¹n nµy th−êng côc bé vµ th−êng chØ ë ph¹m vi c¬, g©ncña vïng ®Çu th©n vµ chi, Ýt khi cã kÌm biÓu hiÖn l©m sµng ë t¹ng/phñ. TriÖuchøng chñ yÕu lµ ®au kÌm tª (algoparesthÐsia) hay ngøa. CÇn ph¶i nh¾c r»ng, nhê vµo hÖ thèng kinh c©n mµ cã mét sè huyÖt cãnh÷ng t¸c dông ngoµi ®−êng kinh chÝnh vµ kinh biÖt. VÝ dô: hîp cèc vµ d−¬ng khª trÞ ®−îc ®au ®Çu lµ do kinh c©n §¹i tr−êng ®itõ vïng tr¸n bªn nµy b¨ng qua ®Ønh phÝa bªn kia, sau ®ã ®i xuèng hµm trªn bªn®èi diÖn. VÒ thùc hµnh, kinh c©n ®ãng vai trß quan träng trong ®iÒu trÞ c¸c bÖnh gäilµ “biÓu” mµ nguyªn nh©n kh«ng lÖ thuéc vµo c¸c kinh chÝnh vµ kinh biÖt. Ph−¬ng ph¸p trÞ liÖu chñ yÕu gåm 2 yÕu tè: − Chän huyÖt: chñ yÕu lµ sö dông nh÷ng huyÖt ®au t¹i chç däc theo lé tr×nh kinh c©n bÖnh. Thiªn 13, s¸ch Linh khu khi m« t¶ lé tr×nh cña 12 kinh c©n, triÖu chøng bÖnh lý cña tõng kinh c©n ®Òu nªu râ chØ cã mét c¸ch chän huyÖt nh− sau: “Khi ch©m nªn t×m chç nµo ®au (thèng ®iÓm) xem ®ã lµ du huyÖt ®Ó ch©m”. − Chän ph−¬ng ph¸p vµ thêi gian ch©m: còng nh− trªn, thñ ph¸p vµ thêi gian ch©m trÞ bÖnh cña tÊt c¶ kinh c©n ®Òu nh− nhau. §ã lµ ch©m cã kÌm cøu nãng, phÐp ch©m ph¶i c«ng tµ nhanh, kh«ng cÇn ph¶i theo “PhÐp nghinh tïy xuÊt nhËp” g× c¶. Thiªn 13, s¸ch Linh khu cã nªu vÒ thñ ph¸p nµy nh− sau: “...PhÐp trÞ nªn ch©m b»ng phÐp phÇn ch©m ®Ó ®u«i hµn tµ cho nhanh. Kh«ng kÓ sè lÇn ch©m, ch©m cho ®Õn khi hÕt th× th«i”. VÒ phÐp phÇn ch©m, Tr−¬ng C¶nh Nh¹c chó gi¶i nh− sau: “PhÇn ch©m lµ phÐp thiªu ch©m. Ch÷ kiÕp ý nãi dông háa khÝ ®uæi gÊp hµn tµ khÝ”. Tr−¬ng C¶nh Th«ng l¹i chó: “PhÇn ch©m tøc lµ thiªu ch©m. KiÕp thÝch ý nãi phÐp ch©m nµy nh− ®ang ë thÕ ®o¹t khÝ nhanh, ch©m vµo lµ tµ khÝ ph¶i ra ®i, kh«ng theo phÐp nghinh tïy xuÊt nhËp g× c¶”.68C. Sù CÊU THµNH HÖ THèNG §ÆC BIÖT “4 HîP” C¸c ®−êng kinh c©n liªn hÖ víi nhau theo quy c¸ch: 3 ®−êng kinh ©m, 3®−êng kinh d−¬ng. Ch−¬ng 13, s¸ch Linh khu x¸c ®Þnh: − Ba kinh c©n d−¬ng ë ch©n hîp ë x−¬ng hµm trªn (apphyse zygomatique). − Ba kinh c©n ©m ë ch©n hîp nhau ë bé phËn sinh dôc. − Ba kinh c©n d−¬ng ë tay hîp ë 2 bªn sä (®Çu duy ). − Ba kinh c©n ©m ë tay hîp nhau ë bªn lång ngùc. “Bèn hîp” cña kinh c©n: + Kinh c©n Bµng quang - §ëm - VÞ. + Kinh c©n Tú - Can - ThËn. + Kinh c©n Tam tiªu - TiÓu tr−êng - §¹i tr−êng. + Kinh c©n PhÕ - T©m bµo - T©m. §ÆC §IÓM CHUNG CñA KINH C©N- Lé tr×nh kinh c©n lu«n xuÊt ph¸t tõ ®Çu ngãn tay hoÆc ch©n vµ cã h−íng ®i h−íng t©m. Kinh c©n chØ ph©n bè ë phÇn ngoµi cña c¬ thÓ, chñ yÕu lµ g©n, c¬, khíp.- Lé tr×nh kinh c©n phÇn lín t ...