Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đại - 2

Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đạiJudith Collins 2Nhằm có cái “tít” thích hợp, trào lưu kế tiếp chủ nghĩa Hiện đại được các phê bình gia gọi luôn là “Hậu – Hiện đại”, một thuật ngữ bắt đầu thâm nhập vào kho từ vựng nghệ thuật, cả về thực hành và lý thuyết, từ những năm 1970 mà ban đầu chỉ để mô tả một loại hình kiến trúc. Cũng vào thời gian đó, một cuốn sách quan trọng của triết gia người Pháp Jean-François Lyotard (1924 – 1998) ra đời có nhan đề “Điều kiện Hậu hiện...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đại - 2 Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đại Judith Collins 2Nhằm có cái “tít” thích hợp, trào lưu kế tiếp chủ nghĩa Hiện đại được các phê bìnhgia gọi luôn là “Hậu – Hiện đại”, một thuật ngữ bắt đầu thâm nhập vào kho từvựng nghệ thuật, cả về thực hành và lý thuyết, từ những năm 1970 mà ban đầu chỉđể mô tả một loại hình kiến trúc. Cũng vào thời gian đó, một cuốn sách quan trọngcủa triết gia người Pháp Jean-François Lyotard (1924 – 1998) ra đời có nhan đề“Điều kiện Hậu hiện đại: Một Báo cáo về Tri thức” trong đó đề cập chủ yếu tớicác vấn đề xã hội chứ chưa phải là các vấn đề thẩm mỹ. Lyotard đề xuất rằng: xãhội đương đại đã cự tuyệt các định chế/cấu trúc hùng mạnh, kỳ vĩ và toàn cầu, vídụ như tôn giáo, giới tính và tư bản chủ nghĩa; xã hội đương đại ủng hộ các đặctính địa phương, cá nhân và huyền thoại. Cuốn sách của ông mô tả thế giới như“một cơ cấu” phân mảnh, chống sát nhập, có cả những vay mượn tham lam từ cácnền văn hóa và tư tưởng khác nhau. Chắc chắn, sự phân mảnh, vay mượn và cácthành phần “cắt dán” được trích dẫn trong cuốn sách của Lyotard đã bắt đầu tìmđược cách len lỏi vào điêu khắc – nơi giờ đây vẫn còn lưu giữ những tư tưởng xuấtchúng của ông.Trong số phát hành đầu xuân năm 1979 của Tạp chí October, nhà phê bình nghệthuật Rosalind Krauss (1941 -) đã có bài tiểu luận mang tính tư tưởng nền tảng“Điêu khắc trong các lĩnh vực mở rộng” – một trong những văn bản đầu tiên điềutra về chủ nghĩa Hậu Hiện đại trong lĩnh vực điêu khắc. Bà đã mô tả tình hình điêukhắc trong hơn mười năm trước đó với một số tác phẩm “thật đáng kinh ngạc khiđược coi là điêu khắc”; đồng thời, bài viết cũng liệt kê những thành tích của điêukhắc lập được tính đến lúc đó. Các tác phẩm điêu khắc cho đến khi đó vẫn là “thứbiểu tượng mang tính kỷ niệm”, chúng “đứng tách biệt ở một địa điểm” và “thểhiện một ngôn ngữ biểu trưng cho chính nơi đó”. Chúng tiêu biểu cho thứ nghệthuật “biểu hình thông thường, theo chiều thẳng đứng và nằm trên bệ giống nhưtượng đài”.Ba người bước đi - tác phẩm của GiacomettiTrong khi cố gắng định nghĩa điêu khắc của những năm 1970, Rosalind Krauss đãnhắc tới các điêu khắc gia người Mỹ và cho rằng chính họ đã tiên phong liều lĩnhmở rộng điêu khắc với các tác phẩm “nằm đâu đó giữa cảnh quan và kiến trúc,giữa thiên nhiên và văn hóa”. Không còn nằm trên bục bệ nữa, lúc này điêu khắccũng dứt khoát cởi bỏ “tính biểu hình và tư thế đứng thẳng”. Cái trục thẳng đứngchiếm ưu thế từ thủa điêu khắc ra đời lúc này được thay thế bởi trục nằm ngangvới những tác phẩm đặt ngay trên sàn gallery hoặc dưới mặt đất. Các quy trìnhtruyền thống của điêu khắc như dựng mô hình và chạm khắc cũng bị từ chối.Trong thời kỳ điêu khắc chuyển mình và chưa đủ cơ sở vững chắc, đã xuất hiệnhàng loạt những phương pháp làm và phong cách thể hiện khác nhau, nổi bật nhấttrong số đó là kỹ thuật chất đống (stacking) và rải vãi (scattering) không cần đếnsự khéo tay hay tài thủ công để thực hiện tác phẩm. Đá nguyên khối và những hìnhthù rắn đặc ngày càng có những dáng vẻ mở hơn, rộng hơn, khiến cho trọng lượngvà khối của tác phẩm bắt đầu mất dần ưu thế.Những người cha tinh thần khai sáng “cái lạ” của nghệ thuật điêu khắc mới này,theo Rosalind Krauss, chính là Auguste Rodin (1840 -1917) và ConstantinBrancusi (1876 – 1957) – người được coi là đã “thể hiện các bộ phận cơ thể nhưnhững mảnh vỡ”, làm thay đổi cách thức thực hành điêu khắc với việc sử dụngnhững đơn vị điêu khắc cơ sở. Brancusi đã chế tác các mô-đun cơ bản (mà ông coichúng quan trọng không kém gì các điêu khắc hoàn chỉnh), thường là từ các mẩugỗ thông có khả năng tháo lắp và thể hiện ứng biến. Ông cũng sáng tạo ra nhữngkhối đồng cơ bản có hình thù đơn giản và được đánh bóng giống hệt như các sảnphẩm công nghiệp có thể lắp ghép, chẳng hạn như tác phẩm Chim Trời – Bird inSpace. Bên cạnh đó, hai nhân vật quan trọng không kém hoạt động tại Paris làMarcel Duchamp (1887 – 1968) và Pablo Picasso (1881 – 1973), đã mang thêmvào thế giới điêu khắc những ý tưởng, kỹ thuật và chất liệu mới. Cũng giống nhưBrancusi, ảnh hưởng của họ vẫn còn rất lớn cho tới cuối thời kỳ Hậu-Hiện đại vàtiếp tục toả bóng cho tới ngày hôm nay.Constantin Brancusi, Chim Trời - Bird in Space, 1927. Đồng. National Gallery ofArt, Washington.Năm 1912, Duchamp từ bỏ hội họa và thu hẹp phạm vi hoạt động vào việc xử lýcác chất liệu trong xưởng vẽ khi ông bắt đầu để ý tới việc lựa chọn và trưng bàycác đối tượng được chế tạo sẵn trong công nghiệp hay đồ gia dụng mà ông gọi làreadymade (làm sẵn). Tác phẩm gây tiếng vang nhất trong số đó là vật phẩm mangtên Đài Phun Nước – Fountain, một chiếc bô tiểu nam bằng sứ trắng do một côngty sành sứ tại New York sản xuất. Sự can thiệp của Duchamp sau khi lựa chọn nóchỉ là mỗi việc lật úp xuống và ký lên một cái t ...