Đại cương Mạch Học: MẠCH SÁC

A- ĐẠI CƯƠNG - Sác nguyên nghĩa là nhanh, nhiều lần, Mạch Sác là mạch đi nhanh, nhiều lần (tính theo hơi thở hoặc nhịp đập của mạch ). - Thiên ‘Âm Dương Biện Luận’ (T.Vấn 7) ghi:”Mạch Sác thuộc dương”. B- HÌNH TƯỢNG MẠCH SÁC - Chương ‘Mạch Hình Tượng Chỉ Hạ Bí Quyết’ (M. Kinh) ghi:”Mạch Sác đến rồi đi cấp bách” “Mạch Sác 1 tức mạch đập 6-7 chí”. - Sách ‘Chẩn Gia Khu Yếu’ ghi:”Mạch Sác là thái quá, 1 hơi thở mạch đập 6 lần, hơn mạch bình thường 2 lần đập”. - Sách...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đại cương Mạch Học: MẠCH SÁC MẠCH SÁC (¼Ỉ ¯ß - RAPID PULSE - POULS RAPIDE)A- ĐẠI CƯƠNG - Sác nguyên nghĩa là nhanh, nhiều lần, Mạch Sác là mạch đi nhanh, nhiều lần (tính theo hơi thởhoặc nhịp đập của mạch ).- Thiên ‘Âm Dương Biện Luận’ (T.Vấn 7) ghi:”Mạch Sác thuộc dương”.B- HÌNH TƯỢNG MẠCH SÁC - Chương ‘Mạch Hình Tượng Chỉ Hạ Bí Quyết’ (M. Kinh) ghi:”Mạch Sác đến rồi đi cấp bách” -“Mạch Sác 1 tức mạch đập 6-7 chí”.- Sách ‘Chẩn Gia Khu Yếu’ ghi:”Mạch Sác là thái quá, 1 hơi thở mạch đập 6 lần, hơn mạch bìnhthường 2 lần đập”.- Sách ‘Tứ Chẩn Quyết Vi’ ghi:”Mạch Sác, cứ lấy1 hơi thở của thầy thuốc bình thường thì mạchngười bệnh chạy 6 lần đến”.- Sách ‘Trung Y Học Khái Luận’ ghi:”Mạch Sác đi gấp rút, 1hơi thở đến 6 lần”.- Sách “Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ ghi:”Mạch Sác 1 hơi thở trên 5 chí (Nhất tức ngũchí dĩ thượng), tương đương với 90 đập /phút”.-Sách ‘Y Học Thực Tại Dị’ : “Mạch Sác ... 5 chí trở lên’.CÁC HÌNH VẼ BIỂU DIỄN MẠCH SÁC - Sách ‘Đồ Chú Nan Kinh Mạch Quyết’ và sách ‘Tam Tài Đồ Hội’ ghi lại hình vẽ về mạch Sácnhư sau:- Sách ‘Mạch Chẩn’ biểu diễn hình vẽ như sau: - Sách ‘Tân Biên Trung Y Học Khái Yếu’ mô tả hình vẽ của mạch Sác là những hình sóng rấtkhông đều nhau cả về tần số lẫn biên độ:- Sách ‘KH YHHĐ Với YHCT Trong Lâm Sàng’ mô tả mạch Sác: “Khoảng cách trung bìnhgiữa 2 nhát bóp của tim là: 0,07 giây. Tương đương với = 102 lần/phút = 0,59 giây 14lần/phút”.C- NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH MẠCH SÁC - Sách ‘Trung Y Chẩn Đoán Học Giảng Nghĩa’ ghi:”Sác là dương thịnh, tà nhiệt kích động,mạch vận hành nhanh hơn, vì vậy mạch đi Sác “-”Bệnh lâu ngày âm hư, dương thiên thắng cũnggây ra mạch Sác”-”Dương phù việt ra ngoài cũng tạo ra mạch Sác nhưng là Sác vô lực”.- Sách ‘Trung Y Biện Chứng Luận Trị Giảng Nghĩa’ cho rằng hình thành nên mạch Sác có thểdo:· Nhiễm khuẩn gây ra hạ huyết áp dẫn đến nhịp xoang nhanh.· Cơ tim hưng phấn hoặc suy yếu đi, tần số tim tăng lên để duy trì lưu lượng máu tống ra mỗiphút được như cũ”.D- MẠCH SÁC CHỦ BỆNH - Thiên ‘Ngọc Cơ Chân Tạng Luận’ (T. Vấn 19) ghi:”Nếu mạch tuyệt không đến hoặc mỗi hơithở mạch đập 5-6 lần (Sác), dù cơ thể và thịt không bị hao gầy đi, mạch chân tạng không hiện ra,cũng chết”.