ĐỊa lí kinh tế - Tài nguyên nhân văn

Chương 4 Tài nguyên nhân văn I. Những vấn đề lý luận về phát triển, phân bố dân cư và sử dụng nguồn lao động 1.1. Mối quan hệ giữa dân cư, lao động và hoạt động sản xuất xã hội Một trong những nguồn tài nguyên quý giá của đất nước đó là tài nguyên nhân văn. Có thể hiểu tài nguyên nhân văn bao gồm sức lao động của con người và những giá trị vật chất, văn hoá, tinh thần do con người sáng tạo ra trong lịch sử. Khai thác đầy đủ và có hiệu quả lợi thế...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
ĐỊa lí kinh tế - Tài nguyên nhân văn Ch−¬ng 4 Tµi nguyªn nh©n v¨n I. Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn, ph©n bè d©n c− vµ sö dông nguån lao ®éng 1.1. Mèi quan hÖ gi÷a d©n c−, lao ®éng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt x· héi Mét trong nh÷ng nguån tµi nguyªn quý gi¸ cña ®Êt n−íc ®ã lµ tµi nguyªn nh©n v¨n. Cã thÓ hiÓu tµi nguyªn nh©n v¨n bao gåm søc lao ®éng cña con ng−êi vµ nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn do con ng−êi s¸ng t¹o ra trong lÞch sö. Khai th¸c ®Çy ®ñ vµ cã hiÖu qu¶ lîi thÕ tiÒm n¨ng nguån tµi nguyªn nµy ®Ó t¨ng tr−ëng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi lµ c¸c ®Þnh h−íng c¬ b¶n, xu thÕ tÊt yÕu cña thêi ®¹i. LÞch sö ®· chøng minh r»ng: D©n c− - nguån lao ®éng x· héi vµ ho¹t ®éng kinh tÕ lµ hai mÆt cña qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i x· héi. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i rÊt phøc t¹p, quy ®Þnh vµ chi phèi lÉn nhau. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña sù ph©n bè d©n c− vµ nguån lao ®éng x· héi. Ng−îc l¹i, sù ph©n bè d©n c− vµ nguån lao ®éng x· héi l¹i lµ tiÒn ®Ò, lµ ®éng lùc quan träng cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi trong mét n−íc, mét vïng. D©n c− vµ nguån lao ®éng kh«ng chØ lµ lùc l−îng s¶n xuÊt trùc tiÕp t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi mµ cßn lµ lùc l−îng tiªu thô c¸c s¶n phÈm cña x· héi, kÝch thÝch qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng cña x· héi, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Trong mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt dï gi¶n ®¬n hay phøc t¹p ®Òu kh«ng thÓ thiÕu nguån lao ®éng. §Ó t¨ng doanh thu lîi nhuËn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ kh«ng quan t©m tíi c¸c vÊn ®Ò: gi¸ c¶ søc lao ®éng, tiÒn l−¬ng, thÊt nghiÖp… Râ rµng trong hÖ thèng tù nhiªn - d©n c− - kinh tÕ, chÝnh d©n c− lµ thµnh phÇn n¨ng ®éng nhÊt, g¾n bã gi÷a tù nhiªn vµ kinh tÕ nhê nh÷ng thuéc tÝnh s½n cã cña m×nh. Toµn bé nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt tinh thÇn cÇn thiÕt cho x· héi ®Òu do lao ®éng cña con ng−êi t¹o ra. 34 1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn quan t©m khi nghiªn cøu vÒ d©n c− lao ®éng 1.2.1. D©n sè vµ mËt ®é d©n sè D©n sè lµ nguån