Đại cương Mạch Học: MẠCH PHÙ

A- ĐẠI CƯƠNG - Phù là nổi, Mạch lúc nào cũng nổi sát ở da vì vậy gọi là mạch Phù. - Thiên ‘Ngọc Cơ Chân Tạng Luận’ (T. Vấn 19) ghi:”Mạch mùa Thu tức là mạch của Phế, thuộc phương tây, muôn vật nhờ đó tới kỳ thu thành, vì vậy khi đến thì nhẹ, hư mà Phù, khi đến thì gấp, lúc đi thì tan tác (tán), vì vậy gọi là Phù”. - Thiên ‘Tuyên Minh Ngũ Khí’ (T. Vấn 23) ghi:”Phế mạch Mao, ứng với thời bệnh là mùa Thu, ở tạng là Phế, mạch Phế Phù...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đại cương Mạch Học: MẠCH PHÙ MẠCH PHÙ ( ¯B ¯ß - FLOATING PULSE - PULSE SUPERFICIEL)A- ĐẠI CƯƠNG- Phù là nổi, Mạch lúc nào cũng nổi sát ở da vì vậy gọi là mạch Phù.- Thiên ‘Ngọc Cơ Chân Tạng Luận’ (T. Vấn 19) ghi:”Mạch mùa Thu tức là mạch của Phế, thuộcphương tây, muôn vật nhờ đó tới kỳ thu thành, vì vậy khi đến thì nhẹ, hư mà Phù, khi đến thìgấp, lúc đi thì tan tác (tán), vì vậy gọi là Phù”.- Thiên ‘Tuyên Minh Ngũ Khí’ (T. Vấn 23) ghi:”Phế mạch Mao, ứng với thời bệnh là mùa Thu,ở tạng là Phế, mạch Phế Phù vì vậy mạch Phù cũng là mạch Mao”.B- MẠCH TƯỢNG CỦA PHÙ- Nan thứ 18 (Nan kinh) ghi:”Mạch Phù là mạch đi ở trên thịt”- Chương ‘Mạch Hình Trạng Chỉ Hạ Bí Quyết’ (M. Kinh) ghi:”Mạch Phù nhấc tay lên thì có dư,ấn tay xuống thì không đủ”.- Chương ‘Sư Truyền Tam Thập Nhị Tắc’ (CTT. Muội) ghi:”Mạch Phù đè xuống thì hơi giảmnhưng không rỗng, nhấc lên thì nổi phù lên mà đi lưu lợi”.- Quyển ‘Y Gia Quan Miện’ (HTYTT. Lĩnh) ghi:”Phù là mạch dương, ấn nhẹ tay thì thấy đập ởđầu ngón tay rất rõ ràng đầy đủ, ấn nặng tay thì kém hẳn”.- Sách ‘Trung Y Học Khái Luận’ ghi:”Mạch Phù đi nổi ở ngoài mặt da, ấn nhẹ thấy ứng ngay ởngón tay”.HÌNH VẼ BIỂU DIỄN MẠCH PHÙ- Sách ‘Đồ Chú Nan Kinh Mạch Quyết’ và sách ‘Tam Tài Đồ Hội’ ghi lại hình vẽ mạch Phù nhưsau:- Sách ‘Mạch Chẩn’ vẽ như sau:- Sách ‘Tân Biên Trung Y Học Khái Yếu’ diễn tả mạch Phù như sau: Lúc đặt áp lực rất nhẹ (phùthủ ) thì thấy đường cong động mạch nổi lên nhiều, càng đặt thêm áp lực (trung và trầm thủ) thấyhình sóng mạch càng nhỏ đi:- Về hình ảnh mạch Phù, sách ‘Trung Y Học Cơ Sở ‘ mô tả:”Đường cong của mạch Phù lênnhanh và thẳng tới đỉnh mạch ở đầu sóng đập, đầu sóng đập cũng chỉ nhô lên 1 chút chứ khôngnhô cao, nhánh Catarot đi xuống cũng rất chậm, dốc thoai thoải”.- Sách ‘Kết Hợp YHCT với YHHĐ Trong Lâm Sàng’ ghi:”Từ chân mạch sóng đi nhanh vàthẳng tới đỉnh mạch rồi đi rẽ lên trên 1 nửa thân mạch, suốt thời gian tim đẩy máu ra ngo ài độngmạch. Điều này tương ứng với cách mô tả của YHCT là lúc mới khẽ đặt đầu ngón tay lên độngmạch quay đã cảm thấy là đụng ngay vào đầu sóng mạch và mạch đập rõ ở đầu ngón tay của thầythuốc”.C- NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH