Con giai phố cổ của Nguyễn Việt Hà - một góc nhìn thẳng về Hà Nội

Trước Nguyễn Việt Hà, nhiều nhà văn đã viết về Hà Nội, nhưng tác phẩm viết về Hà Nội của anh có sức hút đặc biệt bởi "góc nhìn thẳng" - phản ánh trung thực tất cả những gì mình quan sát lược từ đối tượng. Trong tập tản văn "Con giai phố cổ", anh không thiên vị hay thổi phồng những giá trị tích cực, cũng không né tránh, bớt xén, cắt cúp hay chỉnh sửa những gì khiếm khuyết để đối tượng trở nên "vừa vặn" hay "đèm đẹp".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
"Con giai phố cổ" của Nguyễn Việt Hà - một góc nhìn thẳng về Hà NộiTẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 5/2016 45 CON GIAI PHỐ CỔ CỔ CỦA NGUYỄN VIỆT H – MỘT GÓC NHÌN THẲNG VỀ H NỘI Nguyễn Thị Thanh Huyền1 Trường Đại học Thủ ñô Hà Nội Tóm tắt: tắt: Trước Nguyễn Việt Hà, nhiều nhà văn ñã viết về Hà Nội, nhưng tác phẩm viết về Hà Nội của anh có sức hút ñặc biệt bởi góc nhìn thẳng - phản ánh trung thực tất cả những gì mình quan sát ñược từ ñối tượng. Trong tập tản văn Con giai phố cổ, anh không thiên vị hay thổi phồng những giá trị tích cực, cũng không né tránh, bớt xén, cắt cúp hay chỉnh sửa những gì khiếm khuyết ñể ñối tượng trở nên vừa vặn hay ñèm ñẹp. Góc nhìn ñó ñem lại những trang văn về Hà Nội ăm ắp những nét ñẹp tinh tế, hào hoa lẫn những khiếm khuyết cố hữu. Đằng sau giọng văn và cách diễn ngôn hài hước, triết lý, chứa chan cảm xúc là một tâm tư ñau ñáu những trăn trở về việc giữ gìn hồn cốt mảnh ñất nghìn năm văn hoá. Từ khoá khoá: oá: Nguyễn Việt Hà, tản văn, Con giai phố cổ, góc nhìn thẳng, văn hoá Hà Nội.1. MỞ ĐẦU Trước khi biết tới tản văn của Nguyễn Việt Hà, người ñọc ñã biết tới anh qua một sốtiểu thuyết: Cơ hội của Chúa (1999), Khải huyền muộn (2013), Ba ngôi của người (2014)...Gần ñây, nhà văn của giọng ñiệu khôi hài rẽ sang cuộc chơi của thể tản văn bằng một loạtñầu sách: Nhà văn thì chơi với ai, Mặt của ñàn ông, Đàn bà uống rượu, Con giai phố cổ...Điều thú vị là trong tản văn của Nguyễn Việt Hà, dù chuyện Đông hay chuyện Tây, chuyệnxưa hay chuyện nay thì cuối cùng vẫn trở về với một chút gì ñó của Hà Nội, rất Hà Nội,ñậm ñặc Hà Nội. Có vẻ như chính nhà văn là người sau cùng phát hiện ra ñiều này vì khirơi vào vùng ngẫu hứng của thể tản văn, người viết ñể mặc cảm xúc kéo ñi, kiểu như việcviết là việc của anh, mọi cảm nhận ñể ñộc giả lo vậy. Nguyễn Việt Hà từng bộc bạch:Với tôi tản văn như là một thứ nháp tay, tác phẩm lẻ. Mọi người hay nói trong tác phẩmcủa tôi có chất Hà Nội gì ñó. Tới gần ñây khi Nhà xuất bản Trẻ in lại các ñầu sách cho tôi,tôi xem thì thấy có một Hà Nội xuyên suốt. Điều này dễ hiểu vì Hà Nội là mảnh ñất gắn bóvới Nguyễn Việt Hà từ ñịa lý tới tâm hồn. Sự tan biến của Hà Nội vào tâm hồn nhà văn ñể1 Nhận bài ngày 02.05.2016; gửi phản biện và duyệt ñăng ngày 24.05.2016 Liên hệ tác giả: Nguyễn Thị Thanh Huyền; Email: huyenntt@daihocthudo.edu.vn46 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘIlại dư vị cảm xúc phức hợp, nó không ñơn thuần là tình yêu, lòng tự hào, sự hãnh diện,niềm tin