Chơi cùng ngôn từ trong tiểu thuyết của Thuận

Với việc khảo sát ngôn ngữ trong tiểu thuyết của Thuận, bài viết đã chỉ ra được những yếu tố độc đáo trong cách sử dụng ngôn ngữ của nhà văn: sự tăng cường những yếu tố tỉnh lược ngữ dụng; hiện tượng lai tạp ngôn ngữ, tính đa thanh trong ngôn ngữ trần thuật... Đặc biệt, với Thuận, ngôn ngữ còn trở thành một phương tiện để kiến tạo nhịp điệu cho tiểu thuyết thông qua việc mở rộng và thu hẹp không giới hạn những biên độ đoạn văn và câu văn. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
"Chơi cùng ngôn từ" trong tiểu thuyết của Thuận“CHƠI CÙNG NGÔN TỪ” TRONG TIỂU THUYẾT CỦA THUẬNVũ Thị Hạnh*1Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái NguyênTÓM TẮTVăn học là nghệ thuật của ngôn từ. Trong quá trình sáng tạo, mỗi nhà văn có những cáchxử lý ngôn từ riêng. Vì thế, ngôn từ trong tác phẩm văn học trở thành sản phẩm sáng tạo độc đáocủa mỗi nhà văn. Nó được coi là một trong những yếu tố quan trọng góp phần thể hiện cá tínhsáng tạo, phong cách, tài năng của nhà văn…Với quan niệm “Tiếng Việt thừa hiện đại và tinh tếđể sáng tạo”, nhà văn Thuận hiện diện trước hết như một nhà ngôn ngữ học. Bằng sự am hiểutường tận về ngôn ngữ, Thuận đã biến ngôn ngữ trở thành một phương diện quan trọng nhằmthực hiện những tham vọng cách tân nghệ thuật. Khảo sát ngôn ngữ trong tiểu thuyết của Thuận,người viết đã chỉ ra được những yếu tố độc đáo trong cách sử dụng ngôn ngữ của nhà văn: sựtăng cường những yếu tố tỉnh lược ngữ dụng; hiện tượng lai tạp ngôn ngữ, tính đa thanh trongngôn ngữ trần thuật… Đặc biệt, với Thuận, ngôn ngữ còn trở thành một phương tiện để kiến tạonhịp điệu cho tiểu thuyết thông qua việc mở rộng và thu hẹp không giới hạn những biên độ đoạnvăn và câu văn.Từ khóa: Nhà văn Thuận, tiểu thuyết, ngôn ngữ, tỉnh lược ngữ dụng, lai tạp ngôn ngữ, ngôn ngữtrần thuậtthực hiện vai trò đồng sáng tạo. Thuận khẳngMỞ ĐẦUVăn học Việt Nam đầu thế kỷ XXI đãđịnh: “tác giả rất cần đến sự tham gia của độcvà đang ghi nhận nhưng đôi thay chưa tưng̃̉̀giả” [3]. “Nếu trong hàng triệu người đọccó. Vơi cach tân ơ nhiêu mưc đô khac nhau ,́ ̣́̉̀́́thông tiếng Việt mà có được một ít độc giảcác nhà văn như Pham Thị Hoai, Tạ Duy Anh,̣̀cho mình thì cũng là điều may” [10]. “Độc giảNguyên Bì nh Phương , Nguyễn Ngọc Tư ,̃cho mình” theo cách nói của Thuận – thựcNguyễn Huy Thiệp , Nguyễn Xuân Khánh ...đãchất bao hàm cả sự thách thức, kén chọn vàcó nhưng thanh tưu đang kê trong nô lưc thaỵ̃̀́̉̃ ̣yêu cầu. “Độc giả ngày nay đã thay đổi nhiều.