Cư dân và văn hóa các tộc người thiểu số ở miền núi Đông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên

Đông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên là nơi tụ cư của các tộc người thiểu số thuộc nhóm ngôn ngữ Môn - Khmer miền núi (Xtiêng, Chơ Ro, Mạ và Mnông). Khác với người Việt, Khmer, Hoa và Chăm tại đây, các tộc người trên có chung nguồn gốc cư dân và văn hóa. Họ được coi là hậu duệ của các lớp cư dân Môn cổ ở Nam Đông Dương thời tiền sử và là một bộ phận cư dân của vương quốc Phù Nam ở Nam Bộ vào đầu Công nguyên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cư dân và văn hóa các tộc người thiểu số ở miền núi Đông Nam Bộ - Nam Tây NguyênTẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 9+10 (205+206) 2015209CƯ DÂN VÀ VĂN HÓA CÁC TỘC NGƯỜI THIỂU SỐ ỞMIỀN NÚI ĐÔNG NAM BỘ - NAM TÂY NGUYÊNVÕ CÔNG NGUYỆNĐông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên là nơi tụ cư của các tộc người thiểu số thuộcnhóm ngôn ngữ Môn - Khmer miền núi (Xtiêng, Chơ Ro, Mạ và Mnông). Khácvới người Việt, Khmer, Hoa và Chăm tại đây, các tộc người trên có chung nguồngốc cư dân và văn hóa. Họ được coi là hậu duệ của các lớp cư dân Môn cổ ởNam Đông Dương thời tiền sử và là một bộ phận cư dân của vương quốc PhùNam ở Nam Bộ vào đầu Công nguyên.Sự hình thành các tộc người và các nhóm địa phương của người Xtiêng, ngườiChơ Ro, người Mạ và người Mnông ở miền núi Đông Nam Bộ - Nam TâyNguyên được cho là do quá trình phân ly khi họ chuyển đến cư trú đan xen vớicư dân Nam Đảo trên vùng đất Nam Tây Nguyên - Đông Nam Bộ. Cho đến naycác tộc người này vẫn còn bảo lưu khá đậm nét các yếu tố văn hóa vật chất vàtâm linh của cư dân tiền sử Đồng Nai.1. ĐẶT VẤN ĐỀNam Bộ là vùng đất bản lề của cáccuộc thiên cư từ đất liền ra hải đảo vàtừ hải đảo vào đất liền trong thời kỳtiền sử và sơ sử, nên nơi đây từng làđịa bàn cư trú của các lớp cư dânthuộc ngữ hệ Nam Á và ngữ hệ NamĐảo. Trên vùng đất Nam Bộ nói chungtừ khoảng 200 năm trước Công nguyên,đã bắt đầu hình thành một nền vănhóa đa sắc dân hay đa tộc người, baogồm văn hóa của cư dân Môn cổ vàvăn hóa của cư dân Nam Đảo.Các tộc người thiểu số ở miền núiĐông Nam Bộ và Nam Tây Nguyênhiện nay, gồm có người Xtiêng, ngườiVõ Công Nguyện. Tiến sĩ. Nguyên Việntrưởng Viện Khoa học xã hội vùng NamBộ.Chơ Ro, người Mạ và người Mnông,là những cộng đồng cư dân thuộcngôn ngữ Môn của nhóm ngôn ngữMôn - Khmer, ngữ hệ Nam Á, là hệngôn ngữ phổ biến ở Việt Nam vàNam Đông Dương. Họ đã định cư, lậpnghiệp lâu đời trên vùng đất ĐôngNam Bộ - Nam Tây Nguyên, muộnnhất cũng từ trước Công nguyên. Cáclớp cư dân thời tiền sử và sơ sử, cưdân Phù Nam và các tộc người thiểusố ở miền núi Đông Nam Bộ - NamTây Nguyên được coi là những chủnhân đầu tiên và nối tiếp nhau trênvùng đất Nam Bộ, trước khi có mặtngười