Dân tộc Thổ, Dân tộc Gié-Triêng

Dân tộc ThổTên dân tộc: Thổ (Kẹo, Mọn, Cuối, Họ, Tày Poọng, Ðan Lai, Ly Hà). Dân số: 68.394 người (năm 1999). Ðịa bàn cư trú: phía tây tỉnh Nghệ An. Phong tục tập quán: Xưa ở nhà sàn, nay hầu hết là nhà trệt. Sống đoàn kết và gắn bó với nhau. Có tục "ngủ mái": Nam nữ thanh niên được nằm tâm tình với nhau, nhất là vào dịp tết, lễ hội (nhưng phải sử sự đứng đắn bởi dư luận và luật tục rất nghiêm minh). ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dân tộc Thổ, Dân tộc Gié-TriêngDân tộc ThổTên dân tộc: Thổ (Kẹo, Mọn, Cuối, Họ, Tày Poọng, Ðan Lai, Ly Hà).Dân số: 68.394 người (năm 1999).Ðịa bàn cư trú: phía tây tỉnh Nghệ An.Phong tục tập quán:Xưa ở nhà sàn, nay hầu hết là nhà trệt. Sống đoàn kết và gắn bó với nhau. Có tục ngủmái: Nam nữ thanh niên được nằm tâm tình với nhau, nhất là vào dịp tết, lễ hội (nhưngphải sử sự đứng đắn bởi dư luận và luật tục rất nghiêm minh). Từ đó mà chọn bạn trămnăm. Muốn cưới vợ cho con, nhà trai khá tốn kém về lễ vật, chàng trai phải năng đến làmviệc cho nhà vợ tương lai. Thờ thần, ma và những vị có công khai khẩn đất đai, lậplàng hay đánh giặc. Các gia đình đều thờ cúng tổ tiên. Hàng năm, có lễ xuống đồng và lễăn cơm mới.Ngôn ngữ:Ngôn ngữ thuộc nhóm Việt - Mường.Văn hoá:Xưa có nhiều ca dao, tục ngữ, câu đố, truyện cổ, các điệu ca hát, đồng dao. Vốn văn nghệdân gian đến nay đã bị thất truyền, mất mát nhiều.Trang phục:Giống như người Kinh nông thôn nửa thế kỷ về trước, có nơi nữ mặc váy mua của ngườiThái, đội khăn vuông trắng. Khăn tang là khăn trắng dài.Kinh tế:Làm rẫy, trồng lúa và gai. Sử dụng cày, bừa để lấp đất sau khi gieo. Cây gai lànguyên liệu quan trọng trong đời sống, kinh tế. Rừng đóng vai trò lớn trong đời sống.Dân tộc Gié - TriêngTên gọi khácĐgiéh, Ta Reh, Giảng Rây, Pin, Triêng, Treng, Ta Liêng, Ve, La-Ve, Bnoong, Ca TangNhóm ngôn ngữMôn - KhmerDân số27.000 người.Cư* trúCư trú ở tỉnh Kon Tum và miền núi tỉnh Quảng Nam - Đà NẵngĐặc điểm kinh tếNgười Gié Triêng sống chủ yếu bằng nghề làm rẫy, ngoài ra còn săn bắn, đánh cá, háilư*ợm các loại rau rừng, hoa quả, nấm... làm thức ăn hàng ngày. Đồng bào chăn nuôi trâubò, lợn, gà chủ yếu dùng vào lễ hiến sinh.Hôn nhân gia đìnhMỗi người Gié Triêng (trừ nhóm Bnoong) đều có họ kèm theo tên, như*ng họ của đànông khác với họ của đàn bà. Mỗi họ đều có kiêng kỵ và một truyện cổ giải thích về tên họvà điều kiêng kỵ đó. Xư*a kia, con trai theo họ bố, con gái theo họ mẹ. Theo tục lệ cũ, trẻem trai khoảng 10 tuổi bắt đầu ngủ đêm tại nhà rông, khoảng 3-15 tuổi thì cà răng và sauđó vài ba năm sẽ lấy vợ. Con gái chủ động trong việc hôn nhân của mình và sự lựa chọncủa con cái được cha mẹ tôn trọng. Trư*ớc khi nên vợ, nên chồng, các chàng trai phảibiết đan lát, biết tấu chiêng cồng, các cô gái phải thạo đan chiếu, dệt vải (ở những vùngcó nghề dệt). Cô gái phải chuẩn bị đủ 100 bó củi đẹp để nộp cho nhà trai trong lễ cư*ới.