đôi đê hoa nhị p cung dong chay văn hoc thể ̉ ̣̀̀̀̉́Tôi nghĩ họ “lớn lên” nhiều …Rất nhiều nhàgiơi. Hòa cùng xu hướng đó , bạn đọc và giớívăn coi viết là để triển lãm tài năng uyên thâmphê bì nh con đươc biêt đên tên tuôi của Thuậṇ̀́ ́̉nên họ nghĩ hộ độc giả từ A đến Z... Tôi thì– một người tuy mới “vào nghề” nhưng đãkhông dọn một bữa cỗ ăn sẵn như thế.” [4].nhanh chóng tạo được “thương hiệu” thôngVới quan niệm văn chương như vậy, ngônqua năm tiểu thuyết “trình làng” liên tục trongngữ trong tiểu thuyết theo quan niệm củanăm năm qua: Made in Vietnam [12],Thuận thực chất là một sự thách thức đối vớiChinatown [13], Paris 11 tháng 8 [14], T mấtđộc giả.tích [15] và Vân Vy [16]. Mỗi tiểu thuyết làĐể thách thức độc giả, Thuận đã phamột hành trình thử nghiệm của nhiều lối viếttrộn, lai tạp nhiều ngôn ngữ khác nhau nhằmmới mà tất cả đều khởi nguồn từ cuộc phiêuphá vỡ tính thuần khiết của ngôn ngữ vănlưu của ngôn từ. Trong bài viết này, ngườichương truyền thống, mở đường cho sự “ùaviết xuất phát từ quan niệm về sự sáng tạovào” của các yếu tố văn hóa ngoại lai. Sự lainghệ thuật của nhà văn để chỉ ra những đặctạp được xây dựng trên cơ sở kết hợp tiếngđiểm cơ bản về ngôn từ trong tiểu thuyết củaViệt với những yếu tố ngôn ngữ khác ở nhiềuThuận cũng như những cách thức sử dụngcấp độ: khi thì sử dụng từ gốc Anh/ Pháp, khingôn ngữ nhằm thực hiện những ý đồ nghệthì sử dụng theo cách phiên âm sang tiếngthuật của nhà văn.Việt… Cách đặt tên, dùng từ, đặt câu trongtiểu thuyết của Thuận…đều xuất hiện hiện1. Từ quan niệm về sáng tạo nghệ thuật đếntượng này.ngôn từ trong tiểu thuyết của ThuậnTiểu thuyết của Thuận gắn liền vớiSự lai tạp ngôn ngữ trong tiểu thuyếtquan niệm “văn chương là một trò chơi” vàđược thể hiện ngay từ nhan đề tác phẩmtheo đó, tiểu thuyết là một trò chơi văn bản(Chinatown, Made in Vietnam, I’m yellow,(chơi nhân vật, chơi kết cấu, chơi cấu trúc,Paris 11 tháng 8), tên các chương đoạnchơi ngôn ngữ…). Nhà văn sáng tạo ra tiểu(Chương 7. Gaza [16,75]; Chương 9. Mistralthuyết nhưng thông qua ngôn từ, người đọc sẽ[16,94]; Chương 12. Ice cream Tuổi Hoa Niên[16,134]; Chương 20. Đại hỷ [16, 250]…), têncác nhân vật (Paul, Anna, Brunel, Hellen,Mic, Hanal, Hằng, Vĩnh, Thụy, Vân,Vượng…)Không dừng lại ở cấu trúc, hiện tượnglai tạp ngôn ngữ còn thể hiện ở nhiều cấp độnhỏ hơn: câu và các thành phần của câu. Khảosát trong trong tiểu thuyết của Thuận ta thấynhững câu được cấu tạo hoàn toàn bằng tiếngAnh và tiếng Pháp xuất hiện với tần suất lớn:“The West is too old” [15, 239]; “Its nothing,don‟t be worried‟ [15, 238]; “Socialism is up,bureaucracy is up. … What‟s important ismoney. Fifty fifty, are you ok? Perestroika isvery important” [15, 236]; “Frenchcomptability is too old” [15, 235], “France istoo old; but you are ok? ...the West is old, oldideology, old technology, old mentality” [15,232]; “We have no more time” [15, 234];“Shopping is nice in Paris… ...