Chuyển nghĩa ẩn dụ của những từ ngữ chỉ cảm giác trong Tiếng Việt

Bài viết đề cập tới ẩn dụ như là một phương thức chính yếu để chuyển nghĩa trong nội bộ nhóm từ ngữ chỉ cảm giác trong Tiếng Việt. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của tài liệu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chuyển nghĩa ẩn dụ của những từ ngữ chỉ cảm giác trong Tiếng Việt34NGdN N G f & B(n S 6 N GSO 5 (247)-2016CHUYEN N G H I A AN D V CUA NHlTNG TlT N G CCHI CAM GIAC TRONG TIENG VIETMETAPHORICAL SEMANTIC CHANGE OF SENSORY WORDS IN VIETNAMESENGUVfeN THJ li^NH PHU*OfNGCThS; Dai hpc Sir pham, DH Thdi NguySn)Abstract: Metaphorical semantic change is very popular type of semantic shift in allnatural languages. Especially, according to cognitive linguistics, metaphor is not only amethod of rhetoric, but also and mostiy a way of thinking. This article focuses on themetaphorical semantic change within the group of sensory words from the viewpoint ofcognitive linguistics in the correlation with the rhetorical viewpoint specified earlier.K ^ words: metaphor; sensory; semantic change; rhetoric; thinking; cognitive linguistics.1. Md daugidc ddng vai trd ddc bift quan ti^ng, vai trd1.1. S^ chuyin nghTa (biin ddi nghTa, phdt kfch hogt cho mpi hogt dfng nhfn ihtriin nghTa) Id hifn tupng phi biln ciia mpi cung nhu tdm If, tinh edm cda con ngudi.1,3. Sy chuyln nghia ciia nhftng tft ngii chlngdn ngft. Phuang thdc chuyen nghTa Idphuong thftc ma dya vao dd, ngdn ngu cd the edm gidc, qua khdo sdt, cd thi diln ra khd dathyc hifn sy chuyen bien y nghia cho tft, tdng dgng, chdng hgn: (1) Chuyln tft y nghia cMcho tft thdm nghia mdi. Cdc phuong thiic edm gidc sang chi nhiing thufc tinh khdchchuydn nghTa thudng dupc ngu nghTa hpc de quan efta sy vdt, hien tuang. Vi dy: ngdy banhcap ddn nhu: dn dy, hodn dy, md rpng, thu chung-> dd dn rdt ngdy; ehdi mdt-> dnh sdhep...Trong dd, in dy vd hodn dy dupc nhhi chdi; inh tai->dm thanh inh di...; (2) Chuylnhdn la hai phuong thftc chu;^ln nghTa phd tft ^ nghia chi thudc tfnh khdch quan ciia s\ibiln nhit ciia mpi ngdn ngft. & bdi viet ndy, vft sang f nghia chi cam gidc. Vf dy: thdc Onchiing tdi chi dd cdp tdi in dy nhu Id mft ngon->ngon mi$ng; dt cciy->cay mdt; hphuongtiiftcehinh yeu dl chuyln nghia trong thom-->tham miii...; (3) Chuyln nghia dl bilthi trgng thdi tam If- tinh edm, mft xu hudngndi bp nhdm tft ngii chi edm gidc tiing Vift.1.2. Con ngudi cam nhgn hifn thirc qua dfc bift pho bientixmgtiingVift. VI dy: x6tboat dfng ciia ngu quan: nhin bdng ca quan (vit dOt)^ tcey->x6t cOa. xdt con; ngOa luthi gidc (mdt), nghe bdng ca quan thi gidc ngua tiit; mdt tqy-> mdt long; ngdn thft md(tai), ngui bdn^ ca quan khftu gidc (miii), sd ngdn coi thi,...; (4) Chuyen nghia ttong nfisd (tiip xuc) bdng CO quan xuc gidc (ban tay bf nhdm tii ngft chi edm gidc. Doi vdi nhdmva lan da), nem bdng co quan vj gidc (kttA). tft ngft chi edm gidc, chuyln nghia Id hi$nCam gidc chfnh Id kit qud diutidnciia sy edm tupng noi bft, trong dd, ddng chft ^ Id s\rnhdn hifn thyc d con ngudi qua hogt dfng efta