Chiến lược phát triển đô thị Đà Nẵng thời Pháp thuộc (1888-1950)

Bài viết này của tác giả là một nghiên cứu lý thuyết, bằng cách khảo cứu các hồ sơ, tư liệu, văn bản hành chính cũ liên quan đến vấn đề xây dựng đô thị Đà Nẵng trong thời kỳ Pháp thuộc, nhằm phân tích những ý đồ chiến lược của người Pháp về kiến trúc và quy hoạch tại Đà Nẵng từ năm 1888-1950
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chiến lược phát triển đô thị Đà Nẵng thời Pháp thuộc (1888-1950) ISSN 1859-1531 - TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG, SỐ 4(125).2018<br /> <br /> 55<br /> <br /> CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ ĐÀ NẴNG THỜI PHÁP THUỘC (1888-1950)<br /> URBAN DEVELOPMENT STRATEGY OF DANANG IN FRENCH COLONIAL PERIOD<br /> (1888-1950)<br /> Lê Minh Sơn<br /> Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng; leminhson@hotmail.com<br /> Tóm tắt - Đà Nẵng hiện nay là một thành phố quan trọng bậc nhất<br /> của miền Trung, địa vị này không phải tự nhiên mà có được, nó phải<br /> được hậu thuẫn tốt nhờ vào vị trí địa lý vốn có và sự gây dựng một<br /> nền tảng vững chắc từ quá khứ. Bài viết này của tác giả là một<br /> nghiên cứu lý thuyết, bằng cách khảo cứu các hồ sơ, tư liệu, văn bản<br /> hành chính cũ liên quan đến vấn đề xây dựng đô thị Đà Nẵng trong<br /> thời kỳ Pháp thuộc, nhằm phân tích những ý đồ chiến lược của<br /> người Pháp về kiến trúc và quy hoạch tại Đà Nẵng từ năm 1888 1950. Những việc làm này của họ đã đem lại cho thành phố Đà Nẵng<br /> ngày hôm nay những bài học gì ? Nhận xét về vấn đề quản lý và<br /> phát triển đô thị Đà Nẵng ngày hôm này có tương xứng với những<br /> gì mà lịch sử đã gây dựng nên hay chưa?<br /> <br /> Abstract - Danang is the most important city in the Central<br /> Vietnam. This role does not come naturally; it has to be wellsupported by its inherent geographical location and the building of<br /> a solid foundation from the past. This article is a theoretical study,<br /> researching the history documents, data, administrative<br /> documents related to urban planning of Danang during the colonial<br /> period to analyse the French's strategic intention of urban planning<br /> and architecture in Danang during 1888 - 1950. What are the<br /> lessons they have brought to Da Nang today? Would comments on<br /> the management and development of Da Nang today be<br /> commensurate with what history has built up or not?<br /> <br /> Từ khóa - Đà Nẵng thời Pháp thuộc; đô thị Đà Nẵng; quy hoạch<br /> Đà Nẵng; Tourane; kiến trúc Đà Nẵng.<br /> <br /> Key words - Da Nanng in French Colonial periode; Da Nang<br /> urban; Da Nang planning; Tourane; Da Nang architecture.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Nhắc đến Huế người ta dễ tưởng nhớ đến chốn cố đô của<br /> triều Nguyễn, Sài Gòn thì được ví như hòn ngọc Viễn Đông,<br /> Hà Nội thì là thủ phủ của toàn cõi Đông Dương. Nhưng khi<br /> nói đến Đà Nẵng, liệu rằng chúng ta có thể tìm thấy một hình<br /> ảnh đại diện nào? Phải chăng vì thành phố này không có tầm<br /> quan trọng trong con mắt của người Pháp?<br /> Ngược dòng lịch sử, trong suốt thời kỳ thuộc địa Pháp<br /> (1888-1950), với tham vọng muốn biến Đà Nẵng trở thành<br /> một trong ba thành phố nhượng địa quan trọng bậc nhất của<br /> Pháp tại Việt Nam, Toàn quyền Đông Dương Paul Doumer<br /> đã chỉ đạo Cơ quan Xây dựng Đông Dương nghiên cứu lập<br /> nên một đồ án kiến trúc bền vững và có tầm nhìn chiến lược<br /> cho vùng đất này. Thực vậy, trong 62 năm hiện diện, người<br /> Pháp đã tạo cho thành phố một sự thay đổi ngoạn mục từ<br /> quy hoạch hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật cho đến xây<br /> dựng các công trình kiến trúc kiểu mẫu.<br /> Mục tiêu của bài viết tập trung vào việc trả lời cho các<br /> câu hỏi sau: Vì sao người Pháp lại xác định Đà Nẵng là vị<br /> trí chiến lược; Nguyên tắc quy hoạch và quản lý kiến trúc<br /> đô thị của người Pháp cho Đà Nẵng; cuối cùng là đưa ra<br /> những nhận định về sự phát triển của thành phố Đà Nẵng<br /> trong giai đoạn hiện nay có tương xứng với những gì mà<br /> người Pháp đã gây dựng nên hay chưa.<br /> Bài viết này sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính,<br /> trọng tâm là nghiên cứu tàng thư (Archival Research),<br /> nhằm tìm cách mô tả và phân tích đặc điểm của các đối<br /> tượng tiếp cận từ quan điểm của nhà nghiên cứu.<br /> <br /> nơi thuận tiện cho việc thiết lập cơ sở thương mại và quân sự<br /> trong cuộc bành trướng thế lực của họ ở Viễn Đông, bởi vì<br /> nếu Đà Nẵng ở trong tay của họ sẽ là một hải cảng không thể<br /> chiếm được và sẽ là một cứ điểm quan trọng nhất để khống<br /> chế các công cuộc ở thương Á [1].<br /> Vị trí và vẻ đẹp của Vịnh Đà Nẵng đã được Toàn quyền<br /> Đông Dương Paul Doumer ghi chú trong một chuyến hành<br /> trình khám phá Annam vào năm 1897: “mọi thứ trở nên rõ<br /> ràng trước mắt, Đà Nẵng xuất hiện thật đắm say, không<br /> một cảnh thần tiên nào của Địa Trung Hải mà vừa đẹp và<br /> vừa lớn lao đến như vậy. Ta lấy vịnh đẹp nhất của Pháp là<br /> Villefranche-sur-Mer để làm ví dụ, thì phải lấy diện tích<br /> của nó nhân lên mười đến hai mươi lần, và lấy các vùng<br /> đất cùng độ cao của các dãy núi tại đó nhân lên cả trăm<br /> lần ta mới có được như Vịnh Đà Nẵng (…) Thật vậy khung<br /> cảnh ở đây đủ khiến những kẻ muốn khám phá phải đi từ<br /> Pháp sang Viễn Đông để thưởng thức biết bao sự quyến rũ<br /> và kỳ thú” [2, tr.333].<br /> 2.2. Hải cảng giá trị với các ưu điểm được thiên nhiên<br /> ban tặng<br /> Người Pháp thực sự đã có cái nhìn xa và thấu đáo về<br /> khả năng cũng như tương lai tốt đẹp của hải cảng Đà Nẵng.<br /> Các nhà chức trách của thành phố đã xin ý kiến từ chính<br /> quyền Đông Dương để ra sức tập trung nạo vét lòng sông<br /> và cửa sông nhằm mục đích xây dựng nên một thương cảng<br /> lớn có giá trị, tận dụng được những ưu điểm về điều kiện<br /> thiên nhiên vốn ...