Điển tích trong lời ca quan họ vùng Bắc sông Cầu

Trong nền văn học truyền thống dân tộc, lối sử dụng điển tích đã trở thành phổ biến. Tự thân mỗi điển tích đều gắn với những nhân vật, cốt truyện và khơi gợi những ý nghĩa nhất định, thậm chí có thể được coi như một kiểu biểu tượng, một loại danh từ/danh từ hóa đặc biệt. Thói quen sử dụng điển tích được coi như dấu hiệu của tài năng, trình độ trí thức và thẩm mĩ cao. Nói riêng với dân ca Quan họ vùng bắc sông Cầu, các tác giả nghệ nhân dân gian cũng đã tiếp nhận ảnh hưởng nguồn văn liệu từ chương điển tích mang tính bác học, góp phần làm nên tính phong phú, sinh động cho loại hình dân ca vốn đậm đặc sắc màu dân gian. Bài viết này sẽ giới thiệu về điển tích trong lời ca quan họ vùng Bắc sông Cầu, mời các bạn cùng tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điển tích trong lời ca quan họ vùng Bắc sông CầuTẠP CHÍ VHDG s ố 6/2013 59 - “Chị là Hằng ơi, mời chị xuống mà chơi đây, cho tôi được í ơ ơ giãi à bày, làĐIỂN TÍCH TRONG cho tôi hỏi í ơ nhời à này, ngày nào ông nguyệt lão í ơ se ì dây í ơ chị bảo i tôi về àLỜI Cfl QCIflN HO cùng vì trăm năm tôi ước hẹn, dù trước sauVÙNG BẮC SÔNG CÂU cho vẹn, tình tình nội à thì, nên tôi phải đợi chờ đã bấy lâu nay i i” (Nhắn nhủ chị Hằng)...NGUYỄN HỮU SƠN - “ôn g tơ thì răng ông tơ sao khéo ấy mẩy đoan tôi ta là đoan ấy mấy đoan tôi đa 1. Trong nền văn học truyền thống dân à đoan một nhời là nhờ ghi tạc, ấy mấy dậutộc, lối sử dụng đỉển tích đã trở thành phổ rằng chị Hai ơi ẩy mẩy đá i a vàng, đá vàngbiến. Tự thân mỗi điển tích đều gắn với tôi thuỷ chung” (Ông tơ đa đoan)...những nhân vật, cốt truyện và khơi gợinhững ý nghĩa nhất định, thậm chí có thể - “Lên í đến tận Tiên là Tiên í i Tiênđược coi như một kiểu biểu tượng, một loại cung ấy bực í à mình. Lên ỉ đến tận Tiên làdanh từ/ danh từ hóa đặc biệt. Thói quen sử trên í i tiên cung. Muốn đem ơ là đem ôngdụng điển tích được coi như dấu hiệu của tơ hồng xuổng i i i song ỉ ị i.tài năng, trình độ trí thức và thẩm m ĩ cao. Hỏi thăm song một í ì vài nhời. TrêuNói riêng với dân ca Quan họ vùng bắc ghẹo ẩy mấy em song mà chi em, ông nỡ í ìsông Cầu, các tác giả nghệ nhân dân gian lòng nào. Trêu ghẹo ấy mấy em song màcũng đã tiếp nhận ảnh hưởng nguổn vãn chi em ì í i” (Lên Tiên cung)...liệu từ chương điển tích mang tỉnh bác học, - “Ông tơ hồng ngồi xe chỉ đỏ, xe hồngóp phần làm nên tính phong phú, sinh tôi vào làm bạn với trí âm, là đỏ mẩy đây iđộng cho loại hình dân ca vổn đậm đặc sắc hi, doan là doan phận i phải nay là phảimàu dân gian. chiều. 