Chương 11: Nhiễm sắc thể và sự phân chia tế bào

Hình thái: - Gene tập trung trong các nhiễm sắc thể- Khi không phân chia tế bào: sợi NST (chromatin) dài và mảnh- Khi tế bào chuẩn bị phân chia: sợi NST cuộn lại - nhìn thấy rõ
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chương 11: Nhiễm sắc thể và sự phân chia tế bào CHƯƠNG 11 NHIEÃM SAÉC THEÅVAØ SÖÏ PHAÂN CHIA TEÁ BAØO1. NHIEÃM SAÉC THEÅ CUÛA TEÁ BAØO CHAÂN HAÏCH1.1. Hình thaùi - Gene taäp trung trong caùc nhieãm saéc theå - Khi khoâng phaân chia teá baøo: sôïi NST (chromatin) daøi vaø maûnh - Khi teá baøo chuaån bò phaân chia: sôïi NST cuoän laïi  nhìn thaáy roõ - Moãi NST chöùa moät phaân töû DNA keát hôïp vôùi nhieàu protein Protein: Duy trì hình daïng NST Kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa gene - Chuaån bò phaân chia teá baøo: NST nhaân ñoâi  2 caáu truùc gioáng nhau (chromatide) chöùa caùc gen gioáng nhau - Centromere (taâm ñoäng) noái hai chromatide vôùi nhauNhiễm sắc thể1.2. Nhieãm saéc theå töông ñoàng Caùc NST gioáng nhau töøng ñoâi moät, mang gene kieåm soaùt cuøng ñaëc tính di truyeàn nhöng thoâng tin di truyeàn khaùc nhau1.3. Ñaëc tính cuûa boä nhieãm saéc theå -Teá baøo löôõng boäi coù 2n NST (moät töø cha vaø moät töø meï) goàm caùc caëp gioáng nhau töøng ñoâi moät (tröø caëp NST giôùi tính ôû con ñöïc) - Trong giao töû, caùc NST khoâng baét caëp - Hôïp töû chöùa 2 boä NST rieâng reõ (moät töø meï vaø moät boä töông ñoàng töø cha) - Söï nguyeân phaân taïo ra caùc teá baøo con gioáng cha meï - Söï giaûm phaân laøm boä NST giaûm moät nöûa.Nhiễm sắc thể tương đồng2. SÖÏ PHAÂN CHIA TEÁ BAØO- Laø hieän töôïng caên baûn cuûa söï soáng- Söï treân cô sôû cuûa söï nguyeân phaân vaø giaûm phaân- Ñaûm baûo tính lieân tuïc cuûa söï soáng 2.1. Chu kyø teá baøo Interphase Phase G1 (Gap 1): giai ñoaïn chuaån bò thöù nhaát (thôøi gian coù theå thay ñoåi) Phase S (giai ñoaïn toång hôïp): taùi baûn DNA, toång hôïp protein cuûa NST) Phase G2 (Gap 2): giai ñoaïn taïm nghæ Phase M (mitotic phase) Phaân nhaân (mitosis): phaân ly NST, thaønh laäp 2 nhaân con Phaân baøo (cytokinesis): phaân chia teá baøo chaát2.2. Pha S: Teá baøo toång hôïp nhieàu phaân töû môùi vaø caùc baøo quan - Teá baøo ñoäng vaät: MTOC (microtubule organizing center) chöùa moät caëp trung töû) naèm trong cytosol - Teá baøo thöïc vaät: protein gioáng protein trong chaát neàn cuûa MTOC ñoäng vaät2.3. Söï phaân chia nhaân (Pha M)Xaûy ra sau interphase, goàm 4 giai ñoaïna. Prophase: - Caùc MTOC di chuyeån veà 2 cöïc cuûa teá baøo - Vi oáng khöû truøng hôïp vaø truøng hôïp taïo thaønh thoi