Danh nhân lịch sử: Nguyễn Hữu Cảnh

Nguyễn Hữu Cảnh (cg. Nguyễn Hữu Kính; 1650 - 1700),công thần của chúa Nguyễn ở Đàng Trong, có công khai mở các vùng đất phía nam. Quê: làng Gia Miêu, huyện Tống Sơn, trấn Thanh Hóa (nay là huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá). Là con thứ ba Nguyễn Hữu Dật, tướng của chúa Nguyễn Đàng Trong. Năm 1692, tổng binh đánh dẹp cuộc nổi dậy của Bà Tranh xứ Chiêm Thành và lập trấn Thuận Thành (Thuận Hải); sau lại dẹp cuộc nổi dậy của A Ban liên kết với một viên quan địa phương, được đề bạt làm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Danh nhân lịch sử: Nguyễn Hữu Cảnh Nguyễn Hữu Cảnh (1901-1941)Nguyễn Hữu Cảnh (cg. Nguyễn Hữu Kính; 1650 - 1700),công thần của chúaNguyễn ở Đàng Trong, có công khai mở các vùng đất phía nam. Quê: làng GiaMiêu, huyện Tống Sơn, trấn Thanh Hóa (nay là huyện Hà Trung, tỉnh ThanhHoá).Là con thứ ba Nguyễn Hữu Dật, t ướng của chúa Nguyễn Đàng Trong.Năm 1692, tổng binh đánh dẹp cuộc nổi dậy của Bà Tranh xứ Chiêm Thành vàlập trấn Thuận Thành (Thuận Hải); sau lại dẹp cuộc nổi dậy của A Ban liên kếtvới một viên quan địa phương, được đề bạt làm trấn thủ dinh Bình Khang(Khánh Hòa).Năm Qúi Dậu 1693, ông dẫn đầu đoàn quân chinh phạt Chiêm Thành và bắtđược vua xứ này là Bà Tranh.Năm 1698, làm thống suất kinh lược sứ lập phủ Gia Định. Trong hơn một nămnhậm chức, ông thành lập các đơn vị hành chính, huyện, xã và các cấp chínhquyền tương ứng kéo dài lãnh thổ Đàng Trong trên vùng đồng bằng sông CửuLong.Năm 1699 Nặc Ông Thu (vua Chân Lạp) đem quân tiến công n ước ta, ôngđược triều đình cử vào chống trả. Tại đây ông đánh tan quân Nặc Ông Thu.Hầu hết công tác bình định khai hoang lập ấp ở miền Nam v ào giai đoạn nàyphần lớn đều do công của ông. Đương thời đồng bào Nam Kì có lập đền thờông ở nhiều nơi như:Biên Hòa, Long Xuyên, Châu Đốc…Ở huyện Chợ Mới,tỉnh An Giang có một cù lao được nhân dân địa phương đặt tên là Cù lao ÔngChưởng và một con rạch lớn gọi là Lòng Ông Chưởng. Ở thu đô Nam Vangcủa Campuchia cũng có đền thờ ông.Ông mất năm Canh Thân 1700 thọ 50 tuổi. Nguyễn Hữu Chỉnh (… - Đinh Mùi 1787)Nguyễn Hữu Chỉnh (… - Đinh Mùi 1787)Danh tướng cuối đời Hậu Lê, quê làng Cổ Đan, xã Đông Hải, huyện ChânPhúc, trấn Nghệ An (nay thuộc tỉnh Nghệ An), con nhà phú thương NguyễnMẫn.Năm 16 tuổi đỗ Hương cống, 18 tuổi thi đỗ Tam tr ường, ông có cơ trí và có tàibiện bác, giỏi văn th ơ. Trước theo Hoàng Ngũ Phúc đánh chúa Nguyễn ởThuận Hóa. Khi Hoàng Ngũ Phúc mất, ông dựa vào Hoàng Đình Bảo, lúc kêubinh nổi lên giết Hoàng Đình Bảo, ông chạy vào Nghệ An, rồi theo Tây Sơnđánh chúa Trịnh. Nhưng Tây Sơn không tin ông, chẳng bao lâu ông lại dựa vàovua Lê, đánh dẹp nhóm Trịnh Bồng, được phong làm Đại Tư Đồ, giữ việc quânquốc trọng yếu, t ước Bằng Trung Công, rồi thăng Bằng Quận Công.Có thế lực, ông xin vua Lê đòi Tây Sơn trả đất Nghệ An, và xúi giục NguyễnVăn Duệ chống lại Tây Sơn.Khoảng cuối năm Đinh Mùi 1787, Nguyễn Huệ sai Vũ Văn Nhậm đánh bắtông, rồi giết đi bằng cực hình bốn ngựa phân thây. Nguyễn Hữu Dật (Qúi Mão 1603-Tân Dậu 1681)Nguyễn Hữu Dật (Qúi Mão 1603-Tân Dậu 1681)Danh tướng thời chúa Nguyễn, ng ười có công lớn trong các cuộc chiến tranhvới họ Trịnh ở Đàng Ngoài. Ông là con Nguyễn Triều Văn (dòng dõi NguyễnTrãi), quê ở Gia Miêu ngoại trang, huyện Tống Sơn, tỉnh Thanh Hóa.Năm 16 tuổi (1619) ông đã có tài văn thơ, được chúa Sãi bổ làm Văn chức, saulàm tham mưu theo dự các trận đánh lớn với quân Trịnh, lập nhiều công to,được giữ chức Đốc chiến, Ch ưởng dinh, Tiết chế, t ước Chiêu Vũ Hầu.Trong đời các chúa Sãi, chúa Thượng (1635-1648), chúa Hiền (1648-1687),ông là một trong ba nhân vật trụ cột (Đào Duy Từ, Nguyễn Hữu Tiến) giúpchúa Nguyễn giữ gìn bờ cõi và mở mang lãnh thổ vào miền Nam thêm vữngchãi.Các năm 1648-1660, ông cùng Nguyễn Hữu Tiến lập được những chiến cônglừng lẫy như đương đầu với quân Trịnh ở Nghệ An, Thanh Hóa v à chiếm luôncả khu vực này. Lúc bấy giờ mọi việc quân sự chúa Nguyễn đều bàn bạc vớiông. Ông là người có tài thao lược, nhiều năm làm tướng có nhiều m ưu lượclớn giúp chúa Nguyễn đứng vững.Năm Tân Sửu 1681 ông mất, thọ 78 tuổi đ ược chúa Hiền (Nguyễn Phúc Tần)truy tặng Tán trị tĩnh nạn Công thần, t ước Chiêu Quận Công. Đương thời nhândân Quảng Bình lập đền thờ ông tại l àng Thạch Xá, gần đây hãy còn. Con ônglà Nguyễn Hữu Kính (cũng được gọi là Cảnh) cũng là một danh tướng củachúa Nguyễn.Ở huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang có đền thờ ông gọi là Dinh ông Chưởng vàcù lao ông Chưởng.Nguyễn Hữu Dật là tác giả các sách:Minh sơ anh liệt chí,Hoa vân cáo thị. ...