Địa chất đới bờ ( ĐH Quốc Gia HN ) - Chương 2

Các thuật ngữ khoa học và môi trường địa chất đới bờ2-1. Khái quát chung Hình thái và cấu trúc đới bờ hiện đại là sản phẩm tương tác của nhiều quá trình phức tạp, trong đó có sự biến động không ngừng của đá gốc và trầm tích. Việc mô tả các đặc điểm địa chất đới bờ thường gặp khó khăn do thiếu sự thống nhất trong việc sử dụng các thuật ngữ chuyên môn và những khái niệm liên quan đến các qúa trình địa chất nói chung và nói riêng. Mục 2-2 và 2-3 của...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Địa chất đới bờ ( ĐH Quốc Gia HN ) - Chương 2 Ch¬ng 2 C¸c thuËt ng÷ khoa häc vµ m«i trêng ®Þa chÊt ®íi bê2-1. Kh¸i qu¸t chung H×nh th¸i vµ cÊu tróc ®íi bê hiÖn ®¹i lµ s¶n phÈm t¬ng t¸c cña nhiÒu qu¸tr×nh phøc t¹p, trong ®ã cã sù biÕn ®éng kh«ng ngõng cña ®¸ gèc vµ trÇm tÝch.ViÖc m« t¶ c¸c ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt ®íi bê thêng gÆp khã kh¨n do thiÕu sù thèngnhÊt trong viÖc sö dông c¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n vµ nh÷ng kh¸i niÖm liªnquan ®Õn c¸c qóa tr×nh ®Þa chÊt nãi chung vµ nãi riªng. Môc 2-2 vµ 2-3 cñach¬ng sÏ kh¸i qu¸t c¸c ®Æc ®iÓm chung cña ®íi bê vµ gi¶i thÝch mét sè kh¸iniÖm th«ng dông nh “bê biÓn” vµ “®êng bê”. Môc 2-4 ®Ò cËp ®Õn c¸c thuËt ng÷liªn quan ®Õn mùc níc vµ thñy triÒu. C¸c môc cßn lµ c¸c quan ®iÓm kh¸c nhaucña c¸c nhµ ®Þa chÊt, h¶i d¬ng häc vµ sinh häc ®èi víi qóa tr×nh ph¸t triÓn vµh×nh thµnh cÊu tróc ®Þa m¹o d¶i ven biÓn, trong ®ã cã c¸c yÕu tè t¸c ®éng cñacon ngêi. §Ó gióp ngêi ®äc cã thÓ h×nh dung vµ n¾m b¾t nhanh chãng c¬ së lýthyÕt ban ®Çu, c¸c t¸c gi¶ cña cuèn s¸ch ®· lùa chän mét sè khu vùc ®Æc trngtrªn thÕ giíi lµm vÝ dô minh häa.2-2. §Þnh nghÜa ®íi bê vµ c¸c yÕu tè h×nh thµnh ®íi bê a. Giíi thiÖu 1. Cã rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè ®íi bê vµ qóa tr×nh ®Þa chÊt thµnh t¹o khã x¸c®Þnh ®îc ranh giíi v× b¶n th©n chóng lu«n biÕn ®éng theo kh«ng gian vµ thêigian. H¬n n÷a, do cha cã sù chuÈn hãa vÒ thuËt ng÷ chuyªn m«n chung, nªnkhi ®i vµo m« t¶ c¸c ®Æc ®iÓm, mçi mét nhµ nghiªn cøu l¹i sö dông mét thuËtng÷ khoa häc riªng. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù bÊt ®ång lín trong c«ng t¸c nghiªn cøukhoa häc. §Æc biÖt lµ trong viÖc ®Þnh nghÜa hai kh¸i niÖm d¶i ven bê vµ d¶i venbiÓn. ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng thuËt ng÷ chuyªn m«n thèng nhÊt sÏ gióp choc¸c nhµ nghiªn cøu dÔ dµng trao ®æi kinh nghiÖm vµ thuËn lîi trong viÖc xuÊtb¶n c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh. 2. §Ó ph©n lo¹i vµ m« t¶ c¸c cÊu tróc h×nh th¸i, ®Þa chÊt ®íi bê, tríc tiªncÇn cã sù thèng nhÊt mét sè ®Þnh nghÜa liªn quan. ë ®©y, chóng t«i cã sö dôngmét sè ®Þnh nghÜa riªng ®îc x©y dùng dùa trªn c¸c nguyªn t¾c tæng hîp tõnhiÒu lÜnh vùc nghiªn cøu