Đa hình nucleotid đơn R72P trên gen TP53 và đánh giá nguy cơ mắc ung thư tế bào gan nguyên phát ở người nhiễm hepatitis B virus

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm đánh giá mối liên quan giữa đa hình nucleotid đơn R72P của gen TP53 với khả năng mắc ung thư tế bào gan nguyên phát ở bệnh nhân nhiễm HBV mạn tính.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đa hình nucleotid đơn R72P trên gen TP53 và đánh giá nguy cơ mắc ung thư tế bào gan nguyên phát ở người nhiễm hepatitis B virusTẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌCĐA HÌNH NUCLEOTID ĐƠN R72P TRÊN GEN TP53 VÀ ĐÁNHGIÁ NGUY CƠ MẮC UNG THƯ TẾ BÀO GAN NGUYÊN PHÁT ỞNGƯỜI NHIỄM HEPATITIS B VIRUSTrịnh Quốc Đạt, Trần Huy ThịnhTrường Đại học Y Hà NộiĐa hình nucleotid đơn (SNP) R72P tại vùng exon 4 của gen áp chế ung thư TP53 liên quan đến sựhình thành và phát triển nhiều loại hình ung thư, trong đó có ung thư tế bào gan nguyên phát. Với mục đíchtìm kiếm mối liên quan giữa các kiểu gen của SNP R72P và HBV trong sự hình thành khối u gan, chúngtôi tiến hành đánh giá khả năng mắc ung thư tế bào gan nguyên phát của các kiểu gen R72P ở nhữngngười nhiễm HBV mạn tính. Đối tượng nghiên cứu là 280 bệnh nhân ung thư tế bào gan nguyên phát trongđó có 171 trường hợp nhiễm HBV, nhóm chứng 267 đối tượng có 36 trường hợp nhiễm HBV. Sử dụng kỹthuật enzym cắt giới hạn (RFLP) để phân tích kiểu gen của R72P, sau đó đánh giá tỷ lệ phân bố và khảnăng mắc bệnh của các kiểu gen. Kết quả cho thấy, kiểu gen P72P của SNP R72P làm tăng khả năngmắc ung thư tế bào gan nguyên phát cho những người nhiễm HBV. OR = 3,23 ; 95% ; CI (1,12 – 9,45).Từ khóa: TP53 R72P, HBV, ung thư gan tế bào gan nguyên phátI. ĐẶT VẤN ĐỀTP53 là gen áp chế ung thư nằm tại vị tríp13.3 của nhiễm sắc thể số 17, mã hóa proteinp53 có trọng lượng phân tử 53kDa - mộtprotein trong nhóm điều hòa chu kỳ tế bào.TP53 hoạt động như một yếu tố phiên mã,đóng vai trò quan trọng trong các con đườngchuyển hóa và một số quá trình hoạt động tếbào như: sửa chữa DNA, tạo mạch, kìm hãmđược xem như gen ức chế khối u.Gần đây một trong những hướng nghiêncứu rất được quan tâm là các đa hình nucleotidđơn của TP53 có liên quan đến bệnh ung thư.Kết quả các nghiên cứu đã công bố cho thấycó hơn 200 SNP được tìm thấy trên vùng mãhóa và không mã hóa của gen TP53 [5; 6]. CácSNP này tạo ra các kiểu gen khác nhau củachu trình tế bào, tế bào chết theo chương trình[1 - 3]. Khi có tổn thương ở DNA, TP53 làmngừng chu trình tế bào cho đến khi DNA bị tổnthương được sửa chữa hoặc TP53 có thể làmcho tế bào chết theo chương trình (apoptosis)nếu không còn khả năng sửa chữa DNA [3; 4].Chính những đặc tính sinh học này mà TP53TP53 trong cộng đồng. Các nghiên cứu cũngchỉ ra có sự khác nhau trong khả năng mắc ungthư của các kiểu gen. Đây được coi là nhữngyếu tố nguy cơ cần được quan tâm. Một trongnhững SNP được biết đến nhiều nhất là R72P,đây là SNP ở vị trí codon 72 trên trên exon 4của gen TP53. Sự thay thế trình tự nucleotidtại codon 72 dẫn đến bộ ba CGC mã hóa choarginin chuyển thành bộ ba CCC mã hóa choprolin [6; 7]. Sự thay thế này dẫn đến có thểthay đổi khả năng bám của p53 đối với đoạntrình tự đặc hiệu tại gen đích, thay đổi quátrình hoàn thiện, tính ổn định của protein cũngĐịa chỉ liên hệ: Trần Huy Thịnh, Bộ môn Hóa sinh,Trường Đại học Y Hà NộiEmail: tranhuythinh@hmu.edu.vnNgày nhận: 21/4/2017Ngày được chấp nhận: 26/6/201716TCNCYH 108 (3) - 2017TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌCnhư thay đổi khả năng tương tác của p53 vớicác protein nội bào [2; 3]. Đây là những yếu tốnguy cơ cho sự ổn định tế bào và mầm mốngcho sự xuất hiện ung thư.Virus viêm gan B từ lâu đã được khẳngđịnh là một yếu tố nguy cơ gây ung thư tế bàogan nguyên phát [8; 9]. Việt Nam là quốc giađược WHO xếp vào vùng dịch tễ nhiễm virusviêm gan B cao nhất thế giới. Các kết quảnghiên cứu trước đây, chúng tôi đã công bốSNP R72P của của gen TP53 liên quan đếnnguy cơ mắc ung thư tế bào gan nguyên phát.Câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là những kiểugen của đa hình nucleotid đơn này có làm tăngkhả năng mắc ung thư tế bào gan cho nhữngngười nhiễm HBV mạn tính hay không? Do đónghiên cứu này được tiến hành nhằm đánh giámối liên quan giữa đa hình nucleotid đơn R72Pcủa gen TP53 với khả năng mắc ung thư tếbào gan nguyên phát ở bệnh nhân nhiễm HBVmạn tính.II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP1. Đối tượng- 280 mẫu máu của bệnh nhân ung thư tếbào gan nguyên phát, đang điều trị tại khoaNội Tiêu hoá bệnh viện Bạch Mai và Trung tâmUng bướu Thanh Hoá từ tháng 11 năm 2013đến tháng 9 năm 2015.- 267 mẫu máu được lựa chọn ngẫu nhiên,của những người đến khám và điều trị mộtsố bệnh mạn tính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnhThanh Hoá được dùng làm nhóm đối chứng.Những bệnh nhân này được khám kiểm tracận lâm sàng và kết luận là không mắc ungthư tế bào gan nguyên phát hay bất kỳ một loạihình ung thư nào khác.Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâmNghiên cứu Gen - Protein, Trường Đại học YHà Nội.2. Phương phápTCNCYH 108 (3) - 20172.1. Quy trình- Thu thập mẫu máu của bệnh nhân ung thưtế bào gan nguyên phát và mẫu chứng.- Sử dụng các kỹ thuật sinh học phân tử xácđịnh kiểu gen của SNP R72P.- Phỏng vấn tiền sử và hồi cứu bệnh ánđiều trị để xác định nhiễm HBV.- Sử dụng phần mềm thống kê để phân tíchvà xử lý kết quả.2.2. Tách chiết DNA- DNA được tách chiết theo phương ph ...