Đôi vợ chồng mới c*ưới thường ở nhà cùng cha mẹ vợ khoảng 3-4 năm rồi chuyển sangở nhà bố mẹ chồng 3-4 năm, cứ luân phiên như* thế cho đến khi cha mẹ một bên qua đờimới định cư* một chỗ.Tục lệ ma chayNgười chết được chôn trong quan tài độc mộc, có đẽo tượng đầu trâu, huyệt đào rất nông,đám tang chỉ có vài người nhà và sau một thời gian thì làm lễ bỏ mả để đoạn tang.Nhà cửaNgười Gié Triêng ở nhà sàn dài, nhiều nơi làm mái đầu hồi uốn khum hình mu rùa.Thường thì các nhà trong làng được xếp thành hình tròn xung quanh nhà rông. Khác vớinhà rông của một số tộc, nhà sàn Giẻ Triêng được chia làm hai nửa bởi hành lang chạydọc: một nửa của nam giới, một nửa của nữ giới. Nhà người Gié Trieng ở Kontum hiệnnay là nhà sàn ngắn và vài hộ gia đình cùng chung sống với nhau. Những nhà này cũngcó những đặc tr*ưng đáng quan tâm: nhà sàn mái hình mai rùa, hai đầu đốc được trang tríbằng hai sừng trâu. Cách bố trí trên mặt bằng sinh hoạt hãy còn hình thức như: giữa làmột hành lang dùng làm lối đi, hai bên là nơi dành cho các hộ gia đình.Trang phụcCó cá tính riêng trong tạo hình và cách ăn vận.+ Trang phục namNam giới để tóc ngắn hoặc đội khăn chàm theo lối chữ nhất trên đầu. Thân ở trần hoặctấm áo khoác ngoài chéo qua vai, màu chàm có các sọc trang trí. Họ mang khố khổ hẹp,dài không có tua, thân và các mép khố được viền và trang trí hoa văn ở hai đầu trên nềnchàm. Nam cũng đeo vòng cổ, vòng ngoài khố mang chuỗi hạt vòng. Trong các dịp tết lễ,họ mang thêm tấm choàng rộng màu chàm có các sọc mầu trang trí phủ kín thân.+ Trang phục nữPhụ nữ Gié Triêng để tóc dài quấn sau gáy. Họ không mang áo mà mang loại váy dài caosát nách. Đây là loại váy ống t*ương đối dài rộng. Đầu váy giữa thân và gấu váy đượctrang trí các sọc hoa văn màu đỏ trên nền chàm. Lối mặc có tính chất vừa váy, vừa áo nàylà một đặc điểm rất khác biệt của phụ nữ Gié Triêng, ít gặp ở các dân tộc khác từ Bắc vàoNam, rất cổ truyền và cũng không kém phần hiện đại. Đây cũng là một lý do trang phụcGié Triêng được chọn vào Làng văn hóa các dân tộc. Lối mặc váy đặc biệt là quấn mépra tr*ước giữa thân, đầu váy còn thừa (váy loại này thường dài - cao gấp rư*ỡi váy bìnhthường), lộn ngư*ợc ra phía tr*ước hoặc quấn thành nhiều nếp gấp ra xung quanh trôngnhư* một chiếc áo ngắn. Phụ nữ còn mang vòng tay vòng cổ.Trang phục Gié Triêng là ngôn ngữ riêng cùng với một số dân tộc khu vực Tr*ường Sơn- Tây Nguyên là cứ liệu quan trọng trong việc nghiên cứu lịch sử trang phục ở nước ta. ...