mạnh mẽ về sức sống các giá trị văn hoá của Hà Nội... mà còn là nỗi xót xa, lo âu,hoài nghi và ñau ñáu những trăn trở về một Hà Nội ñang dần dần ñổi thay theo cả hướngtích cực lẫn tiêu cực. Bước chân vào hiệu sách sẽ thấy trên giá có rất nhiều ñầu sách cùngñề tài, cùng thể loại, nhưng từ khoá Nguyễn Việt Hà vẫn níu tay người ñọc phải chọncuốn sách của anh là vì tinh thần nhất quán trong sáng tác của nhà văn: Góc nhìn thẳng vềHà Nội.2. NỘI DUNG2.1. Góc nhìn thẳng Nhìn thẳng nói một cách nôm na là phản ánh trung thực tất cả những gì mình quansát ñược từ ñối tượng. Nhà văn ñặt cho mình chế ñộ góc nhìn thẳng nghĩa là không bị chiphối bởi những cảm xúc riêng tư, cảm tính. Nam Cao từng nhìn thẳng giới trí thức ñểlộn trái bản chất những người như mình, không giấu diếm những hoài bão ñẹp nhưngcũng không che ñậy thói hư tật xấu. Bảo Ninh cũng căn chỉnh chế ñộ góc nhìn thẳng vềchiến tranh ñể rồi nhiều người bớt ñi ảo tưởng về chiến thắng, thay vào ñó là nỗi buồn ámảnh. Vương Trí Nhàn cũng làm thế khi viết Thói hư tật xấu của người Việt... Nhưng có vẻnhư ở thời ñiểm các tác phẩm trên ra ñời, không quá nhiều ñộc giả chuẩn bị sẵn tâm thếtiếp nhận sự thật, nên khi hình dung những chi tiết ngược lại với những suy nghĩ ñã hìnhthành tương ñối ổn ñịnh, họ có quyền hoài nghi và không mặn mà với tác phẩm. Đến Con giai phố cổ của Nguyễn Việt Hà thì khác. Người Hà Nội quan sát, chứngkiến cuộc sống ñất này diễn ra hằng ngày hằng giờ. Người ngoại tỉnh tới Hà Nội cũng quansát, nếm trải cuộc sống nơi ñây với ñủ món, ñủ vị, ñủ ấn tượng. Nghĩa là bạn ñọc ñã ñượcdọn sẵn tâm thế nhờ sự trải nghiệm. Đọc tản văn của Nguyễn Việt Hà chỉ còn là thao tácñối chiếu văn với ñời, là nhờ nhà văn nói thay những bí bách cảm nhận mà mình khôngdiễn ñạt ñược, ñể rồi xuýt xoa sao gã này nói ñúng thế, chuẩn từ một Hà Nội với nhữngnét ñẹp tinh tế, lãng mạn và ñộc ñáo cho tới một Hà Nội xô bồ, xấu xí, lộn xộn - nói nhưngôn ngữ giới trẻ thì ñó là một thứ Hà Nội fake (hàng nhái) hay phiên bản lỗi.2.2. Những ấn tượng ñối lập về cốt cách con người Hà Nội Điều làm nên hồn cốt ñất kinh kỳ trước hết phải là yếu tố con người. Con người kiếntạo các giá trị văn hoá, giữ gìn và bảo vệ, bồi ñắp, sáng tạo, phát triển văn hoá và tất nhiêncon người cũng là tác nhân làm nó mai một và biến mất. Trong Con giai phố cổ, NguyễnViệt Hà ñi tìm những mẫu người chứa ñựng sâu sắc nhất tinh thần riêng của ñất Hà Nộihay chất Hà Nội. Thường thì các văn nhân hay chọn người mẫu biểu ñạt tinh thần HàNội lãng mạn, thướt tha yêu kiều kiểu như Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm, là vóc ngườimảnh dẻ thanh thoát trong sắc áo dài trắng lãng ñãng như sương chiều Tây Hồ, những nhânTẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 5/2016 47vật nữ minh hoạ rõ nhất tinh thần Chẳng thơm cũng thể hoa nhài... hay những ñôi taykhéo léo gắn liền với văn hoá ẩm thực tinh tế, công phu của người Tràng An (ít khi làngười mẫu nam)... Thì ñây, tản văn của Nguyễn Việt Hà tung ra một loạt người mẫu namñể hùng hồn chứng minh rằng: Đàn ông mới thực là n ...