Đặc điểm thành phần loài và phân bố của họ cá bống trắng (gobiidae) trong các rạn san hô ở vịnh Nha Trang

Nghiên cứu các đặc trưng cơ bản về đặc điểm thành phần loài và phân bố của họ cá bống trắng (Gobiidae) được tiến hành tại 18 trạm rạn phân bố rộng khắp các đảo và vùng ven bờ trong vịnh Nha Trang, trong đó 8 trạm được khảo sát và thu mẫu vào tháng 5/2002 bằng rotenone và 10 trạm vào tháng 4-5/2015 bằng quả bồ hòn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đặc điểm thành phần loài và phân bố của họ cá bống trắng (gobiidae) trong các rạn san hô ở vịnh Nha Trang Tuyển Tập Nghiên Cứu Biển, 2015, tập 21, số 2: 124-135 ĐẶC ĐIỂM THÀNH PHẦN LOÀI VÀ PHÂN BỐ CỦA HỌ CÁ BỐNG TRẮNG (GOBIIDAE) TRONG CÁC RẠN SAN HÔ Ở VỊNH NHA TRANG 1 Đỗ Thị Cát Tường, 2Nguyễn Văn Long 1 Khoa Sinh học, Đại học Đà Lạt 2 Viện Hải dương học, Viện Hàn lâm Khoa học & Công nghệ Việt Nam Tóm tắt Nghiên cứu các đặc trưng cơ bản về đặc điểm thành phần loài và phân bố của họ cá bống trắng (Gobiidae) được tiến hành tại 18 trạm rạn phân bố rộng khắp các đảo và vùng ven bờ trong vịnh Nha Trang, trong đó 8 trạm được khảo sát và thu mẫu vào tháng 5/2002 bằng rotenone và 10 trạm vào tháng 4-5/2015 bằng quả bồ hòn. Kết quả phân tích đã xác định được 34 loài thuộc 16 giống của họ cá bống trắng. Trong đó có 1 loài lần đầu tiên ghi nhận cho Việt Nam là Fusigobius humeralis (Randall, 2001). Nhìn chung những khu vực rạn gần bờ và xa bờ có số lượng loài thấp hơn so với các rạn thuộc đảo ở giữa vịnh. SPECIES COMPOSITION AND DISTRIBUTION OF THE FAMILY GOBIIDAE IN CORAL REEFS IN THE NHA TRANG BAY 1 Do Thi Cat Tuong, 2Nguyen Van Long Faculty of Biology, University of Da Lat 2 Institute of Oceanography, Vietnam Academy of Science & Technology 1 Abstract Studies on species composition and distribution of the gobies (Gobiidae) were widely conducted at 18 sites locating at the islands and the coastal reefs in the Nha Trang bay, of which 8 sites were sampled in May 2002 using rotenone and 10 sites in April-May 2015 using soapberry/chinaberry. A total of 34 species belonging to 16 genera of the gobies were found, in which Fusigobius humeralis (Randall, 2001) was newly recorded for Vietnam. In general, the coastal and offshore sites supported lower number of species than those in the middle sites of the bay. I. MỞ ĐẦU Nghiên cứu rạn san hô trên thế giới được tiến hành từ rất sớm nhưng những nghiên cứu về các đặc trưng phân bố và sinh học của quần xã cá rạn san hô mới chỉ được quan tâm nghiên cứu từ những năm cuối của thế kỷ 20, trong đó có họ cá bống trắng (Gobiidae). Cho đến nay số lượng loài của họ cá bống trắng trên toàn thế giới có khoảng 1.703 loài với 251 giống (Froese và Pauly, 2015). Các công trình nghiên cứu cá rạn theo từng khu vực riêng lẻ đã xác định vùng vịnh Thái Lan có 28 loài (Satapoomin, 2000), vịnh Milne (Papua New Guinea) có 90 loài (Allen và Werner, 2002), quần đảo Anambas và Natuna có 26 loài (Adrim và cs., 2004). Tại Việt Nam, các nghiên cứu về họ cá bống trắng (Gobiidae) chủ yếu được lồng 124 ghép vào các đề tài dự án nghiên cứu về cá rạn. Nguyễn Nhật Thi (2000) đã tập hợp các tài liệu từ những nghiên cứu trước đó và công bố 60 loài thuộc họ cá bống trắng trong vùng biển Việt Nam. Kết quả nghiên cứu tại một số khu vực nhỏ hơn đã ghi nhận có 4 loài của họ cá này ở đảo Ba Mùn, Quảng Ninh (Nguyen Van Quan, 2006), 8 loài ở quần đảo Cô Tô và Cát Bà (Đỗ Văn Khương và cs., 2005), 3 loài ở vịnh Hạ Long (Nguyễn Văn Quân, 2005), 3 loài ở vùng ven bờ Phú Yên (Nguyễn Văn Long, 2013), 15 loài ở vùng ven bờ Nam Trung Bộ (Nguyễn Văn Long, 2009), 3 loài ở Côn Đảo (Nguyễn Hữu Phụng và Nguyễn Văn Long, 1997) và 13 loài ở vùng biển Trường Sa (Nguyễn Nhật Thi và Nguyễn Văn Quân, 2004). Riêng vùng biển Phú Quốc, Nguyễn Hữu Phụng và Nguyễn Văn Long (1996) đã công bố 135 loài cá rạn nhưng không có loài nào của họ cá bống trắng được ghi nhận. Vịnh Nha Trang có 12 đảo lớn nhỏ và dải bờ biển dài trên 15 km được giới hạn từ mũi Kê Gà ở phía Bắc và mũi Cù Hin ở phía Nam với diện tích khoảng 403,41 km2. Vịnh là khu vực có tính đa dạng sinh học khá cao, trong đó rạn san hô được xem là hệ sinh thái quan trọng và nổi bật nhất (Võ Sĩ Tuấn và cs., 2005). Một số nghiên cứu về họ cá bống trắng trên các rạn san hô cũng đã được tiến hành trong những năm qua và đã thống kê được 11 loài (Nguyễn Văn Long, 2009). Như vậy có thể nhận thấy dù đã có một số nghiên cứu về thành phần loài họ cá bống trắng ở Việt Nam và vịnh Nha Trang, song chủ yếu sử dụng phương pháp lặn và quan sát trực tiếp, có rất ít nghiên cứu tiến hành thu mẫu nên số lượng loài của họ cá này đã được xác định còn thấp hơn nhiều so với thực tế. Vì vậy, việc thực hiện nghiên cứu này là nhằm nắm được các đặc trưng cơ bản của họ cá bống trắng trong các rạn san hô nói riêng, đồng thời góp phần bổ sung và cung cấp đầy đủ hơn các tư liệu liên quan đến tính chất đa dạng thành phần sinh vật trong các rạn san hô ở vịnh Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa nói chung. II. TÀI LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP Nguồn tư liệu sử dụng trong nghiên cứu này được phân tích dựa trên bộ mẫu đã được thu thập tại 8 trạm vào tháng 5/2002 (Bãi Tiên, Hòn Rùa, Hòn Chồng 1, Hòn Tằm, Hòn Một, Bãi Lận, Hòn Mun và Hòn Nọc) và 10 trạm (Hang Dơi, Hòn Chồng 2, Sông Lô, Đông và Nam Hòn Miễu, Bàn Than 1 và 2, Bãi Sạn, Bãi Bàng và Hòn Hố) vào tháng 4 - 5/2015 (Hình 1). Tại mỗi trạm, người thợ lặn dùng 200 gram rotenone (đợt thu mẫu năm 2002) hoặc 200 gram bột bồ hòn đã được giã nhuyễn gó ...