CHƯƠNG II QUAN HỆ PHÁP LUẬT AN SINH XÃ HỘI

1.Khái niệm Trong cuộc sống, các cá nhân, gia đình và nhiều khi cả cộng đồng có thể gặp phải những rủi ro do thiên tai hay những biến động trong đời sống kinh tế, xã hội gây ra những bão lụt, bệnh tật, chiến tranh... Những rủi ro này khó lường trước và cũng khó có thể phòng ngừa được ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của chính bản thân họ và cộng đồng. Bởi vậy, từ xa xưa, cá nhân mỗi người và mỗi gia đình đều tìm những biện pháp đề phòng cần thết để...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CHƯƠNG II QUAN HỆ PHÁP LUẬT AN SINH XÃ HỘI CHƯƠNG II QUAN HỆ PHÁP LUẬT AN SINH XÃ HỘI1I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA QUAN HỆ PHÁP LUẬT AN SINH XÃ HỘI1.Khái niệm Trong cuộc sống, các cá nhân, gia đình và nhiều khi cả cộng đồng có thể gặp phải nhữngrủi ro do thiên tai hay những biến động trong đời sống kinh tế, xã hội gây ra những bão lụt, bệnhtật, chiến tranh... Những rủi ro này khó lường trước và cũng khó có thể phòng ngừa được ảnhhưởng trực tiếp đến đời sống của chính bản thân họ và cộng đồng. Bởi vậy, từ xa xưa, cá nhânmỗi người và mỗi gia đình đều tìm những biện pháp đề phòng cần thết để tự bảo vệ mình trướccác rủi ro. Họ có thể áp dụng các cơ chế truyền thống để chia sẻ rủi ro dựa trên sự tự nguyện tíchluỹ, trao đổi tài sản... trong phạm vi gia đình, họ hàng và cộng đồng làng xã... Cơ chế này hìnhthành nên những quan hệ xã hội đầu tiên có mục đích tương trợ cộng đồng, chủ yếu trên cơ sởnhững quan hệ tình cảm, trách nhiệm, bổn phận con người nên được điều chỉnh bằng tập quánlàng xã, họ tộc và những quan niệm đạo đức trong xã hội. Ở khía cạnh nào đó, những quan hệnày không chắc chắn, song cho đến nay, nó vẫn được duy trì như những nét đẹp truyền thống củamỗi gia đình, cộng đồng, bất cứ sự ảnh hưởng của đời sống hiện đại, có thể nhận được sự hỗ trợnhưng hầu như không chịu sự điều chỉnh của công quyền. Tuy nhiên, quá trình công nghiệp hóa và thành thị hóa nông thôn đã thay đổi cơ cấu xãhội, nhiều cá nhân lập nghiệp xa gia đình và cộng đồng làng xã họ tộc để gia nhập công cuộcsống công nghiệp nơi thành thị. Điều đó cũng làm mất dần tác dụng cơ chế an sinh xã hội truyềnthống và không chính thức này, trong xã hội hiện đại đã bắt đầy xuất hiện các loại rủi ro mới nhưtai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, mất việc làm, phá sản do đầu tư cổ phiếu, thiêntai và nhân tai ngày càng khắc nghiệt…Vì vậy, cơ chế bảo đảm có tính truyền thống nói trên đãkhông thể giúp cho các cá nhân khắc phục hậu quả rủi ro trong xã hội hiện đại. Đặc biệt, trong cơchế thị trường những rủi ro không chỉ xảy ra đối với một hoặc vài cá nhân mà có thể xảy ra đổivới một số lượng lớn các thành viên trong xã hội như trường hợp các doanh nghiệp, công ty bịphá sản, giải thể dẫn đến người lao động bị mất việc làm. Cũng vì quan niệm lợi dụng tối ưu cơchế thị trường mà nhiều hoàn cảnh khó khăn như tàn tật nặng, tâm thần, người già cô đơn...không được giúp đỡ đúng mức. Thực tế cũng xuất hiện những cơ chế chia sẻ rủi ro mới mangtính thị trường như ký kết các hợp đồng bảo hiểm nhưng đây là hình thức kinh doanh theonguyên tắc người kinh doanh phải có lợi nên không phải cá nhân nào cũng có khả năng tham gia.Đối với những người có thể tham gia cơ chế này thì quan hệ của các bên hình thành trên cơ sởthỏa thuận tự nguyện do luật dân sự, luật thương mại điều chỉnh. Tuy nhiên, việc khắc phục rủi rocho những người tham gia loại bảo hiểm này chủ yếu mang tính cá thể, tác dụng xã hội của hìnhthức này rất hạn chế. Vì vậy, ngày nay, bên cạnh những hình thức trên, đời sống xã hội cần một cơ chế an toànhơn, đó là sự quản lý và chia sẻ rủi ro có bảo đảm chắc chắn từ phía Nhà nước, mang tính xã hộivà thực hiện trong cả cộng đồng để tất cả các thành viên đều được bảo vệ và những rủi ro của họ(nếu có) được chia sẻ trong phạm vi rộng rãi. Nếu không những giúp người gặp rủi ro vượt quakhó khăn mà còn có thể ngăn ngừa hậu quả ở mức độ nhất định, giúp họ tái hòa nhập cộng đồngtrong những trường hợp rủi ro xảy ra. Cơ chế quản lý và chia sẻ rủi ro thông qua vai trò của Nhànước và hoàn toàn mang tính xã hội, không nhằm mục đích kinh doanh như bảo hiểm xã hội vàcác hình thức trợ giúp xã hội khác sẽ góp phần cải thiện đáng kể điều kiện sống của người dâncàng tạo môi trường tốt cho việc phát triển kinh tế và bảo đảm an sinh xã hội. Việc thực hiện mụcđích này làm hình thành nên những quan hệ xã hội mới thuần túy với mục đích đảm bảo an toàn1 Giáo trình Luật an sinh xã hội, trang 59-96 10trong đời sống của cộng đồng xã hội. Đó là quan hệ giữa nhà nước, thông qua các thiết chế đượcnhà nước thành lập hoặc thừa nhận từ cộng đồng xã hội, do nhà nước tổ chức và điều hành, vớitất cả các thành biên trong xã hội gặp khó khăn cần được trợ giúp, không bị phân biệt và giới hạntheo bất cứ một tiêu chí nào. Từ nhu cầu hình thành, mục đích tồn tại, phạm vi lan tỏa và tácdụng đặc biệt đối với xã hội của những quan hệ này mà có thể gọi đó là các quan hệ san sinh xãhội. Do tầm quan trọng của vấn đề an sinh trong điều kiện xã hội phát triển, những quan hệ nàyphải được pháp luật điều chỉnh. Sự điều chỉnh của pháp luật đối với nó phải theo một hướng khácvới sự điều chỉnh quan hệ mang tính chia sẻ rủi ro truyền thống hoặc theo hình thức kinh doanhnói trên. Yêu cầu đó làm hình thành nên một lĩnh vực pháp luật mới, luật an sinh xã hội. Nó đượcxây dựng trên cơ sở c ...