MẠCH PHÙ- Theo sách ‘Mạch Chẩn’, lời chú giải của Đường Dung Xuyên về mạch Phù như sau:”Luận vềkhí phận ta có mạch Phù, Trầm, Khẩn, 3 mạch này đều lấy khí phận làm chủ. Luồng mạch nằmtrong các màng mỡ của tấu lý ... Nếu Vệ khí tống ra ngo ài thì luồng mạch sẽ theo ra ngoài (phù)để thăng lên... Tức là khí ngoại cảm đang ở bì phu, trong lúc đó vệ khí bên trong bị bức báchđánh ra ngoài làm cho luồng mạch bị đánh và động lên thành ra (mạch) Phù như muốn xuất rangoài”.- Chương ‘Sư Truyền Tam Thập Nhị Tắc’ (CTT. Muội)ghi:”Phù là ứng với kinh lạc, cơ biểu, dotà khí xâm nhập vào 3 kinh dương, bức bách mạch khí ra ngoài, vì vậy tượng mạch nổi đầy lên(phuø) dưới ngón tay”.- Sách ‘Tân Biên Trung Y Học Khái Yếu’ và sách ‘Trung Y Biện Chứng Luận Trị Giảng Nghĩa’cho rằng mạch Phù phát sinh có thể do:· Lượng máu ở tim tống ra được tăng lên.· Sức co bóp của thành mạch kém.- Sách ‘Hoàng Hán Y Học’ ghi:”Mạch Phù là do sức của huyết áp đầy ra. Mạch này xuất hiệnvào thời kỳ tim đẩy máu ra”.- Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ giải thích : ”Tà khí xâm nhập vào cơ biểu, tấu lý,vệ dương chống nhau với ngoại tà thì mạch khí biểu hiện ở ngoài ứng vào trong mà Phù”.- Sách ‘Cảnh Nhạc Toàn Thư’ ghi:”...Âm hư huyết thiếu, khí trung tiêu hư tổn ắt sinh ra Phù (vôlực)”.- Sách ‘KH YHHĐ với YHCT Trong Lâm Sàng’ cũng ghi nhận rằng :”Mạch Phù hiện lên trên(qua) máy suốt thời gian tống máu tâm thu”.D- MẠCH PHÙ CHỦ BỆNH-Thiên ‘Mạch Yếu Tinh Vi Luận’ (T. Vấn 17) ghi:”Phù mà tán là chứng chóng mặt, đi đứngkhông vững. Các mạch Phù mà người bệnh không nóng nẩy đều thuộc về dương, là bệnh nhiệt”.- Chương ‘Biện Thái Dương Mạch Chứng Tịnh Trị’ (TH. Luận) ghi:”Thái dương bệnh thì mạchPhù. Mạch Phù là bệnh ở phần biểu”.- Mục ‘Thổ Nục... Bệnh Mạch Chứng Trị’ (KQY. Lược) ghi:”Mạch ở bộ xích Phù: mắt vàng,chảy máu mũi”.- Chương ‘Bình Tam Quan Bệnh Hậu Tịnh Nghi Trị’ (M. Kinh) ghi:”Mạch thốn khẩu Phù làtrúng phong, phát sốt, đầu đau... Mạch bộ quan Phù thì bụng đầy không muốn ăn... Mạch bộ xíchPhù là nhiệt phong tụ ở dưới, tiểu khó...”. ”Mạch ở bộ quan hơi Phù là nhiệt tích tụ ở Vị, nôn ragiun, hay quên”.- Mục ‘Hiệu Chính Tần Hồ Mạch Học’ (ĐCNKM.Quyết) ghi:”Bộ thốn mà Phù là đầu đau,chóng mặt hoặc phong đàm tụ ở ngực. Bộ quan Phù là T ỳ suy, Can vượng. Bộ xích Phù (ở trungấn) là tiểu không thông”.- Chương ‘Y Gia Quan Miện’ (HTYTT. Lĩnh) ghi:”Bộ Tâm (tả thốn) Phù thì thần không yên, nóicuồng, kinh sợ . Bộ Can (tả quan) Phù thì tê liệt, co quắp, tức ngực, cơ thể đau nhức. Bộ Thận (tảxích) Phù thì ói ra máu, lưng đau, răng đau. Phù mà vô lực là có nhọt ở đầu gối chân . Bộ Tỳ(hữu quan) Phù thì bị lỵ, suyễn, tiêu chảy, ăn kém . Bộ Phế (hữu thốn) Phù thì suyễn, trư ...