Đại cương Mạch Học: MẠCH HUYỀN

A- ĐẠI CƯƠNG - Huyền là dây (đàn, cung ...) sức mạnh đi trong đường của mạch như có sợi dây cứng thẳng, nên gọi là Huyền. - Thiên ‘Bình Nhân Khí Tượng Luận’ (T. Vấn 18) nhắc đến mạch Huyền là mạch tượng của Can, mùa xuân. - Chương ‘Phúc Trướng Hàn Sán Túc Thực Bệnh Mạch ChứngTịnh Trị’ (KQY. Lược) ghi: “Mạch Sác mà Khẩn là mạch Huyền”. B- HÌNH TƯỢNG MẠCH HUYỀN -Thiên ‘Ngọc Cơ Chân Tạng Luận’ (T.Vấn 19) ghi : “Mạch Huyền thẳng mà dài”. -Chương ‘Bình Mạch Pháp’ (TH.Luận) ghi : Mạch Huyền hình...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đại cương Mạch Học: MẠCH HUYỀN MẠCH HUYỀN. ( ¥È ¯ß - WIRY (TIGHT) PULSE - POULS TENDU)A- ĐẠI CƯƠNG- Huyền là dây (đàn, cung ...) sức mạnh đi trong đường của mạch như có sợidây cứng thẳng, nên gọi là Huyền.- Thiên ‘Bình Nhân Khí T ượng Luận’ (T. Vấn 18) nhắc đến mạch Huyền làmạch tượng của Can, m ùa xuân.- Chương ‘Phúc Trướng Hàn Sán Túc Thực Bệnh Mạch ChứngTịnh Trị’(KQY. Lược) ghi: “Mạch Sác m à Khẩn là mạch Huyền”.B- HÌNH TƯỢNG MẠCH HUYỀN-Thiên ‘Ngọc Cơ Chân Tạng Luận’ (T.Vấn 19) ghi : “Mạch Huyền thẳng m àdài”.-Chương ‘Bình Mạch Pháp’ (TH.Luận) ghi : Mạch Huyền hình dạng giống dâycung, đè mạnh tay vào không thay đổi”.- Chương ‘Mạch Hình Trạng Chỉ Hạ Bí Quyết’ (M. Kinh) ghi: “Mạch Huyềnấn vào căng thẳng như ấn vào dây cung“.- Sách ‘Tần Hồ Mạch Học’ ghi: “Mạch Huyền nh ư sợi dây dài căng thẳng”.- Chương ‘Y Gia Quan Miện’ (HTYTT. Lĩnh) ghi: “Mạch Huyền ấn vào thấycăng thẳng như ấn vào dây cung, thỉnh thoảng thấy Sác“.HÌNH VẼ BIỂU DIỄN MẠCH HUYỀN- Sách ‘Tam Tài Đồ Hội’ và sách ‘Đồ Chú Nan Kinh Mạch Quyết’ ghi hình vẽmạch Huyền như sau:- Sách ‘Mạch Chẩn’ vẽ hình biểu diễn mạch Huyền như sau:- Sách ‘Kết hợp YHCT Và YHHĐ Trong Lâm Sàng’ ghi nhận về hình vẽmạch Huyền qua máy và nhận xét như sau:“Trên đường biểu diễn, sóng đầu tiên của mạch sau khi lên đến đỉnh còn đingang thêm 1 đoạn nữa rồi mới đổ xuống, vì vậy đỉnh của sóng đầu ti ên cóhình bằng phẳng (cao nguyên). Điều này phù hợp với mô tả của các sách x ưa làkhi bắt được mạch Huyền, có cảm giác nh ư sờ vào dây cung hoặc dây đàn căngcứng dưới tay”.C- NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH MẠCH HUYỀN - Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ ghi: “Mạch Huyền... do h ưlao, nội thương, khí trung tiêu không đ ủ, thổ (Tỳ Vị) bị mộc (Can) khắc”.-Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học’ ghi :”Can chủ sơ tiết, điều sướng khí cơ, nếutà khí uất kết ở Can, làm mất chức năng sơ tiết, khí uất không thông lợi, sẽ sinhra mạch Huyền. Hoặc các chứng đau, đờm ẩm, khí c ơ ứ trệ, âm dương khônghòa, mạch khí do đó bị căng ra, gây nên mạch Huyền”.