lùc quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. D©n sè ®«ng còng ®ång nghÜa víi nguån lao ®éng dåi dµo vµ cßn lµ thÞ tr−êng tiªu thô réng lín. MËt ®é d©n sè: lµ sè l−îng ng−êi trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch (1km2). MËt ®é d©n sè ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung d©n c− trªn l·nh thæ. Trong thùc tÕ, d©n sè vµ mËt ®é d©n sè ë c¸c n−íc, c¸c vïng cã sù kh¸c nhau. §iÒu ®ã ¶nh h−ëng tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi n−íc, mçi vïng. Tuy nhiªn, d©n sè vµ mËt ®é d©n sè kh«ng ph¶i lµ mét chØ tiªu hoµn h¶o vÒ nguån lao ®éng. 1.2.2. Løa tuæi, giíi tÝnh KÕt cÊu d©n sè theo tuæi vµ giíi lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m khi nghiªn cøu vÒ d©n c−, lao ®éng. KÕt cÊu ®é tuæi cña d©n c− cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi sè l−îng vµ chÊt l−îng lao ®éng. Tû lÖ ng−êi cã kh¶ n¨ng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng cao hay thÊp cã ¶nh h−ëng tíi viÖc h×nh thµnh c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu hay Ýt lao ®éng. ë mçi ®é tuæi, d©n c− cã kh¶ n¨ng lµm viÖc kh¸c nhau ®ång thêi nhu cÇu, thÞ hiÕu tiªu dïng còng kh¸c nhau. §iÒu ®ã ¶nh h−ëng rÊt lín tíi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ nhu cÇu tiªu dïng chung cña x· héi. Nam vµ n÷ ®Òu cã nhu cÇu vÒ giíi kh¸c nhau. Giíi tÝnh cña ng−êi lao ®éng ¶nh h−ëng tíi sù s¾p xÕp ngµnh nghÒ cho ng−êi lao ®éng, ®¶m b¶o sù hîp lý gi÷a søc khoÎ ng−êi lao ®éng vµ møc ®é ®ßi hái cña c«ng viÖc ®−îc giao. 1.2.3. NghÒ nghiÖp, tr×nh ®é häc vÊn, khoa häc, kü thuËt, truyÒn thèng s¶n xuÊt Nghiªn cøu nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é häc vÊn, khoa häc kü thuËt vµ truyÒn thèng s¶n xuÊt cña ng−êi lao ®éng cã t¸c ®éng lín tíi sù h×nh thµnh c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña d©n c−, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸. TruyÒn thèng s¶n xuÊt víi tËp qu¸n tiªu dïng còng ¶nh h−ëng tíi viÖc tæ chøc c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô trong vïng. 1.2.4. Tû suÊt gia t¨ng d©n sè tù nhiªn Tû lÖ sinh lµ sè l−îng trÎ em sinh ra trung b×nh cña 1000 d©n vµo thêi ®iÓm gi÷a n¨m (30/6), tÝnh theo c«ng thøc: Utx1000 WUt = Lt 35 Trong ®ã : WUt: Tû lÖ sinh cña n¨m t Ut : Sè trÎ em sinh ra cña n¨m t Lt: Sè d©n gi÷a n¨m (30/6) cña n¨m t Tû lÖ tö lµ sè ng−êi chÕt trung b×nh cña 1000 d©n ë thêi ®iÓm gi÷a n¨m (30/6), tÝnh theo c«ng thøc : Zt x 1000 WZt = Lt Trong ®ã : WZt: Tû lÖ tö cña n¨m t Zt : Sè ng−êi chÕt trong n¨m t Lt: Sè d©n gi÷a n¨m (30/6) cña n¨m t Tû lÖ gia t¨ng d©n sè tù nhiªn chÝnh lµ hiÖu sè gi÷a tû suÊt sinh vµ tû suÊt tö cña d©n sè trong n¨m. Nã cho biÕt trung b×nh 1000 d©n cña d©n sè ë mét l·nh thæ nµo ®ã trong mét n¨m cã thªm (hoÆc bít ®i) bao nhiªu ng−êi. §¬n vÞ tÝnh cña tû suÊt gia t¨ng d©n sè tù nhiªn lµ ‰ (ho ...