Chuyển biến tư tưởng về giáo dục của Nho sĩ Duy Tân Việt Nam đầu thế kỷ XX

Bài viết trình bày ý nghĩa của phương pháp luận quan trọng nhất mà các nho sĩ đầu thế kỹ 20 tiếp thu được từ các nho sĩ cuối thế kỷ 19 là phương pháp nhận định, đánh giá tình hình thực tế trong và ngoài nước.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chuyển biến tư tưởng về giáo dục của Nho sĩ Duy Tân Việt Nam đầu thế kỷ XXCHUYÓN BIÕN T¦ T¦ëNG VÒ GI¸O DôC CñA NHO SÜ DUY T¢N VIÖT NAM §ÇU THÕ XX TrÇn ThÞ H¹nh (*) 1. Vµo nöa cuèi thÕ kû XIX, ®Çu thÕ g−¬ng yªu n−íc, t− t−ëng c¶i c¸ch ë ViÖtkû XX, tÇng líp trÝ thøc Nho häc ViÖt Nam, hä ®äc nh÷ng t¸c phÈm nh−: §iÒuNam ®· cã sù khñng ho¶ng vÒ ý thøc hÖ trÇn cña NguyÔn Tr−êng Té; Thêi vôvµ sù ph©n ho¸ ®éi ngò s©u s¾c. Tr−íc s¸ch, Thiªn h¹ ®¹i thÕ luËn cña NguyÔnhÕt lµ sù h×nh thµnh nh÷ng trÝ thøc yªu Lé Tr¹ch. Kh«ng chØ tiÕp thu vµ ph¸tn−íc, quyÕt ®Þnh ly khai triÒu ®×nh nhµ triÓn t− t−ëng, hµnh ®éng, c¸c nho sÜNguyÔn, ph¶n ®èi chñ tr−¬ng cÇu hßa cßn tr©n träng, gi÷ g×n c¸c di th¶o cñacña triÒu ®×nh. Hä lµ nh÷ng nho sÜ khëi c¸c nhµ canh t©n. C¸c t¸c phÈm ®ã ®Òu®Çu trong phong trµo Duy T©n tr−ëng ®−îc Huúnh Thóc Kh¸ng cho in trªnthµnh ®Çu thÕ kû XX: Phan Chu Trinh, b¸o TiÕng D©n trong thËp niªn 30 cñaPhan Béi Ch©u, Huúnh Thóc Kh¸ng, thÕ kû XX. (*)TrÇn Quý C¸p, L−¬ng V¨n Can, NguyÔn Chóng t«i cho r»ng ý nghÜa ph−¬ngTh−îng HiÒn,.... Nho sÜ trong phong ph¸p luËn quan träng nhÊt mµ c¸c nhotrµo Duy T©n (gäi t¾t lµ Nho sÜ Duy sÜ ®Çu thÕ kû XX tiÕp thu ®−îc tõ c¸cT©n) ®Çu thÕ kû XX ®· tho¸t khái khoa nho sÜ cuèi thÕ kû XIX lµ ph−¬ng ph¸pcö hoÆc hä thi ®ç nh−ng ®· tù tho¸t nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tÕkhái hÖ thèng quan liªu phong kiÕn ®Ó trong vµ ngoµi n−íc. Nho sÜ ViÖt Nam tõb¶o tån vÞ trÝ vµ vai trß cña kÎ sÜ thùc ®©y b¾t ®Çu tõ bá nhËn thøc “néi h¹thô trong x· héi. Hä b¾t ®Çu thùc hiÖn ngo¹i di”, th¸i ®é kú thÞ ph−¬ng T©y ®Ónh÷ng chñ tr−¬ng cña m×nh mét c¸ch h−íng tÇm nh×n tíi kh¾p hoµn cÇu. H¬nt−¬ng ®èi ®éc lËp víi triÒu ®×nh phong n÷a, hä còng ®· s¸ng suèt nhËn thøckiÕn. Kh¸c víi líp nho sÜ tiÒn bèi, líp ®−îc sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn cña ViÖtNho sÜ Duy T©n ®Çu thÕ kû XX ®· b¾t Nam so víi c¸c n−íc §«ng ¸ kh¸c ®Ó®Çu cho sù ®æi míi t− duy b»ng viÖc c¶nh b¸o vÒ viÖc ¸p dông c¸c thµnh tùu“phãng tÇm m¾t” tíi c¸c n−íc l¸ng cña n−íc ngoµi vµo ViÖt Nam ph¶i lu«ngiÒng, c¸c n−íc trong