nguyeân phaân - ÔÛ thöïc vaät: coù söï taïo thaønh vuøng saùng quanh nhaân, vi oáng xuaát hieän trong vuøng naøy, ñònh höôùng ñeå thaønh thoi nguyeân phaân - Sôïi NST baét ñaàu ñöôïc neùn chaët - NST nhaân ñoâi thaønh 2 chromatide - Cuoái prophase: maøng nhaân ñöùt, tieåu haïch bieán maát, thoi nguyeân phaân keùo daøi, vi oáng keát hôïp vôùi kinetochore ôû centromere cuûa chromatideb. Metaphase - Maøng nhaân bieán maát - Thoi nguyeân phaân hoaøn thaønh - NST di chuyeån vaøo trung taâm teá baøo - Centromere cuûa caùc NST xeáp haøng treân maët phaúng xích ñaïoc. Anaphase - Hai chromatide cuûa NST taùch rôøi nhau - Moãi chromatise thaønh moät NST con - Vi oáng dính vôùi kinetochore ruùt ngaén, keùo NST veà hai cöïc cuûa teá baøod. Telophase - Coù söï thaønh laäp bao nhaân môùi - NST duoãi ra vaø phaân taùn - Thoi nguyeân phaân bieán maátQuá trìnhphân chia tế bào 3. SÖÏ GIAÛM PHAÂN(Quaù trình sinh ra giao töû)Teá baøo löôõng boäi seõ taïo ra 4 teá baøo ñôn boäi qua 2 laàngiaûm phaâna.Giaûm phaân 1 - Prophase 1: + NST töông ñoàng nhaân ñoâi, baét caëp  tetrad + Xaûy ra hieän töôïng crossing-over - Metaphase 1: tetrad xeáp haøng ôû maët phaúng nguyeân phaân - Anaphase 1: caùc NST ñaõ nhaân ñoâi di chuyeån veà 2 cöïc cuûa teá baøo (khoâng taùch rôøi) - Telophase 1: NST tieáp tuïc di chuyeån veà 2 cöïc cuûa teá baøob. Giaûm phaân 2: giaùn phaân bình thöôøngHiện tượng bắt chéo trao đổi đoạnProphase 1 Metaphase 1 Anaphase 1 Telophase 1 Prophase 2 Metaphase 2 Anaphase 2 Telophase 2 So saùnh giaùn phaân vaø giaûm phaânGioáng nhau -Nhieãm saéc theå chæ nhaân ñoâi moät laàn duy nhaát trong interphase cuûa giaùn phaân vaø trong interphase I cuûa giaûm phaân -Hai nhieãm saéc theå chò em taùch rôøi nhau vaø di chuyeån veà hai cöïc cuûa teá baøo trong metaphase cuûa giaùn phaân vaø trong metaphase II cuûa giaûm phaân - Moãi quaù trình phaân chia ñeàu ñöôïc chia thaønh 4 kyø - Ñeàu coù söï thaønh laäp thoi voâ saéc.Khaùc nhau Giaùn phaân Giaûm phaân- Xaûy ra ôû teá baøo sinh döôõng, - Xaûy ra ôû caùc teá baøo sinh duïc,taïo ra hai teá baøo con gioáng heät taïo ra boán teá baøo con coù soáteá baøo meï löôïng nhieãm saéc theå giaûm moät- Giuùp quaù trình taêng tröôûng cuûa nöõacô theå, söûa chöõa moâ, coù yù nghóa - Coù yù nghóa trong söï sinh saûntrong nhaân gioáng voâ tính höõu tính- Xaûy ra qua moät laàn phaân chia - Xaûy ra qua hai laàn phaân baøoteá baøo - Coù söï baét cheùo trao ñoåi ñoaïn giöõa caùc caëp nhieãm saéc theå töông ñoàng - ÔÛ anaphase I, caùc nhieãm saéc theå chò em ñaõ nhaân ñoâi nhöng cuøng di chuyeån veà caùc cöïc teá baøo ...