Đọc Đếm Máu (số 2)

Y sĩ thường nhận đuợc kết quả về máu trong vài trường hợp chính : (1) báo cáo in ra trên giấy gửi đến văn phòng, hoặc (2) điện thoại do các phòng thí nghiệm gọi đến vì có một kết quả nào đó trong khi đếm máu qúa bất thường, và cần có sự chú ý của y sĩ ngay tức thì (3) một y sĩ đồng nghiệp gọi telephone đến hỏi ý kiến về một đếm máu nào đó cuả bệnh nhân Trong những truờng hợp đó, thì phải "nghi ngờ" cái đã, vì phải chắc chắn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đọc Đếm Máu (số 2) Đọc Đếm Máu (số 2) Y sĩ thường nhận đuợc kết quả về máu trong vài trường hợp chính : (1) báo cáo in ra trên giấy gửi đến văn phòng, hoặc (2) điện thoại do các phòng thí nghiệm gọi đến vì có một kết quả nàođó trong khi đếm máu qúa bất thường, và cần có sự chú ý của y sĩ ngay tứcthì (3) một y sĩ đồng nghiệp gọi telephone đến hỏi ý kiến về một đếmmáu nào đó cuả bệnh nhân Trong những truờng hợp đó, thì phải nghi ngờ cái đã, vì phải chắcchắn là kết quả đó có phải là do máu cuả chính bệnh nhân ấy hay không. Theo kinh nghiệm riêng trong 25 năm qua, đã có mấy trường hợp vềmáu đỏ phòng thí nghiệm báo cáo nhầm lẫn. Chẳng hạn một trường hợp điểnhình : gọi thỉnh vấn máu khẩn cấp vì Hematocrit cuả bnhân chỉ có 20% ; khilàm lại thì Hematocrit cuả bnhân này hoàn toàn bình thường (42%). Việc đếm sai phiến huyết nhỏ (platelet), thường không phải lỗi cuảphòng thí nghiệm, mà chính vì lầm lỗi về kỹ thuật : lỗi thuờng nhất là vìphiến huyết nhỏ tụ lại (clumping) khi làm phết máu, hóa cho nên đọc sai.Cách nhanh nhất để biết phòng thí nghiệm có lỗi lầm hay không là xem xétbệnh sử cẩn thận: và phải tìm ra ngay những đếm máu trong tuần trước,tháng truớc, năm trước để so sánh. Nếu kết quả cho thấy đếm máu giảm quáđột ngột, thì rất đáng nghi ngờ ...Và chính y sĩ phải nhìn phết máu duới kínhhiển vi để xác nhận: sẽ thấy phiến huyết nhỏ có tụ lại với nhau không, khiếncho đếm sai . Lắm khi y sĩ không để ý : một báo cáo về máu cuả một bnhân khác đãđuợc thư ký xếp lộn (nhầm) vào hồ sơ mình đang xem. Vì thế cách tốt nhất(không những chỉ về máu mà thôi) là đọc lớn tiếng lên khi đối diện bệnhnhân, và họ sẽ chữa ngay khi nhận ra lầm lỗi: Bà B., xin bà kéo ghế đọc với tôi kết quả máu cuả bà làm tuần truớc:Đây này: phòng thí nghiệm mới gửi đến vài ngày qua, tôi đã liếc qua tốihôm truớc: máu cuả bà J.M.T, sinh ngày ..., 72 tuổi , tôi sẽ giải thích cho bàrõ kết quả thử nghiệm gan cuả bà, Alkaline Phosphatase là bao nhiêu, vàtheo ý tôi, có nghiã như thế này ...Tôi sẽ đề nghị mình sẽ làm CAT scan vìnhững lý do sau ... Khi nói như thế, bệnh nhân (và chính mình) sẽ nhận ralầm lỗi ngay. Khi đã rõ ràng là không có lầm lỗi gì, lúc ấy mới bắt đầu vàoviệc ... NTM Đây không phải là chuyện nhỏ nhặt : có một trường hợp telephone domột y sĩ gọi đến yêu cầu thỉnh vấn về máu khẩn cấp vì bệnh nhân thiếu máuqúa nặng. Trong báo cáo về hình thái cuả tế bào máu, đính kèm nhận xét cuảphòng thí nghiệm: Có những tế bào máu trắng còn qúa trẻ -immature- cóthể đây là ung thư máu Bác sĩ điều trị đã gọi bệnh nhân báo cho bà ta biết kết quả máu nhưtrên, và có thể có ung thư máu Bệnh nhân dĩ nhiên rất lo lắng, đến khu máu. Khu này chuẩn bị lấytủy. Nhưng khi chuyên viên máu khám, thì thấy đây là lỗi cuả phòng thínghiệm (máu cuả bnhân này, báo cáo cho bệnh nhân kia). Nếu không cẩnthận, cứ lấy tủy, rồi sau này mới biết là việc lấy tủy hoàn toàn không cầnthiết: sẽ có thể rất lôi thôi với luật pháp. Đọc Đếm Máu (số 3) Khi đọc một báo cáo về đếm máu toàn phần, việc đầu tiên là nhìnthoáng qua lượng tế bào máu trắng, tế bào máu đỏ, số lượng phiến huyếtnhỏ. Câu hỏi đầu tiên là thiếu máu có toàn bộ (pancytopenic) không: cónghiã là tất cả máu trắng, đỏ, phiến huyết đều giảm. Trường hợp này báohiệu một suy hỏng có lẽ dính líu đến tủy xương, và là môt. điềm bất thường.Tuy rằng có thể đây chỉ là một cơ chế tủy xuơng đang bị đè nén(suppression) ở ngoại biên (peripheral) mà chính tủy xương vẫn còn nguyênvẹn (intact). Vậy thì việc đầu tiên khi thấy pancytopenic (thiếu máu toàn diện) lànghĩ đến việc có cần lấy tủy xương hay không, để xem cơ chế bắt đầu từ tủyhay ngoại biên. Trước khi nói đến việc lấy tủy, nên có ý niệm khái luợc về độ trầmtrọng (seriousness) của thiếu máu toàn diện (pancytopenia). Vì nếu rất trầmtrọng, thì phải lấy tủy ngay, không chần chờ gì được, vì đây có thể là ungthư máu đang mới bắt đầu. (tiếp) NTM Đọc Đếm Máu (số 4) Trong y khoa, việc quan thiết nhất luôn luôn là y sĩ có phải hành độngngay tức thì không, vì cũng như mọi ngành nghề khác, thời gian là yếu tốhàng đầu. Nói cách khác, cố phải tìm ra nguyên nhân và chữa trị một cănbệnh ngay lúc này, hay có thể chờ đợi ... Yếu tố nào khiến y sĩ quyết định can thiệp tức thì, hay chờ đợi ... Mớinghe qua, thì câu hỏi có vẻ ngớ ngẩn, vì y khoa luôn luôn luôn trưc diện vớiđời sống con người: cái chết là câu trả lời cuối cùng cho y sĩ: bệnh nhânsống hay chết ...Nhưng đó cũng chỉ là tương đối, bệnh nhân chết lúc mườitám tuổi khác với bệnh nhân chết lúc chín mươi tuổi ...Y sĩ giỏi là ngườikéo đươc cái chết đó cho đến 90 tuổi, vì ai mà chả chết ... Vậy thì trở lại câu hỏi : mức độ trầm trọng (seriousness) cuả ...bệnhgan, bệnh máu, bệnh ung thư, bệnh phổi ... Cái đó còn tùy, và ...