- Sách ‘Trung Y Biện Chứng Luận Trị Giảng Nghĩa’ ghi: Nguyên nhân phátsinh mạch Huyền thường do:· Lượng máu ở tim tống ra tăng lên .· Sức co của thành mạch máu tăng .· Huyết áp cao .· Động mạch bị xơ cứng, trương lực của động mạch cao hơn bình thường.D- MẠCH HUYỀN CHỦ BỆNH - Thiên ‘Bình Nhân Khí Tượng Luận’ (T. Vấn 18) ghi: “Mạch án về m ùaxuân, có vị khí mà mạch hơi Huyền là bình thường, Huyền hơi nhiều mà Vịkhí ít là bệnh ở Can, chỉ thấy mạch Huyền mà không có Vị khí thì sẽ chết”. - Chương ‘Biện Thái Dương Bệnh Mạch Chứng Trị’ (T H. Luận) ghi:“Thương hàn mà thấy mạch ở bộ thốn Sáp, bộ xích lại Huyền thì trong bụngđau dữ”.- Chương ‘Ngược Tật Bệnh Chứng Tịnh Trị’ (KQY. L ược) ghi: “Thầ øy nói:Bản mạch của bệnh sốt rét là mạch Huyền”.- Chương ‘Thấp Kính Trúng Thử... Trị’ (KQY. L ược) ghi: “Ôi mạch của bệnhkính, đè xuống thấy Khẩn như Huyền, đi lên xuống thẳng băng”.- Chương ‘Đờm Ẩm, Khái Thấu... Trị’ (KQY. L ược) ghi: “Mạch Song Huyềnlà hàn, đều là do sau khi cho xổ mạnh, trong người dễ bị hư. Mạch thiên Huyềnlà bệnh ẩm”.- Chương ‘Bình Mạch Pháp’ (M. Kinh) ghi: “Mạch có Huyền, Ph ù, Khẩn,Hoạt, Trầm Sáp, 6 mạch này gọi là tàn tặc, đều là mạch có bệnh”.- Chương ‘Ẩu Thổ Uế Hạ Lợi... Trị’ (KQY. L ược) ghi: “Tiêu chảy mà mạchlại Huyền, phát sốt, ra mồ hôi là bệnh sắp khỏi”.- Chương ‘Phúc Trướng Hàn Sán... Trị’ (KQY. L ược) ghi: “Thốn khẩu mạchHuyền là dưới hông sườn bị đau nhiều, gai rét, sợ lạnh”.- Chương ‘Y Gia Quan Miện’ (HTYTT. Lĩnh) ghi: “Bộ thốn Huyền thì nướcđọng ở hạ tiêu, đầu đau, bụng đau cấp. Bộ quan Huyền thì mộc khí bị hạikhông sinh được nhiệt, bụng đau do Vị bị hàn. Bộ xích Huyền thì thủy khíđọng hạ tiêu, ruột đau, dưới rốn gò đau“.- Sách ‘Tần Hồ Mạch Học’ ghi:”Mạch Huyền chủ đờm ẩm, sốt rét lâu ng ày.Bộ thốn Huyền là đầu nhức, đờm nhiều. Bộ Quan Huyền thì nóng lạnh, trưnghà. Bộ xích Huyền chỉ đồi sán, chân bị co rút”.- Mục ‘Hiệu Chính Tần Hồ Mạch Học’ (ĐCNKM. Quyết) ghi: “Mạch bộ thốnHuyền chủ đầu đau, hàn nhiệt (sốt rét). Bộ quan Huyền là Vị bị hàn, ngực bụngđau. Bộ xích Huyền là trúng âm sán”.- Sách ‘Mạch Học Tinh Nghĩa’ ghi: “Mạch Huyền chủ mắt đỏ, chóng mặt,huyết áp cao, hồi hộp, hay quên, thần kinh suy nhược”.- Sách ‘Trung Y Học Khái Luận’ ghi: “Mạch Huyền thấy ở chứng can phong,khí uất, đờm ẩm mà đau”.- Sách ‘Mạch Học Giảng Nghĩa’ ghi: “Mạch Huyền chủ tà ở Can vượng, Tỳyếu, bệnh ngược (sốt rét), đờm ẩm, đầy tr ướng, đau 2 bên hông sườn, sán khí,tích kết, chứng tý”.Tả Thốn HUYỀN Hữu Thốn HUYỀNĐầu đau, lo sợ, mồ hôi Phế cảm phong hàn, ho.trộm.Tả Quan HUYỀN Hữu Quan HUYỀNSườn đau, sán khí. Tỳ Vị bị hàn, bụng đau.Tả Xích HUYỀN Hữu Xich HUYỀNBụng dưới đau. Quanh rốn đau, thủy tích ở hạ tiêu.- Chương ‘Biện Mạch Pháp’ (TH. Luận) ghi: “Các mạch Trầm, Sáp, N ...