- Thiên ‘Bình Nhiệt Bệnh Luận’ (T. Vấn 23) ghi:”Mồ hôi đã ra rồi mà mạch vẫn còn táo thịnh(Sác) thì sẽ chết”.- Thiên ‘Đại Kỳ Luận) (T. Vấn 48) ghi:”... Mỗi hơi thở mạch đập 10 lần trở lên, đó là kinh khíbất túc, nếu thấy mạch đó, trong vòng 9-10 ngày thì chết”.- Chương ‘Biện Mạch Pháp’ (TH. Luận) ghi:”Tượng mạch ở thốn khẩu Sác là bệnh ở phủ”-”Mạch Sác không đúng thì là chứng ác sang (nhọt độc)”.- Chương ‘Bình Mạch Pháp’ (TH. Luận) ghi:”Mạch Sác là phiền nhiệt”.- Chương ‘Biện Quyết Âm Bệnh Mạch Chứng Tịnh Trị’ (TH. Luận) ghi:”Sau 3 ngày lại thấymạch Sác mà nhiệt không giảm, đó là nhiệt khí có dư, ắt sinh ra nhọt mủ”-”Kiết lỵ mạch Sác màlại khát nước, bệnh tự khỏi”.- Chương ‘Phế Nuy... Bệnh Mạch Chứng Tịnh Trị’ (KQY. Lược) ghi:”Người bệnh ho, mạch ởthốn khẩu Sác trong miệng lại có nước miếng dơ là tại sao? Thầy đáp: là bệnh phế nuy”- Chương ‘Tiêu Khát... Bệnh Mạch Chứng Tịnh Trị’ (KQY. Lược) ghi:”Mạch xung (phu) dươngSác là trong Vị có nhiệt, ăn nhiều mà mau đói, đại tiện cứng, tiểu gắt”.- Chương ‘Kinh Qúy Thổ Nục... Bệnh Mạch Chứng Tịnh Trị’ (KQY. Lược) ghi:”Chứng ói ramáu, ho ngược hơi lên, thấy mạch Sác là có nhiệt, không nằm được thì chết”.- Chương ‘Sang Ung, Trường Ung...Tịnh Trị’ (KQY. Lược) ghi:”Chứng trường ung, ấn tay thấymềm như bị sưng, bụng không có tích tụ, cơ thể không nóng, mạch Sác, đó là trong ruột có ungmủ”.- Chương ‘Biện Mạch Âm Dương Đại Pháp’ (M. Kinh) ghi:”Mạch Sác là ói ra máu”.- Chương ‘Trì Tật Đoản Trường Tạp Mạch Pháp’ (M. Kinh) ghi:”Mạch Sác là bệnh ở phủ”.- Chương ‘Bình Tam Quan Bệnh Hậu Tịnh Nghi Trị’ (M. Kinh) ghi:”Mạch ở thốn khẩu mà Sácthì muốn nôn vì có nhiệt ở Vị quản, nung nấu trong ngực. Mạch bộ quan mà Sác là trong vị có tànhiệt - Mạch bộ xích Sác thì sợ lạnh, dưới rốn nóng đau, tiểu tiện vàng đỏ”.- Chương ‘Mạch Âm Dương Loại Thành’ (CGK. Yếu) ghi:”Sác... là phiền mãn. Bộ thốn Sác làđầu đau, nóng ở trên, Bộ quan Sác là T ỳ nhiệt, miệng hôi, nôn mửa. Bộ quan bên trái Sác là Canbị nhiệt, mắt đỏ. Bộ xích tay phải Sác thì tiểu vàng đỏ, táo bón”.- Sách ‘Tần Hồ Mạch Học’ ghi:”Vào mùa thu, bệnh ở phế mà thấy mạch Sác thì rất đáng sợ. Bộthốn mạch Sác thì họng và miệng lưỡi lở loét, Phế sinh ung nhọt. Bộ Can Sác là can hỏa, vị hỏa”.- Sách ‘Cảnh Nhạc Toàn Thư’ ghi:”Mạch Sác... là hàn nhiệt, là hư lao, là ngoại tà, ung nhọt”.- Sách ‘Chẩn Gia Chính Nhân’ ghi:”Mạch Sác chủ bệnh ở phủ, nhiệt. Bộ thốn Sác là ho suyễn,miệng lở, phế ung. Bộ quan Sác là vị nhiệt, tà hỏa công lên trên. Bộ xích Sác là do tướng hỏa gâybệnh, vì thế, thấy các chứng trọc khí ở ...