Ngôn ngữ nghệ thuật trong tiểu thuyết của Thuận

Bài viết "Ngôn ngữ nghệ thuật trong tiểu thuyết của Thuận" trình bày về các nội dung: Từ quan niệm về sáng tạo nghệ thuật đến ngôn từ trong tiểu thuyết của Thuận, tỉnh lược ngữ dụng - một thủ pháp xây dựng hình tượng nhân vật, Ngôn ngữ - một phương tiện kiến tạo nhịp điệu, Tính đa thanh trong ngôn ngữ trần thuật. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Ngôn ngữ nghệ thuật trong tiểu thuyết của Thuận Ngôn ngữ nghệ thuật trong tiểu thuyết của Thuận VŨ THỊ HẠNH, NGUYỄN THỊ DIỆU LINH Thái Nguyên Văn học là nghệ thuật ngôn từ. 1. Từ quan niệm về sáng tạo nghệ thuật Trong quá trình sáng tạo, mỗi nhà văn có đến ngôn từ trong tiểu thuyết của Thuận những cách xử lý ngôn từ riêng. Vì thế, ngôn từ trong tác phẩm văn học trở thành sản phẩm sáng tạo độc đáo của mỗi nhà văn, góp phần thể hiện cá tính sáng tạo, phong cách, tài năng nghệ thuật. Với quan niệm “Tiếng Việt thừa hiện đại và tinh tế để sáng tạo”, Thuận hiện diện trước hết như một nhà ngôn ngữ học. Mỗi tiểu thuyết là một hành trình thử nghiệm của nhiều lối viết mới mà tất cả đều khởi nguồn từ cuộc phiêu lưu của ngôn từ. Bằng sự am hiểu tường tận về ngôn ngữ, Thuận đã biến ngôn ngữ trở thành một phương tiện quan trọng nhằm thực hiện những tham vọng cách tân nghệ thuật. Trong bài viết, người viết xuất phát từ quan niệm về sự sáng tạo nghệ thuật của nhà văn để chỉ ra những đặc điểm cơ bản về ngôn từ trong tiểu thuyết của Thuận: sự tăng cường yếu tố tỉnh lược ngữ dụng; hiện tượng lai tạp Thuận quan niệm “văn chương là một trò chơi” và theo đó, tiểu thuyết là một trò chơi văn bản. Nhà văn sáng tạo ra tiểu thuyết nhưng thông qua ngôn từ, người đọc sẽ thực hiện vai trò đồng sáng tạo. Thuận khẳng định: “tác giả rất cần đến sự tham gia của độc giả”. Vì thế, “Nếu trong hàng triệu người đọc thông tiếng Việt mà có được một ít độc giả cho mình thì cũng là điều may” [3]. “Độc giả cho mình” theo cách nói của Thuận – thực chất bao hàm sự thách thức, kén chọn và yêu cầu. “Độc giả ngày nay đã thay đổi nhiều. Tôi nghĩ họ “lớn lên” nhiều …Rất nhiều nhà văn …nghĩ hộ độc giả từ A đến Z... Tôi thì không dọn một bữa cỗ ăn sẵn như thế.” [1]. Với quan niệm văn chương như vậy, ngôn ngữ trong tiểu thuyết của Thuận thực chất là một sự thách thức đối với độc giả. ngôn ngữ, tính đa thanh trong ngôn ngữ Để thách thức độc giả, Thuận đã trần thuật… Đặc biệt, với Thuận, ngôn ngữ pha trộn, lai tạp nhiều ngôn ngữ khác nhau còn là phương tiện để kiến tạo nhịp điệu nhằm phá vỡ tính thuần khiết của ngôn ngữ thông qua việc mở rộng và thu hẹp biên độ văn chương truyền thống, mở đường cho đoạn văn và câu văn sự “ùa vào” của các yếu tố văn hóa ngoại lai. Sự lai tạp được xây dựng trên cơ sở kết Dưới cấp độ câu, hiện tượng lai tạp hợp tiếng Việt với những yếu tố ngôn ngữ còn thể hiện qua những từ/ cụm từ giữ vị khác ở nhiều cấp độ: khi thì sử dụng từ gốc trí quan trọng trong câu: “Stress lắm” [4, Anh/ Pháp, khi thì sử dụng theo cách phiên 12], “rượt Internet” [14, 246], “Nó bảo: âm sang tiếng Việt… Cách đặt tên, dùng Stop” [5, 245]; “…nuột nà thon thả như từ, đặt câu trong tiểu thuyết của Thuận đều my girl…Vova nháy mắt…very ok in xuất hiện hiện tượng này. bed. …những thay đổi very important” Sự lai tạp ngôn ngữ được thể hiện ngay từ nhan đề tác phẩm: Chinatown, Made in Vietnam, Paris 11 tháng 8. Tên các chương đoạn, tên nhân vật cũng xuất [5, 230] ; “Vừa bắt tay chúng tôi, vừa bảo: “Shopping is nice in Paris”. Phó giám đốc đáp lại: “Oh, It’s very nice”…Công nhận my girl đẹp thật” [5, 229]. hiện hiện tượng này: Chương 7. Gaza [6, Ngoài ra, trong tiểu thuyết của 75]; Chương 9. Mistral [6, 94]; Chương Thuận còn xuất hiện rất nhiều những từ ghi 12. Ice cream Tuổi Hoa Niên [6, 134]. âm cách đọc tiếng nước ngoài như: xi –líp, Không dừng lại ở cấu trúc, hiện tượng lai tạp ngôn ngữ còn thể hiện ở cấp đét – xe, đi – văng, dis-co, năm - bơ oăn, phéc-mơ-tuya, a-xit, ca – ta- lô… độ nhỏ hơn: câu và các thành phần của Bên cạnh sự lai tạp ngôn ngữ Thuận câu. Khảo sát trong trong tiểu thuyết của còn tăng cường sử dụng các thuật ngữ Thuận ta thấy những câu được cấu tạo chuyên môn nhưng không chú thích nhằm hoàn toàn bằng tiếng Anh và tiếng Pháp mục đích thách thức độc giả. Đó là những xuất hiện với tần suất lớn: “The West is từ ngữ biểu đạt các khái niệm chuyên môn too old” [5, 239]; “Its nothing, don’t be và để hiểu được những thuật ngữ này, đòi worried’ [5, 238]; “Socialism is up, hỏi người đọc phải có một trình độ nhận bureaucracy is up…What’s important is thức nhất định. Khảo sát trong tiểu thuyết money. Fifty fifty, are you ok? Perestroika của Thuận, ta thấy xuất hiện những thuật is very important” [5, 236]; “France is too ngữ chuyên môn và khoa học của nhiều old; but you are ok? The West is old, old lĩnh vực khác nhau như: chứng khoán, biểu ideology, old technology, old mentality” giá, lợi nhuận, tài chính, marketing, xuất [5, 232]; “Un milliard de chinois. Et moi. nhập khẩu (kinh tế - tài chính); sida, axit, Et moi. Et moi”. [5, 13]; “Spécialités truyền nhiễm, phụ khoa, nhiễm trùng, bì chinoiese et vietnamiennes” [5, 26]. phu, vi khuẩn, virut, vắc – xin, phoóc – môn, X quang, nan y, động mạch, nhồi máu, triệu chứng, tử thi, pháp y, nội tiết (Y lai tạp, pha trộn và giao tranh, Phạm Thị học)…Sử dụng những thuật ngữ chuyên Hoài phơi bày sự hữu hạn của ti ...