Khmer, người Việt, người Hoavà người Chăm ở vùng này.Bài viết này nghiên cứu cư dân và vănhóa các tộc người thiểu số ở miền núiĐông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên210VÕ CÔNG NGUYỆN – CƯ DÂN VÀ VĂN HÓA CÁC TỘC NGƯỜI…dưới góc nhìn lịch đại và trong sự sosánh để tìm hiểu, nhận diện sự tươngđồng về nguồn gốc, đặc điểm cư dânvà diện mạo văn hóa của vùng NamBộ và vùng Tây Nguyên.2. NGUỒN GỐC CƯ DÂN VÀ TỘCDANHVề nguồn gốc cư dân, các tộc ngườithiểu số ở miền núi Đông Nam Bộ Nam Tây Nguyên (Xtiêng, Chơ Ro, Mạvà Mnông) thuộc loại hình Indonesien,chủng Mongoloid phương Nam ở ViệtNam và Nam Đông Dương (MạcĐường, 2007, tr. 74-77). Đặc trưng vềnhân chủng Indonesien thể hiện khárõ trong nhóm các tộc người này (tầmvóc người nhỏ, da sẫm màu, hộp sọtròn và ngắn, tóc dợn sóng, mũi tẹt…).Nhìn chung, lịch sử hình thành loạihình nhân chủng Indonesien gắn vớiquá trình di cư và sự hòa huyết củađại chủng Mongoloid và đại chủngAustraloid ở khu vực Nam Á và NamĐông Dương từ nhiều thiên niên kỷtrước đây.Các tộc người thiểu số ở miền núiĐông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên đượccoi là hậu duệ của những lớp cư dânMôn cổ - chủ nhân văn hóa Đồng Naithời kim khí - đã chuyển cư từ phíabắc xuống phía nam bán đảo ĐôngDương, cùng thời với những đợt thiêncư lớn ở Đông Nam Á lục địa và địnhcư, lập nghiệp trên vùng đất này từthời tiền sử. Sau này người Mạ đã lậpnên “vương quốc Mạ” cùng thời với cácvương quốc cổ đại trong vùng nhưChampa, Chân Lạp và như thế hẳnrằng có mối quan hệ nào đó với chủnhân của nền văn hóa vật chất nổitiếng ấy (tức văn hóa Đồng Nai thờikim khí) ở miền Đông Nam Bộ (PhanXuân Biên, 2007, tr. 87). Một vài giảthuyết cho rằng, các tộc người nàycòn là một bộ phận của cư dân PhùNam, một quốc gia cổ đại đa chủngtộc từng tồn tại ở Nam Đông Dươngvào đầu Công nguyên. Sau nhữngbiến cố về địa lý và lịch sử, khi vùngđất này bị ngập nước, họ di chuyểnđến Đông Nam Bộ - Nam Tây Nguyên,nơi có gò đồi tương đối cao, phần cuốicủa vùng Trường Sơn - Tây Nguyên(Phan An, 2008; Ngô Văn Lệ, 2008).Trong khi đó, theo một giả thuyết khácthì các tộc người này “không chịu Ấnhóa, nên kéo nhau lên cao nguyênhoặc sang những vùng hẻo lánh đểgiữ lấy lối sống và tập quán riêng” (VõSĩ Khải, 2014, tr.118-119).Vào thế kỷ II-III sau Công nguyên, cáctộc người thiểu số ở miền núi ĐôngNam Bộ - Nam Tây Nguyên phát triểnmở rộng địa bàn cư trú dọc theo lưuvực hệ thống sông Đồng Nai từthượng nguồn đến gần biển trên vùngđất này. Theo Đường thư, cư dân BàLợi (tức Bà Rịa) trước khi bị Chân Lạpxâm chiếm (khoảng năm 650-655 sauCông nguyên) “có tục xỏ tai đeo hoa,lấy một tấm vải thô quấn ngang lưng”(dẫn theo Trịnh Hoài Đức, 1972, tr.36). Từ thế kỷ X trở về sau, người Mạ,người Xtiêng đã trở thành những tộcngười khá hùng mạnh và có nhiều thếlực ở vùng ...