Chính sách quản lý chất thải rắn, thực hiện kinh tế tuần hoàn theo cách tiếp cận dựa vào thị trường ở Việt Nam

Bài viết "Chính sách quản lý chất thải rắn, thực hiện kinh tế tuần hoàn theo cách tiếp cận dựa vào thị trường ở Việt Nam" phân tích về các chính sách trong quản lý chất thải, và trình bày cách tiếp cận dựa vào thị trường theo mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) tại Việt Nam. Mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chính sách quản lý chất thải rắn, thực hiện kinh tế tuần hoàn theo cách tiếp cận dựa vào thị trường ở Việt Nam CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN, THỰC HIỆN KINH TẾ TUẦN HOÀN THEO CÁCH TIẾP CẬN DỰA VÀO THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM Lại Văn Mạnh, Nguyễn Thu Trang, Vũ Đức Linh Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường Tóm tắt: Bài viết này phân tích về các chính sách trong quản lý chất thải, và trình bày cách tiếp cận dựa vào thị trường theo mô hình kinh tế tuần hoàn (KTTH) tại Việt Nam. Qua kinh nghiệm của một số quốc gia châu Âu về sử dụng công cụ chính sách quản lý chất thải và thực hiện KTTH như thuế, phí môi trường; trợ cấp, mua sắm xanh; đặt cọc - hoàn trả; chi trả theo mức xả thải;…, bài viết đã so sánh, đánh giá chính sách của Việt Nam và thế giới trong lĩnh vực quản lý chất thải rắn (CTR) theo cách tiếp cận dựa vào thị trường. Từ đó đưa ra những khuyến nghị cho Việt Nam trong thời gian tới. Từ khóa: Kinh tế tuần hoàn; Chất thải rắn; Chính sách quản lý; Tiếp cận dựa vào thị trường; Công cụ kinh tế;… Mở đầu Kinh tế thị trường (KTTT) là nền kinh tế mà các hoạt động mua bán và trao đổi diễn ra trên thị trường đều vận hành theo nguyên tắc, quy luật của thị trường với đặc trưng căn bản về sự đa dạng chủ thể thị trường và độc lập về pháp lý; quyền sở hữu, quyền tài sản rõ ràng; có đầy đủ các dạng và loại thị trường; tự do kinh doanh, cạnh tranh trên thị trường công bằng và có trật tự; giá cả và số lượng hàng hóa, dịch vụ được xác định trên cơ sở giá trị và thông qua quan hệ giữa cung và cầu trên thị trường; cạnh tranh công bằng, có trật tự và tự đào thải. Nghị quyết số 11-NQ/TW ngày 03 tháng 6 năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII thống nhất rằng “nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước; là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Theo đó, hệ thống tổ chức bộ máy, chính sách, quy định pháp luật, cơ chế điều hành, phối hợp phải tuân thủ các nguyên tắc, quy luật của kinh tế thị trường. Theo Từ điển Cambridge, tiếp cận thị trường (Market-Based Approaches - MBAs) là cách tiếp cận 76 | mà doanh nghiệp, giá cả và sản xuất được vận hành một cách tự nhiên theo quy luật cung - cầu của hàng hóa và dịch vụ hơn là sự can thiệp của Nhà nước. Cách tiếp cận này ngày càng được sử dụng phổ biến cho bảo vệ môi trường (BVMT) để thay thế cách tiếp cận mệnh lệnh - hành chính. Thực hiện KTTH theo cách tiếp cận dựa vào thị trường cũng chính là một trong những điểm mới của Luật BVMT năm 2020 để khuyến khích các bên liên quan thay đổi hành vi của các chủ thể trong nền kinh tế theo hướng thân thiện với môi trường. KTTH không chỉ đơn thuần là về quản lý chất thải, mà trọng tâm của KTTH còn là tận dụng và chuyển chất thải thành tài nguyên. Bài viết “Chính sách trong quản lý chất thải rắn, thực hiện KTTH theo cách tiếp cận dựa vào thị trường ở Việt Nam” sử dụng cách tiếp cận dựa vào thị trường để phân tích, đánh giá và đưa ra các gợi ý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải, thực hiện định hướng chuyển dịch từ kinh tế tuyến tính sang KTTH ở Việt Nam trong thời gian tới. 1. Nhà nước trong quản lý chất thải và thực hiện kinh tế tuần hoàn theo cách tiếp cận dựa vào thị trường 1.1. Quản lý chất thải với kinh tế tuần hoàn Theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 định nghĩa: “KTTH là mô hình kinh tế trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên liệu, vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường”. Có thể thấy, mô hình KTTH chú trọng việc quản lý và tái tạo tài nguyên theo một vòng khép kín nhằm tránh tạo ra phế thải. Mô hình KTTH hướng đến việc tận dụng tài nguyên được thực hiện bằng nhiều hình thức như sửa chữa, tái sử dụng, tái chế, và thay vì sở hữu vật chất thì hướng đến chia sẻ hoặc cho thuê. Mô hình KTTH sẽ ưu việt hơn, bền vững hơn bởi vì thực chất thì kinh tế tuyến tính chỉ quan tâm đến việc khai thác tài nguyên, sản xuất và vứt bỏ sau tiêu thụ, dẫn đến việc tạo ra một lượng phế thải khổng lồ. KTTH là cách tiếp cận để tập trung chính sách, nguồn lực thúc đẩy các mô hình kinh doanh tuần hoàn nhằm đạt được mục tiêu nâng cao hiệu suất sử dụng tài nguyên, giảm chất thải ra môi trường. Thông qua thực hiện KTTH sẽ góp phần quan trọng để hướng đến các mục tiêu của nền kinh tế xanh hay chính là “nền kinh tế vừa mang lại hạnh phúc cho con người và công bằng xã hội, vừa giảm thiểu đáng kể các nguy cơ về môi trường và suy giảm sinh thái” (UNEP, 2011). | 77 Hình 1. Mối ...