Đại cương sốt (Kỳ 3)

Các nguyên nhân gây sốt. Có rất nhiều nguyên nhân gây sốt, có thể tổng hợp vào 3 nguyên nhân chủ yếu gây nên các trạng thái bệnh lý là: các bệnh nhiễm khuẩn, các bệnh không phải nhiễm khuẩn và rối loạn điều hoà thân nhiệt.5.1. Các bệnh nhiễm khuẩn: Đa số các bệnh sốt là những bệnh nhiễm khuẩn. Chính vì vậy, trước một bệnh nhân có sốt, đầu tiên người thầy thuốc phải nghĩ tới bệnh nhiễm khuẩn. Tuy vậy, các nhiễm khuẩn khác nhau cũng có những đặc điểm sốt khác nhau mà dựa...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đại cương sốt (Kỳ 3) Đại cương sốt (Kỳ 3) 5. Các nguyên nhân gây sốt. Có rất nhiều nguyên nhân gây sốt, có thể tổng hợp vào 3 nguyên nhân chủyếu gây nên các trạng thái bệnh lý là: các bệnh nhiễm khuẩn, các bệnh không phảinhiễm khuẩn và rối loạn điều hoà thân nhiệt. 5.1. Các bệnh nhiễm khuẩn: Đa số các bệnh sốt là những bệnh nhiễm khuẩn. Chính vì vậy, trước mộtbệnh nhân có sốt, đầu tiên người thầy thuốc phải nghĩ tới bệnh nhiễm khuẩn. Tuyvậy, các nhiễm khuẩn khác nhau cũng có những đặc điểm sốt khác nhau mà dựavào các đặc điểm đó mà thầy thuốc lâm sàng có thể chẩn đoán được căn nguyên. + Nhiễm virus: đa số các bệnh do virus gây ra đều có sốt đột ngột hoặctương đối đột ngột và thời gian sốt thường chỉ kéo dài 2-7 ngày hoặc tới 10 ngày.Sốt do virus còn gọi là sốt cấp tính hay sốt ngắn ngày (để phân biệt với sốt kéodài). Tuy vậy cũng có một số virus gây sốt kéo dài như: Epstein-Barr, virus hợpbào, Coxackie nhóm B, virus sốt chim, vẹt... nhưng nhìn chung đây là những bệnhít phổ biến. + Nhiễm vi khuẩn: có rất nhiều vi khuẩn gây bệnh, do vậy bệnh do vikhuẩn gây ra cũng là bệnh thường gặp. Sốt do nhiễm các vi khuẩn rất đa dạng vàkhông có một đặc điểm chung nhất. Tuy nhiên, căn cứ vào cơ quan tổn thương vàtính chất của sốt cũng có thể chẩn đoán được căn nguyên gây bệnh. Ví dụ như mộtbệnh nhân có ho, tức ngực, khạc đờm màu socola và có sốt cấp tính kèm nhữngcơn rét run thì căn nguyên sẽ là phế cầu khuẩn; một bệnh nhân có sốt cao tăng dầnhình cao nguyên và có tổn thương đường tiêu hoá (đi ngoài phân lỏng màu nâu)thì nghĩ ngay căn nguyên là do trực khuẩn thương hàn. Bệnh nhân sốt kèm theomụn mủ lớn (viêm nang lông sâu) ngoài da là do căn nguyên tụ cầu vàng v.v.. Nhiễm khuẩn khu trú ở sâu gây các ổ áp xe (trong ổ bụng, trong gan, não,lách, thận, tử cung v.v...) sẽ có sốt kéo dài và có những cơn rét run. Nhiễm khuẩn huyết (sepsis) sẽ có biểu hiện sốt cao dao động, có những cơnrét run, kéo dài nhiều ngày và thường có biểu hiện thiếu máu rõ. + Nhiễm ký sinh trùng: đa số các bệnh do ký sinh trùng gây ra đều sốt nhẹvà sốt vừa, ít khi có sốt cao, trừ một số đơn bào như sốt rét do Plasmodium, bệnhdo Leishmania. Sốt do ký sinh trùng sốt rét Plasmodium có đặc điểm rất riêng đólà: sốt cao đột ngột, thành cơn (rét, nóng, vã mồ hôi), có chu kỳ (hàng ngày, cáchnhật hoặc cách 2 ngày tùy từng loại Plasmodium), thường tái phát. Leishmaniagây sốt kéo dài, kèm theo là hội chứng gan, lách to và thiếu máu. Với amíp(Entamoeba histolytica) nếu gây bệnh