Cơ sở xác định tiêu điểm trong cấu trúc thông tin của câu hỏi tiếng Việt

Bài viết này trình bày những cơ sở xác định tiêu điểm trong cấu trúc thông tin của câu tiếng Việt. Cơ sở để nhận diện nó gồm: Ngữ cảnh, tiền giả định và khả năng lược bỏ thông tin thừa trong câu. Từ kết quả thu được của bài viết này sẽ giúp chúng tôi đi sâu phân loại và mô tả các loại tiêu điểm thông tin khác nhau.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở xác định tiêu điểm trong cấu trúc thông tin của câu hỏi tiếng Việt CƠ SỞ XÁC ĐỊNH TIÊU ĐIỂM TRONG CẤU TRÚC THÔNG TIN CỦA CÂU HỎI TIẾNG VIỆT Đào Thị Minh Ngọc Khoa Ngữ văn – Khoa học xã hội Email: ngocdtm@dhhp.edu.vn Ngày nhận bài: 04/6/2020 Ngày PB đánh giá: 16/7/2020 Ngày duyệt đăng: 24/7/2020 TÓM TẮT: Bài viết này trình bày những cơ sở xác định tiêu điểm trong cấu trúc thông tin của câu tiếng Việt. Cơ sở để nhận diện nó gồm: ngữ cảnh, tiền giả định và khả năng lược bỏ thông tin thừa trong câu. Từ kết quả thu được của bài viết này sẽ giúp chúng tôi đi sâu phân loại và mô tả các loại tiêu điểm thông tin khác nhau. Từ khóa: Tiêu điểm thông tin; cấu trúc thông tin, ngữ cảnh, tiền giả định BASIS FOR DEFINING FOCUS ON INFORMATION STRUCTURE OF VIETNAMESE QUESTIONS ABSTRACT: Bases for defining focus in information structure of Vietnamese sentence are mentioned in this article, including context, presupposition, and the capability of suppressing redundant information in the sentence. This essay helps us clearly classify and describe different kinds of information focus. Keyword: Focus, information structure, context, presuppositionI. ĐẶT VẤN ĐỀ Ở Việt Nam, trong nhiều năm gần hoàn cảnh nhận thức khác nhau có thểđây, vấn đề nghiên cứu câu đã có những làm cho một sự kiện được diễn đạt bởibước phát triển mạnh mẽ. Người ta quan cùng một nội dung mệnh đề, cùng mộttâm sâu sắc đến nhân tố con người trong cấu trúc cú pháp như nhau nhưng đượcngôn ngữ, xem giao tiếp ngôn ngữ là một thể hiện bằng những cấu trúc thông tindạng hoạt động của con người, trong đó khác nhau. Từ đó, bài viết này, chúng tôicon người sử dụng ngôn ngữ như một muốn chỉ ra các cơ sở để thể hiện hiệnchủ thể có ý thức phục vụ cho lợi ích của tượng tiêu điểm hóa cấu trúc chủ - vị nhưmình. Theo cách tiếp cận như vậy, các một sự đóng góp hữu ích trong việc sửnhà ngôn ngữ học đã chuyển trọng tâm dụng ngôn ngữ nhằm tạo ra những hiệunghiên cứu từ phân tích câu theo cấu trúc quả giao tiếp nhất định.cú pháp sang phân tích câu theo cấu trúc II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨUthông tin của nó. Lý thuyết về cấu trúc 1. Các khái niệm liên quanthông tin khơi dậy một vấn đề quan trọngtrong nghiên cứu các hiện tượng giao 1.1. Tiêu điểm thông tintiếp ngôn ngữ: đó là sự lựa chọn thông Trong các công trình nghiên cứu,tin khác nhau của người nói trong những khái niệm tiêu điểm thông tin (focus of26 TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI PHÒNGinformation) thường được hiểu khác nhau về vị thế thông tin của hai bộ phận là tiêugiữa những tác giả. Một số nhà nghiên cứu điểm thông tin và cơ sở thông tin”.phân chia lưỡng phân cấu trúc thông tin 2. Cơ sở xác định tiêu điểm thông tinthành hai phần đề - thuyết dựa theo tiêuchí “cũ - mới” hoặc “cái được nói đến” 2.1. Ngữ cảnhvà “cái nói đến”. Do đó họ đồng nhất tiêu Theo Từ điển tiếng Việt: “Ngữ cảnhđiểm là thành phần biểu hiện thông tin là toàn bộ nói chung những đơn vị đứngmới trong cấu trúc thông báo của câu, đối trước và đứng sau một đơn vị ngôn ngữlập với chủ đề (topic) là thành phần biểu đang xét, quy định ý nghĩa và giá trị cụ thểhiện thông tin cũ (Chafe 1976). Một số của đơn vị ngôn ngữ đó trong chuỗi lờikhác tách rời tiêu điểm thông tin khỏi chủ nói” [5, 861]. Đây có thể coi là một cáchđề và coi nó như là một chức năng dụng hiểu ngữ cảnh theo nghĩa hẹp. Đối với cáchọc (Dik 1981, Lambretch 1994). Trong văn bản viết, chúng tôi xác định ngữ cảnhcách hiểu của chúng tôi, tiêu điểm thông theo nghĩa hẹp bao gồm những phát ngôntin của câu không bao gồm hai phần đề - đặt trước và đặt tiếp sau phát ngôn cần xácthuyết mà chỉ có một bộ phận mang trọng định tiêu điểm thông tin. Trong văn bảntâm thông tin là phần thông tin nhấn mạnh đối thoại, câu hỏi là yếu tố quan trọng của(còn gọi là tiêu điểm thông báo), được xác ngữ cảnh giúp xác định cấu trúc tin trongđịnh dựa vào ý định của người nói và tình câu trả lời. Những loại câu hỏi có thể là:huống giao tiếp. Hay nó chính là phần - Câu hỏi hiển ngôn: là loại câu hỏi màquan trọng nhất cho thấy sự chênh lệch về cả phần đã biết và phần chưa biết có thểthông tin giữa người nói và người nghe, cùng xuất hiện tường minh trên cấu trúc c ...