2. Căn cứ theo sưu tập Lời ca Quan họ Dây tơ hồng là có bên vấn vấn vít i hiphát hiện ở 18 làng Quan họ bờ bẳc sông hi, ẩy mấy để sợi chỉ điều, chỉ điều so săn,Cầu trong công trình Dân ca Quan họ vùng này ố ai ơi, cầu mà lấy tay i hi, giao chứ làbờ bẳc sông Cầu (Ngô Văn Trụ - Trần Văn giao mặt i dậu nay a dậu ràng” (DoanLạng chủ biên)(l), sau đây chúng tôi sẽ phận)...thống kê, xác định diện mạo và đặc điểm - “Chiếc kim thoa gửi vào là cỏ bên ổ làmột số điển tích tiêu biểu đã xuất hiện trong cõi ấy i hi, sợi có a xích thằng từ ấy ớ ổ linhlời ca Quan họ vùng bắc sông cầu. ở ơ ơ linh tỉnh tình là tính tình là kíp có xe 2.1. Điển tích Nguyệt lão (mở rộng vớỉ hỡi đôi ba người là đợi đến có a bao giờ”các cách nói ông tơ, bà nguyệt, chỉ điều, (Sở cầu)...xích thằng, tơ hồng, ông tơ hồng, giăng già, - “Nhớ ai thỉ nhớ mãi í a, nhớ mãi đếnông giăng già, kểt tóc se tơ ...). thế này i hừ hừ hữ ứ hừ là nhớ mãi đến thế - “Vốn khi xưa con nhà họ Mã, kết này, là càng tỏ tôi tưởng mặt i ỉ i... càngnhân duyên với đứa họ Sùng. Vỉ rước dâu a ... mấy càng cay cay bên đáng a lòng là tôisẽ ơ a môi tơ hồng” (Vổn khi xưa)... trách ông tơ hồng hừ hừ hữ ứ hự là tôi trách60 NGHIÊN CỨ U-TRAO ĐỔ Iông tơ là ông chăng se đây, lấy đấy ông tứ nhau thì tất sẽ thành vợ, thành chồng”. Vinay ông lần hừ hừ ứ hữ hự là ông cứ a nay Cố yêu cầu cụ già cho biết duyên củaông lần là mai ông lữa ơi hỡi tơ là hồng ơi” mình. Cụ già cười nói: “Vi c ố sẽ lấy con(La rằng)... gái mụ ăn mày ở chợ”. Sáng hôm sau ra - “Quấn quýt i tơ hồng thân ràng chợ thấy một mụ già ăn xin ẵm cháu bé, Vi con vấn vít... Cổ bực tức, thuê tên lưu manh đâm chết... Yêu nhau chẳng quản đường xa Mười lăm năm sau, Vi Cố đi thi đỗ Thám Kẻo mai trăng nhạt sao mờ hoa. Quan Tể tướng thấy chàng chưa vợ Yêu nhau cây mổc nhờ mai liền gả con gái cho. Đến khi nhập phòng, Kèo mai xa cách nhau rồi nhìn thấy sau gáy vợ cỏ vết sẹo, chàng lấy Yêu nhau kết tốc se tơ làm lạ hỏi. Nàng kể lại thân thế của mình. Để cho duyên thắm tinh nồng Hóa ra nàng chỉnh là con gái của mụ ăn Đẹp lòng mẹ cha” (Thân lươn)... mày năm xưa. Khi hai mẹ con bị tên lưu manh chém thi nàng may mắn còn sống - “ông tơ hư hừ là bà nguyệt i ơ ơ này sót. Mẹ chết, nàng chịu cảnh bơ vơ, maydẫu i ơ ơ cầu, thỉ lứa là i ơ ơ là đôi thành gặp Tẻ tướng nên được nhận làm con nuôi.chủ không thành gia thất mà thi a thôi” (Cả Nghe vợ kể, Vi c ổ thở dài, lẩm bấm: “Thậtbén đăng)... là duyên trời định, tránh đâu cũng không - “Tìm người qua cổng ông tơ, khỏi” (...). Tục xưa, khi cưới thường làm Sang ông nguyệt lão bây giờ là đây. lễ tơ hồng, tức là tế ông Nguyệt lão se dây Bỗ công tôi khuya sớm nay tim nay đỏ ấy. Trong văn học dân gian nhắc rất tìm ngườ ...