Danh nhân lịch sử: Khải Định (Nguyễn Bửu Đảo)

Vua Duy Tân bị bắt đi đày, người Pháp cho Nam triều tôn ông Nguyễn Bửu Đảo lên ngôi, lấy hiệu là Khải Định, vào lúc ông 32 tuổi. Bửu Đảo là con vua Đồng Khánh. Khi nhà Vua này mất, ông còn nhỏ tuổi nên không được kế vị. Ông sinh nǎm 1884, con trai vua Đồng Khánh và bà Dương Thị Thục, nǎm 1906 được phong là Phụng Hóa Công. Việc ông lên ngôi, cũng không hoàn toàn suôn sẻ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Danh nhân lịch sử: Khải Định (Nguyễn Bửu Đảo) Khải Định (Nguyễn Bửu Đảo) 1916-1925 Vua Duy Tân bị bắt đi đày, người Pháp cho Nam triều tôn ôngNguyễn Bửu Đảo lên ngôi, lấy hiệu là Khải Định, vào lúc ông 32 tuổi.Bửu Đảo là con vua Đồng Khánh. Khi nhà Vua này mất, ông còn nhỏ tuổi nên khôngđược kế vị. Ông sinh nǎm 1884, con trai vua Đồng Khánh và bà Dương Thị Thục,nǎm 1906 được phong là Phụng Hóa Công. Việc ông lên ngôi, cũng không hoàn toànsuôn sẻ. Vì sau khi buộc tội Duy Tân, thực dân Pháp đã có ý muốn xóa bỏ nền quânchủ ở Việt Nam nhưng các triều thần, nhất là thượng thư Nguyễn Hữu Bài khôngchịu nên chúng phải chiều theo ý kiến và đưa Bửu Đảo lên ngôi.Thời gian còn là Phụng Hóa Công, Khải Định rất ham mê cờ bạc. Nhưng cái tài cờbạc của ông không cao lắm, nên thường xuyên bị thua, có khi phải cầm bán cảnhững đồ dùng và những người hầu hạ (nhường cho kẻ khác để lấy tiền), bù vào lúctúng quân. Vợ ông là con gái của quan đại thần Trương Như Cương, luôn luôn bịbuộc về xin tiền của bố mẹ để gán nợ rồi lại đánh bạc tiếp. Người vợ này đã bị chamẹ mắng mỏ nhiều lần song cứ phải chiều theo ý ông.Lên ngôi vua, trước những gương của Thành Thái, Duy Tân, tất nhiên Khải Địnhkhông dám có thái độ gì với người Pháp. Mọi quyền hành đều do Pháp nắm, ôngchẳng có chút quyền hạn nào. Nhưng Khải Định không đến nỗi như cha ông là ĐồngKhánh xưa kia, hết sức chiều chuộng người Pháp. Ông cố giữ một tư cách nhất định,gây chút cảm tình với họ, Khải Định kết thân với khâm sứ (Charles) Sác-lơ để gởigắm con mình (tức là Bảo Đại sau này) cho vợ chồng Sác-lơ dạy dỗ.Khải Định là một ông vua không được cảm tình của dân chúng. ở Huế nhân dân đãtruyền tụng câu ca dao phổ biến về Khải Định:Tiếng đồn Khải Định nịnh TâyNghề này thì lấy ông này tiên sưNgày 20-5-1922, Khải Định sang Pháp dự hội chợ thuộc địa ở Mác-xây. Đây là lầnđầu tiên một ông vua triều Nguyễn ra nước ngoài. Chuyến đi công du của Khải Địnhđã làm dấy lên nhiều hoạt động của người Việt Nam yêu nước nhằm phản đối ông.Nhà chí sĩ Phan Chu Trinh đã gửi một bức thư dài vạch tội của ông, thường gọi là thưThất điều (Phan Bội Châu đã nhắc đến việc này: Thư thất điều đón giá như Tây, uysấm sét chẳng kinh mà chẳng sợ. Trong thư ấy, Phan Chu Trinh gọi thẳng là BửuĐảo, chứ không gọi là vua Khải Định. Tại Pháp, trên tờ báo Người cùng khổ,Nguyễn Ai Quốc có một loạt bài chế giễu Khải Định và còn viết vở kịch: Con rồngtre, diễn ở ngoại ô Paris, vạch rõ bản chất bù nhìn của Khải Định. ở Pháp về tháng 9nǎm 1924, Khải Định còn lo tổ chức lễ tứ tuần đại khánh rất lớn và vô cùng tốn kém,bắt nhân dân khắp nơi gửi quà mừng. Sau lễ mừng thọ, ngân sách Nam triều kiệt quệ,Khải Định cho tǎng thêm 30% thuế điền. Ngô Đức Kế đã làm bài thơ liên châu (4 bàiliên tiếp) thẳng thắn đả kích:Ai về địa phủ hỏi Gia LongKhải Định thằng này phải cháu ông?Một lễ tứ tuần vui lũ trẻTrǎm gia ba chục khổ nhà nôngMới rồi ngoài Bắc tai liền đếnNǎm ngoái sang Tây ỉa vãi cùng?Bảo hộ trau rồi nên tượng gỗVề đời tư, vì bất lực, không có con nên Khải Định đã phải tìm cách sao cho có đượcmột đứa bé để nối dõi tông đường. Trường hợp bà Hoàng Thị Cúc sinh ra Vĩnh Thụyđã là một cớ cho nhiều chuyện xôn xao đồn đại, trong hoàng tộc, làm cho Khải Địnhphải đau đầu, song ông phải cắn rǎng chịu đựng. Đối với những bà vợ, phải côngnhận là Khảí Định đã cố gắng giữ được ân tình. Bà vợ họ Trương ngày xưa bị ôngbắt về xin bố mẹ tiền, sống với ông không có hạnh phúc từ thuở thiếu thời, ông vẫngiành cho cái chức Hoàng quý phi dù bà đã dứt tình đi tu. Bà Hoàng Thị Cúc, dù xuấtthân là con người dân dã, không được cưới hỏi một cách đàng hoàng, đã sinh đượcVĩnh Thụy, nên được ông giành cho tất cả quyền lợi, để sau này thành bà Từ Cung,đóng vai trò mẫu nghi thiên hạ. Dư luận dân chúng còn bất bình với Khải Định vềtrang phục của ông. Khải Định ǎn mặc quần áo rất lòe loẹt, không tuân theo y phụchoàng bào truyền thống của các vua chúa. Chít khǎn vàng, đội non, đeo hạt xoàn củaphụ nữ. Trên báo chí đương thời, đã có những bài thơ đả kích lối ǎn mặc này.Lǎng Khải Định khác hẳn các lǎng tẩm xưa nay và đã trở thành vấn đề thảo luận củanhiều người cả dư luận chung và trong giới chuyên môn kiến trúc. Người chê lǎngKhải Định là lai cǎng, song có người lại cho là khác lạ.Tóm lại, Khải Định là một ông vua trẻ bất lực cả trong đời thường và trong sinh hoạtchính trị, vǎn hóa. Khải Định qua đời ngày 6-11-1925 khi mới 41 tuổi có 12 vợnhưng vô sinh. Đông cung thái tử Vĩnh Thụy là con người khác được vua nhận là conmình. ...