Đánh giá vai trò của đô thị trung tâm đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng: Một số vấn đề lí luận và thực tiễn

Mục đích bài báo nhằm đề xuất nội hàm của vai trò ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội của vùng ĐBSH; nội dung đánh giá vai trò và chỉ tiêu đánh giá vai trò ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng nhằm nhìn nhận đúng hơn về đường lối phát triển cũng như những điều chỉnh cần thiết, mang tính chiến lược đối với phát triển ĐTTT ở vùng này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đánh giá vai trò của đô thị trung tâm đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng: Một số vấn đề lí luận và thực tiễn JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1067.2017-0021 Social Sci., 2017, Vol. 62, No. 2, pp. 154-166 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ĐÁNH GIÁ VAI TRÒ CỦA ĐÔ THỊ TRUNG TÂM ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI VÙNG: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Phạm Ngọc Trụ Khoa Đầu tư, Học viện Chính sách và Phát triển Tóm tắt. Mỗi vùng, quốc gia đều có mạng lưới đô thị (tuy ở trình độ phát triển khác nhau), trong đó thường có sự phân hóa về quy mô, vai trò. . . giữa đô thị trung tâm (ĐTTT) và các đô thị vệ tinh. Các ĐTTT đóng vai trò quyết định trong quá trình phát triển vùng, quốc gia thông qua thúc đẩy hiện đại hóa, đô thị hóa, nâng cao hiệu suất phát triển và chất lượng cuộc sống dân cư. Thực tiễn phát triển ĐTTT và phát huy vai trò của các ĐTTT đối với phát triển vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) đòi hỏi phải được phân tích bằng bộ chỉ tiêu định lượng để thấy rõ hơn vai trò của các ĐTTT của vùng là Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định đóng vai trò quyết định ra sao đối với sự phát triển của toàn vùng cũng qua đó cho phép rút ra những bài học bổ ích cho việc đánh giá sự phát triển ĐTTT tại các vùng khác ở nước ta. Đồng thời, qua phân tích còn cho thấy việc phát triển của bản thân các ĐTTT cũng như việc phát huy vai trò của chúng đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng vẫn còn nhiều điểm hạn chế cần khắc phục. Bài báo đề xuất định hướng và giải pháp phát huy vai trò của các ĐTTT đối với phát triển vùng ĐBSH. Từ khóa: Đô thị trung tâm, vai trò của đô thị trung tâm, bộ chỉ tiêu, vùng Đồng bằng sông Hồng. 1. Mở đầu Quá trình đô thị hóa ở ĐBSH diễn ra với tốc độ rất nhanh chóng trong những năm gần đây nhưng hiệu quả kinh tế - xã hội đem lại còn khá thấp. Việc phát triển đô thị, nhất là ĐTTT ở ĐBSH còn nhiều điểm chưa rõ cả về lí luận và thực tiễn vì thế còn nhiều ý kiến khác nhau về phát triển đô thị ở vùng này. Trong bối cảnh ấy, tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đánh giá vai trò của ĐTTT đối với vùng ĐBSH nhằm góp phần làm rõ cả mặt lí luận và thực tiễn phát triển ĐTTT ở Việt Nam. Mục đích bài báo nhằm đề xuất nội hàm của vai trò ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội của vùng ĐBSH; nội dung đánh giá vai trò và chỉ tiêu đánh giá vai trò ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng nhằm nhìn nhận đúng hơn về đường lối phát triển cũng như những điều chỉnh cần thiết, mang tính chiến lược đối với phát triển ĐTTT ở vùng này. Ngày nhận bài: 15/10/2016. Ngày nhận đăng: 20/3/2017 Liên hệ: Phạm Ngọc Trụ, e-mail: phamngoctru@apd.edu 154 Đánh giá vai trò của đô thị trung tâm đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng:... 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Tình hình nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước về vai trò và bộ chỉ tiêu đánh giá vai trò của đô thị trung tâm đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng Trong các nghiên cứu đã được công bố, các học giả ở cả trong và ngoài nước đều thống nhất ở nhận thức rằng các đô thị, đặc biệt là ĐTTT (hoặc đô thị hạt nhân) giữ vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở cả cấp độ quốc gia, vùng và địa phương. Tuy nhiên, các nghiên cứu trước đó (của các tác giả như Keith R. Ihlanfeldt, Richard Voith, Michael Spence, Trương Quang Thao. . . ) chưa lí giải thật đầy đủ về vai trò (ví dụ: gần như chưa đề cập đến vai trò của các ĐTTT đối với hiện đại hóa vùng) của các ĐTTT trong hệ thống đô thị cũng như trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của một vùng lãnh thổ cụ thể trong bối cảnh Việt Nam. Về nội dung đánh giá vai trò của ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội của vùng, các học giả tập trung nghiên cứu vào mức độ lan tỏa của ĐTTT, đặc biệt là 02 yếu tố: hàng hóa và lao động. Các nội dung đánh giá vai trò trong các lĩnh vực dịch vụ còn ít được đề cập đến. Về bộ chỉ tiêu đánh giá, qua nghiên cứu tổng quan cho thấy các tác giả trong và ngoài nước đều hạn chế trong việc định lượng khi đánh giá vai trò của ĐTTT đối với phát triển kinh tế - xã hội vùng. Các công trình nghiên cứu có liên quan đánh giá vai trò của các ĐTTT (như các công trình của H.C. Carey, W. J. Reilly và Nhiễu Hội Lâm) cho thấy đến nay các nhà khoa học mới đi sâu tìm kiếm các chỉ tiêu đánh giá tác động của hai đô thị và tác động của mỗi đô thị (trong hai) đối với một địa điểm nào đó trong một vùng lãnh thổ. Họ chưa đề cập chỉ tiêu định lượng phản ánh vai trò của ĐTTT tới sự phát triển của một vùng lãnh thổ xác định như chỉ tiêu phản ánh vai trò của ĐTTT đối với tăng trưởng kinh tế, giải quyết việc làm, cung cấp dịch vụ cho khu vực xung quanh và vai trò thúc đẩy của ...