Côn trùng rừng - Chương 5

Khái niệm về sinh thái côn trùng rừng Thuật ngữ sinh thái nói chung (Ecology) bắt nguồn từ hai chữ Hy Lạp: “Oikos” - nơi ở hoặc nơi trú ẩn và “Logos” - khoa học. * K/n Sinh thái học: là một môn khoa học nghiên cứu mối quan hệ tương hỗ giữa hoàn cảnh chung quanh với thể hữu cơ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Côn trùng rừng - Chương 5 Chương V - SINH THÁI CÔN TRÙNG RỪNG1. Khái niệm về sinh thái côn trùng rừng Thuật ngữ sinh thái nói chung (Ecology) bắt nguồn từ hai chữ Hy Lạp: “Oikos” - nơi ở hoặc nơi trú ẩn và “Logos” - khoa học. * K/n Sinh thái học: là một môn khoa học nghiên cứu mối quan hệ tương hỗ giữa hoàn cảnh chung quanh với thể hữu cơ. Còn môn sinh thái lấy CT rừng làm đối tượng nghiên cứu được gọi là môn sinh thái CT rừng. Như vậy sinh thái côn trùng rừng là một bộ phận sinh thái n/c mối quan hệ qua lại giữa môi trường rừng và CT2. Nhiệm vụ cơ bản của sinh thái côn trùng rừng a) Nghiên cứu sự hình thành các đặc điểm hình thái sinh lý và các đặc điểm sống của côn trùng trong mối liên hệ với điều kiện môi trường rừng. b) Nghiên cứu ảnh hưởng của môi trường đến số lượng cá thể của từng loài đến tính chất phân bố của CT theo lãnh thổ và vai trò của chúng trong quần xã SV sống trong các lãnh thổ khác nhau. (Quần xã SV là một phức hợp các loài sinh vật được hình thành trong quá trình lịch sử đặc trưng cho một sinh cảnh)3. ý nghĩa của nghiên cứu sinh thái côn trùng rừnga) Kết quả nghiên cứu sinh thái là cơ sở để tiến hành hợp lý hàng loạt các b/p phòng trừ sâu hại, lợi dụng động, TV có ích, bảo vệ rừng, bảo vệ sức khoẻ con người và ĐV.VD: Dịch ruồi củ Chi năm2001...; muỗiPhòng rừ SRT, Rầy nâu hại lúa... Thông qua các nhân tố thứa ăn, thiên địch...b) Nhờ có hiểu biết về thái mới nâng cao tinh thần cải tạo tự nhiên, xây dựng một kế hoạch tổ chức kinh tế chính xác trên một quy mô lớn, vừa phục vụ phát triển kinh tế vừa đảm bảo môi trường sống lâu dài. Chẳng hạn khi xây dựng các mô hình NLKH... Khi muốn trồng rừng tập trung trên một quy mô lớn...4. Những điểm chú ý khi nghiên cứu về sinh thái côn trùnga) Côn trùng là một lớp phong phú nhấtb) Thân thể côn trùng nhỏ bé (từ 0,2mm - 0,3m)c) Côn trùng phân bố rộng rãid) Côn trùng phải trải qua 3 hoặc 4 pha biến thái:5. ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến đời sống CT5.1. Các yếu tố phi sinh vật5.1.1. ảnh hưởng của nhiệt độ a) ảnh hưởng của nhiệt độ đến hoạt động sống của côn trùng Sự trao đổi nhiệt được coi là quá trình năng lượng chủ yếu và trước tiên trong quan hệ giữa cơ thể CT và môi trường Côn trùng là ĐV có thân nhiệt không cố định (Biến nhiệt) Dưới t/d của bức xạ mặt trời, nhiệt độ cơ thể CT có thể biến đổi hàng chục độ. Song trong một phạm vi nhất định thì nhiệt độ cơ thể CT luôn cao hơn nhiệt độ thấp, thấp hơn nhiệt độ cao của môi trường theo hướng có lợi cho CT, k/năng biến đổi (Trong phạm vi +, - 1,5 - 2 độ). N h iệ t đ ộ th íc h h ợ p Đối với mỗi loài côn trùng và ngay cả từng pha biến thái của nó đều thích ứng với một khoảng nhiệt độ thích hợp