chuyln nghia ttong nfi bp nhdm, nhu: (tham)ngu quan. Theo tii dien Hodng Phd [8,145], diic miii; (ndi) rdt tai; (nhin) no/ mdtnAmmar. IAt h a n nhdtntiSt mlnnViSredm gidcId liJnlihinh thiVnthftc tiiapcua nhdnmdt, ...Day ciing la hifn tupng dupc tu tii hgctiiftc, cho ta biet nhftng thufc tinhridngId cua nhdc tdi vdi tdn gpi dn d^ bd sung, dn dusy vgt dang tdc dfng vdo gjdc quan ta. Tuy la chimin ddi edm gide.nhung dilu nhdn thiy trdn edm tirJi nhungTrudc nay, sy chuyln nghia trong nfi b$cam gjdc lai vd ciing quan trpng vi ndu khdng nhdm tft chi edm gidc chft yiu mdi chi dupccd nd, se khdng cd qua trinh nhfn tiiuc ciing dl cfp trong mpt sl cdng trinh tu tii hpc mfinhu qud trinh hinh thdnh tinh edm, nhung d§c chua dupc quan tdm xem xdt dudi gdc nhintrung CO bdn efta lodi ngudi. Cd thd ndi, edm cua ngdn ngft hpc tri nhdn.s l 5 (247)-2016NG6N N G C & DOfi S6NG2. Cdc mo hinh chuyin dii cam giacThdng thudng, moi edm gidc Id kit qud cuasy hogt dpng efta mot gidc quan nhit dinh ndnnd gin lien vdi gidc quan iy, tao tiidnh mptcdch dien dgt theo di^g quy tdc ngft ng^a(dm thanh+ dac dilm dmtiianhthufc ve nghe;mfti+ dfc tinh ciia miii thufc vl ngiH; vi+ ddctinh ciia vi thufc vl nim...). Tuy nhidn, thyctl sft dyng ngdn ngii khdng hilm nhiing cdchtiling Ifch chudn. Dd chfnh Id nhiing trudnghpp chuydn ddi edm gidc: diing tft ngft gpi tdnedm gidc thudc gidc quan ndy dl chi mft edmgidc thupc gidc quan khdc. Sau day Id eac mdWnh chuyln dii edm gidc ttong npi bp nhdmtft ngu: chi edm gidc dupc xdc ldp dya trdn tulifu nghidn cftu eua chiing tdi:35- Cdm gidc thi gidc -> cdm gidc thfnh gidc,vi dy: ndi nghe trdn (vdnh rd tiing}; lai ndimeo md (khd nghe); noi to/nho/be/ngdn/ddi(qua); ndi xau; th^ (cdi) gigng (xuong);tiing sudi trong (nhu tiing hdt xa),...\knhftng ket hpp kilu: to tiing ro tiing, caogigng. meo gigng.(c) Tu nga ggi tin cdc cdm gidc khdc—*diing chi cdm gidc KHUXJ GIAC- Cdm gidc vi gidc -> cdm gidc khftu gidc,vi dy: ngdi th^ chua/ nggt/ mdn...vk nhiingkit hpp kilu: cay mai; diec mui,...- Cdm gjdc xuc gidc ->cam gidc khftu gidc,vi dy: ngOi thdy ngng do (mui tiin).- Cdm gidc thi gidc, thinh gidc -> cdm gjdckhftu gidc: hiu nhu khdng cd su chuyln dii(a) Ta ngu ggi tin cdc edm gidc khdc-^(d) Ta ngu ggi tin cdc cdm gidc khdc—*ditng ehi edm gidc THI GLiCdimg ehi cdm gidc XUC GIAC- Cdm gidc xftc gidc -> edm gidc thj gidc,- Cdm gidc thj gidc ->cdm gidc xuc gjdc, vivf dy: Vi dy: gam mdu ndng/ lanh/ dm; trong dy: sd thdy cdi gi dd vudng vudng/ trdn/ meo/day/ mdng/ thd/ rdp/ sdn/ nhdn; nhin ed ve to/nhd.ndng/nh?... vd nhftng kit hpp kilu nhu: ndng- Cdm gidc vj gidc, khftu gidc, thmh gidc ->mdt, mdt mdt...cdm gidc xdc gidc: hiu nhu khdng ed sy- Cam gidc vi gidc -> cdm gidc thj giac, vf chuyen doidy: nhin dd thdy ehua/ nggt/ ngon/ ddn^ chdt/(e) Ta nga ggi ten cdc cdm gidc khdc-*cc^/ ndng/ ti...vk nhihig kit hpp kidu: cay dung ehi cdm gidc VJ GIACmdt, ngon mdt,...- Cdm gidc xiic gidc -> cdm gidc vi giac, vf- Cam gidc khftu gidc -> cdm gidc thi gidc, dy: im em ddu ludi; ndng bdng ludi; Ignh tividy: nhintanh tudi; nhinkhe ...