khu vùc ®Ó nh×n tÝnh ®Õn thùc tÕ ViÖt Nam.nhËn, ®¸nh gi¸, häc hái. Hä tiÕp thu t− Nho sÜ Duy T©n hµo høng t×m ®äct−ëng c¶i c¸ch, duy t©n cña c¸c vÞ tiÒnbèi trong n−íc, cña NhËt B¶n, TrungQuèc vµ th«ng qua ®ã tiÕp thu t− t−ëng (*) TS., Khoa TriÕt häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häcd©n chñ ph−¬ng T©y. VÒ nh÷ng tÊm x· héi vµ nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2013t©n th−, t©n v¨n tõ NhËt B¶n, Trung n−íc hä hoµn toµn tr¸i ng−îc nhau, häQuèc. H¬n n÷a, ®Ó biÕn mong muèn duy v¨n minh tiÕn bé cßn ta th× b¶o thñ, l¹ct©n cøu n−íc thµnh hiÖn thùc, c¸c nhµ hËu. “Ng−êi ch©u ¢u ®Æt gi¸o dôc chiayªu n−íc nh− T¨ng B¹t Hæ, NguyÔn lµm ba bËc: tiÓu häc, trung häc vµ ®¹iTh−îng HiÒn, Phan Béi Ch©u, Phan häc, cø bèn n¨m lµ mét bËc. Khi vµoChu Trinh... ®· xuÊt d−¬ng sang Trung häc, lÊy nh÷ng m«n v¨n tù n−íc nhµQuèc, NhËt B¶n ®Ó yÕt kiÕn, héi ®µm ngµy nay, cæ v¨n La M·, v¨n tù, tiÕngvíi c¸c nhµ duy t©n, c¶i c¸ch nh− L−¬ng nãi ngo¹i quèc, to¸n häc, ®Þa d− lµmKh¶i Siªu, Hoµng Kh¾c C−¬ng, Ch−¬ng nh÷ng m«n häc ®Çu tiªn. Khi häc ®·Th¸i Viªm, Tr−¬ng KÕ, Inukai Tsuyoshi m·n khãa, lÇn bËc tiÕn lªn, th× cø tïy(KhuyÓn D−ìng NghÞ), Fuku Shima theo n¨ng khiÕu cña häc sinh, hîp víi(Phóc §¶o), Okuma Shigenobu (§¹i ¤i) m«n häc nµo th× d¹y cho m«n häc Êy:vµ T«n Trung S¬n. C¸c cuéc tiÕp xóc ®· chia ra luËt häc, thiªn v¨n häc, vâ bÞ häc,gióp c¸c nhµ nho ViÖt Nam khai s¸ng vÒ y häc, c¸ch trÝ häc... Häc thµnh tµi råit− t−ëng vµ tõ ®ã hä cã nh÷ng quan sau míi dïng, dïng lµm ®−îc viÖc th×®iÓm, chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cøu n−íc sau míi th¨ng chøc. N−íc ta cã thÕquan träng. §éi ngò nho sÜ cã t− t−ëng kh«ng? Nh÷ng m«n ta häc vµ nhí Êy chØvµ ho¹t ®éng duy t©n cµng ngµy cµng lµ s¸ch Tµu; nh÷ng bµi ta chó thÝch Êy®«ng ®¶o, kh¾p ba miÒn B¾c, Trung, chØ lµ lêi cña cæ nh©n; nh÷ng thø ta thiNam. Ngoµi nh÷ng nho sÜ chóng t«i ®· Êy chØ lµ kinh nghÜa, th¬ ngò ng«n, biÒn®Ò cËp ë phÇn trªn, cßn cã thÓ kÓ tªn ngÉu thø lôc! §ã lµ ®iÒu ta tr¸i víi ng−êinhiÒu nho sÜ mµ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp vÒ gi¸o dôc” [9, 119].cña hä g¾n víi lÞch sö d©n téc: NguyÔnQuyÒn, §µo Nguyªn Phæ, §Æng Kinh Nho sÜ Duy T©n thùc sù nhËn raLu©n, D−¬ng B¸ Tr¹c, Lª §¹i, Vâ mét nghÞch lý: n−íc ViÖt cã hµng mÊyHoµnh, Phan §×nh §èi, Phan Huy tr¨m n¨m gi¸o dôc khoa cö Nho gi¸oThÞnh, NguyÔn H÷u CÇu, Hoµng T¨ng nh−ng cã t×nh tr¹ng bÊt cËp vÒ tr−ên ...