nhất định. K/n: Khoảng nhiệt độ thích hợp là khoảng nhiệt độ mà trong đó mọi hoạt động sống của côn trùng như: ăn uống, trao đổi chất, hoạt động sinh dục…đều tiến h à n h m ộ t c á c h th u ậ n lợ i. ở vùng nhiệt đới, khoảng hoạt động sống bình thường của đa số các loài CT từ 10-350C nhưng khoảng nhiệt độ thích hợp thì từ 20-300C. Khi T0 môi trường cao hơn hoặc thấp hơn khoảng T0 thích hợp thì hoạt động sống của CT giảm dần và rơi vào trạng thái choáng váng rồi hôn mê, có thể chết vì nóng hoặc vì lạnh- Chẳng hạn khi T0 tăng lên từ 35-420C thì đa số côn trùng choáng váng và từ 420 - 450C thì hôn mê và từ 45-500C thì côn trùng chết (maximum) Một số loài có thể chịu đựng được T0 khá cao như sâu non của một số loài ruồi thuộc họ Ephydridae vẫn sống ở 650C Ngược lại khi T0 môi trường giảm từ 8- 00C thì CT cũng rơi vào trạng thái choáng váng và từ 00C đến (-100C) thì cũng hôn mê vì lạnh và từ (-10)- (-150C) thì CT chết (minimum) * K/n Nhiệt độ khởi điểm phát dục: (điểm không sinh lý). là nhiệt độ mà từ đó CT bắt đấu phát dục. Nó có ý nghĩa lớn trong DT-DB sâu hại - Tuỳ theo loài CT và pha biến thái mà có T0 khởi điểm phát dục khác nhau, khoảng từ 15 đến (-70C) b) ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ và thời gian phát dục của côn trùng K/n Nhiệt độ tối thích: là nhiệt độ mà ở đó côn trùng: - Tiêu phí năng lượng ít nhất - T ốc độ phá t dục nha nh nhấ t - T u ổ i th ọ c a o n h ấ t - Và lượng sinh sản cao nhất... + T0 tối thích chỉ có giá trị về mặt lý thuyết còn trong thực tế không tồn tại... T0 tối thích thường nằm trong khoảng T0 thích hợp và có nhiều ý nghĩa trong phòng trừ sâu hại và lợi dụng sâu có ích. Tốc độ phát dục trong phạm vi nhiệt độ thích hợp tỷ lệ thuận với sự tăng nhiệt độ. Tốc độ phát dục V được xác định theo phần trăm của pha phát dục hoàn chỉnh trong một ngày đêm hay một giờ (Shelford 1929). Theo công thức: V = 1 /N x 1 0 0 - V là tố c đ ộ p h á t d ụ c ( % ) . - N là thời gian phát dục (ngày đêm) của một pha nào đó ở nhiệt độ trung bình đ ã b iế t. Tốc độ phát dục và thời gian phát dục là hai đại lượng tỷ lệ nghịch với nhau. ( X e m b iể u đ ồ 5 - 3 ) .* K/n Tích ôn hữu hiệu: Để hoàn thành một pha phát dục của một loài côn trùng đều đòi hỏi phải có một tổng lượng nhiệt hữu hiệu nhất định và tổng lượng nhiệt đó là một hằng số (Constant) Năm 1923 Blunk xác định lượng nhiệt hữu hiệu bằng CT: K = N (T - C) T rong đó: N - Thời gian phát dục của một pha tính theo ngày hoặc giờT - Nhiệt độ trung bình trong thời gian đó (C0)C - Nhiệt độ khởi điểm phát dục của pha đó (0C)K - Lượng nhiệt hữu hiệu của pha phát dục (ngày x độ)5.1.2. ảnh hưởng của độ ẩm và lượng mưa a) ảnh hưởng của độ ẩm và lượng mưa đến hoạt động của côn trùng Trong cơ thể CT chứa một lượng nước rất lớn, thường biến đổi từ 45-92% trong lượng cơ thể tuỳ theo từng loài CT. VD: ở loài vòi voi trưởng thành hoặc mọt hại thóc lượng nước ở trong cơ thể có từ 46-47% còn ở sâu non của bộ cánh vẩy lượng nước có từ 90-92%. Trong hoạt động sống của CT nước được thải ra khỏi cơ thể qua đường ...