kh¸c nhau, trong ®ã bao gåm c¶ ®Þa chÊt, v× vËy c¸chph©n lo¹i cña chóng t«i cã thÓ kh«ng hoµn toµn trïng víi c¸ch ph©n lo¹i trong®Þa chÊt hay ®Þa m¹o, v.v... Nh chóng ta ®· biÕt, ®íi bê lµ mét khu vùc cã sùph©n dÞ lín vÒ mÆt ®Þa h×nh, sù kh¸c nhau cña chóng cã thÓ gÆp ë n¬i nµy hoÆcn¬i kh¸c. Mçi mét d¹ng hoÆc kiÓu ®Þa h×nh ®îc m« t¶ kh«ng ph¶i lóc nµo còng®¹i diÖn cho tÊt c¶ c¸c khu vùc. Ch¼ng h¹n, c¸c ®¶o atoll san h« thêng kh«ng cã®êng bê nhng vÉn cã thÒm lôc ®Þa, trong khi c¸c biÓn néi lôc hay biÓn hå cã bêbiÓn nhng kh«ng cã thÒm lôc ®Þa. V× vËy viÖc x©y dùng mét hÖ thèng ph©n lo¹i®Çy ®ñ c¸c ®¬n vÞ ®Þa h×nh ®íi bê sÏ gióp cho viÖc m« t¶ cÊu tróc ®Þa chÊt cñakhu vùc nghiªn cøu ®îc dÔ dµng h¬n vµ t¹o c¬ së cho c¸c nghiªn cøu më réngkh¸c. b. §íi bê Theo ®Þnh nghÜa riªng cña chóng t«i, ®íi bê lµ khu vùc chuyÓn tiÕp gi÷a lôc®Þa vµ biÓn, ®ã lµ n¬i chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña c¸c qóa tr×nh thñy ®éng lùcs«ng, biÓn. Giíi h¹n ngoµi cña khu vùc lµ ranh giíi kÕt thóc thÒm lôc ®Þa, giíih¹n trong lµ phÇn lôc ®Þa chÞu ¶nh hëng cña sãng b·o, trong ®ã bao gåm c¸cvïng cöa s«ng delta ven biÓn v× ®©y lµ c¸c khu vùc cã h×nh th¸i vµ cÊu tróc phôthuéc vµo c¸c qóa tr×nh t¬ng t¸c ®éng lùc gi÷a s«ng vµ biÓn. Víi c¸ch x¸c ®Þnhnµy, khu vùc ®íi bê ®îc ph©n chia nh sau (h×nh 2.1): PhÇn bê biÓn PhÇn ven bê Sên bê ngÇm ThÒm lôc ®Þa c. PhÇn bê biÓn Lµ d¶i lôc ®Þa n»m ven biÓn ®îc tÝnh tõ ®êng bê lui vµo trong lôc ®Þa tíi vÞtrÝ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn sù biÕn ®æi ®ét ngét vÒ ®Þa h×nh, vÝ dô nh c¸c v¸ch biÓn,c¸c d¶i cån c¸t hoÆc mét ranh giíi x¸c ®Þnh nµo ®ã cña th¶m thùc vËt. N»mtrong phÇn nµy cßn cã c¸c hÖ thèng ®Çm lÇy, vòng vÞnh vµ b·i triÒu. Tuy nhiªn ënh÷ng khu vùc cã vïng cöa s«ng delta lín nh Mississipi th× viÖc x¸c ®Þnh ranhgiíi trong (phÝa lôc ®Þa) thêng gÆp khã kh¨n nhng víi nh÷ng khu vùc cã chÕ®é thñy triÒu æn ®Þnh th× l¹i kh¸ thuËn lîi. Ranh giíi ngoµi (vÒ phÝa biÓn) chÝnhlµ ®êng bê, n¬i chÞu ¶nh hëng m¹nh mÏ cña sãng b·o. §êng bê vµ ®Þnh nghÜavÒ bê biÓn lu«n ®îc xem lµ c¬ së cho viÖc thµnh lËp vµ ®o vÏ b¶n ®å, v× vËy phÇnnµy sÏ ®îc ®Ò cËp thªm ë ch¬ng 5, môc e. §èi víi c¸c bê ®¸, phÇn lôc ®Þa vµ®êng bê gÇn nh trïng nhau, ®èi víi khu vùc bê nh©n t¹o do x©y dùng ®ª kÌranh giíi ®êng bê khã x¸c ®Þnh h¬n nhng ranh giíi trong vÉn thÓ hiÖn râ rµngdùa vµo nh÷ng biÕn ®æi tù nhiªn cña ®Þa h×nh. d. PhÇn ven bê Lµ vïng biÓn n»m trong giíi h¹n tõ ®êng bê tíi vÞ trÝ mùc níc thÊp. ënh÷ng khu vùc bê cã b·i c¸t, th× phÇn ven bê ®îc chia ra lµm 2 ®íi: ®íi tríc vµ®íi sau. §íi tríc ®îc x¸c ®Þnh tõ ranh giíi ngoµi cña phÇn ven bê ®Õn giíi h¹ncña mÐp níc ë mùc thñy triÒu cao nhÊt, ®íi sau lµ phÇn cßn l¹i cña vïng venbê. VÒ mÆt h×nh th¸i, ®íi sau cã d¹ng ®Þa h×nh kh¸ b»ng ph¼ng nhng ®íi tríccã ...