đường ruột (lỵ amíp) chỉ gây nên sốt nhẹ,nhưng nếu gây áp xe ở gan, não... thì có thể gây sốt cao, rét run và kéo dài. Ngoàira, bệnh do Toxoplasma và Trypanosoma cũng gây sốt cao kéo dài nhưng chưatìm thấy bệnh này ở nước ta. + Nhiễm rickettsia: Các rickettsia gây ra những bệnh thường có ổ bệnhthiên nhiên và là nhóm bệnh từ động vật lây sang người. Sốt trong các bệnh doricketsia gây nên có đặc điểm chung là dao động, có chu kỳ, kéo dài và tái phát. Vídụ về một số bệnh do ricketsia: - Sốt mò (sốt do ấu trùng mò Scrub týphus): bệnh do RicketsiaTsutsugamushi gây nên được truyền qua vật chủ trung gian là ấu trùng mò. Sốt mòlà những bệnh gặp ở những vùng đồi núi và trung du nước ta, một số nơi có ổ bệnhthiên nhiên. Sốt trong bệnh sốt mò có đặc điểm là khởi phát tương đối đột ngột,sốt nóng là chủ yếu, sốt tăng dần và kéo dài, đa số các trường hợp bệnh có sốt theokiểu hình cao nguyên kéo dài 2-3 tuần hoặc hơn. Bệnh thường tái phát sau khi đãchấm dứt sốt đợt đầu 5-10 ngày, kể cả khi đã được điều trị đặc hiệu bằngchlorocid. - Sốt phát ban thành dịch (Epidemic týphus fever): còn gọi là sốt phát banchấy rận do Rickettsia prowazeki gây nên. Triệu chứng sốt của bệnh thường xảy rađột ngột, sốt cao có rét run kéo dài 2 tuần hoặc hơn. Sau khi hết sốt một thời giandài, mặc dù đã hết chấy rận nhưng ở một số bệnh nhân vẫn có sốt tái phát (tái phátxa). - Sốt Q (Q Fever): bệnh do Rickettsia burneti gây nên. Bệnh thường biểuhiện bằng sốt cao đột ngột và kéo dài khoảng 2 tuần sau đó giảm dần. Có thể táiphát 2-3 lần nhưng những lần sau ngắn hơn. Một số trường hợp kéo dài thành mãntính (viêm màng trong tim mãn tính, viêm não, viêm gan mãn tính). 5.2. Các bệnh không nhiễm khuẩn có sốt: Có rất nhiều bệnh lý không phải nhiễm khuẩn có triệu chứng sốt. Có thể kểđến những nhóm bệnh thường gặp sau: - Các bệnh của hệ thống tạo máu: các bệnh Leucose, Hodgkin, u lymphokhông phải Hodgkin, tăng tổ chức bào ác tính là những bệnh thường xuyên có sốt.Đôi khi triệu chứng sốt xuất hiện sớm nhất khi chưa có biểu hiện gì khác, nhưngthông thường sốt xuất hiện vào giai đoạn muộn hơn khi đã có một số triệu chứngkèm theo. Trong bệnh nhược tủy, suy tủy, sốt xuất hiện muộn và là hậu quả của giảmbạch cầu hạt dẫn đến nhiễm khuẩn. Nhìn chung, sốt trong các bệnh lý của hệ thống tạo máu thường kéo dài vàrất đa dạng, không mang đặc điểm riêng nên khó chẩn đoán nếu chỉ dựa vàochúng. - Các bệnh mô liên kết: các bệnh luput ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạngthấp, viêm động mạch, viêm tắc tĩnh mạch, viêm nút quanh động mạch, viêm độngmạch tế bào khổng lồ đều có thể có sốt. Các bệnh mô liên kết thường gây sốt caokéo dài và chủ yếu là sốt nóng. Các bệnh lý u, đặc biệt là u ác tính cũng là nguyên nhân gây sốt kéo dài.Tuy vậy, sốt trong bệnh lý u thường là muộn và đa số các trường hợp sốt xuất hiệnkhi đã phát hiện ra khối u trước đó. - Một số bệnh lý có sốt khác: Nhiều bệnh lý khác cũng có sốt như: tắc mạchphổi rải rác, sốt do tan máu bởi các nguyên nhân khác nhau, sốt do phản ứng vớithuốc v.v... ...