Đổi mới theo hướng đồng bộ giữa mục tiêu, nội dung và giải pháp dạy học trong dạy học vật lí ở trường phổ thông

Một trong những yêu cầu quan trọng để đổi mới giáo dục đó là cần đảm bảo sự đồng bộ của các thành tố của quá trình dạy học. Trong bài báo này chúng tôi đề xuất các giải pháp dạy học đồng bộ với những mục tiêu phát triển năng lực của học sinh trong dạy học vật lí ở trường phổ thông.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đổi mới theo hướng đồng bộ giữa mục tiêu, nội dung và giải pháp dạy học trong dạy học vật lí ở trường phổ thông JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE Interdisciplinary Sci., 2014, Vol. 59, No. 1A, pp. 190-199 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn ĐỔI MỚI THEO HƯỚNG ĐỒNG BỘ GIỮA MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP DẠY HỌC TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG Nguyễn Văn Biên Khoa Vật lí, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Một trong những yêu cầu quan trọng để đổi mới giáo dục đó là cần đảm bảo sự đồng bộ của các thành tố của quá trình dạy học. Trong bài báo này chúng tôi đề xuất các giải pháp dạy học đồng bộ với những mục tiêu phát triển năng lực của học sinh trong dạy học vật lí ở trường phổ thông. Từ khóa: Đổi mới đồng bộ, nội dung và giải pháp, dạy học Vật lí.1. Mở đầu Một nguyên lí căn bản của quá trình dạy học đó là thống nhất giữa các thành tố Mụctiêu dạy học, Nội dung dạy học, Giải pháp dạy học và Kiểm tra đánh giá. Ngày nay tronglí luận và thực tiễn đã và đang phát triển các kiểu dạy học đa dạng nhằm đáp ứng đượcviệc thực hiện mục tiêu toàn diện của dạy học. Trong bài viết này chúng tôi lấy các kiểudạy học điển hình trong dạy học vật lí để minh chứng cho việc đổi mới đồng bộ các yếutố này.2. Nội dung nghiên cứu2.1. Mối quan hệ biện chứng giữa nội dung, mục tiêu và giải pháp dạy học Theo Phạm Hữu Tòng, giải pháp dạy học cụ thể được thể hiện trong tiến trình dạyhọc cụ thể. Việc thiết kế giải giải pháp dạy học về thực chất là việc xã định phương án tổchức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của người học với nội dung cụ thể, theo mụctiêu dạy cụ thể [2]. Với cách hiểu như vậy các thành tố “Nội dung, mục tiêu và giải phápdạy học có mối quan hệ biện chứng với nhau. - Khi nói đến mục tiêu dạy học cụ thể thì rõ ràng luôn gắn với việc phải trả lời haicâu hỏi “Mục tiêu dạy học nội dung nào?” và “giải pháp dạy học học nội dung này là gìđể đạt được mục tiêu đã đề ra?”.Liên hệ: Nguyễn Văn Biên, e-mail: biennv@hnue.edu.vn190 Đổi mới theo hướng đồng bộ giữa mục tiêu, nội dung và giải pháp dạy học... - Khi nói đến giải pháp giải học tất yếu là hướng tới “ Giải pháp dạy học nội dungcụ thể nào đó, để đạt được mục tiêu cụ thể nào đó” Khi vận hành lâu dài, do sự tự điều chỉnh của thực tiễn, chúng tôi nhận thấy cácthành tố mục tiêu cụ thể, nội dung dạy học và giải pháp dạy học sẽ tự đồng bộ với nhau,và thực tiễn cho thấy các thành tố này đã có sự đồng bộ với nhau. Tuy nhiên hệ thống mục tiêu cụ thể trong dạy học vật lí được thể hiện trong cácsách giáo viên, trong các tài liệu hướng dẫn dạy học theo chuẩn kiến thức kĩ năng hầuhết đặt mục tiêu ở mức độ thấp, chưa có tính hệ thống, chưa phân tầng. Vấn đề ở đây là,các mục tiêu cụ thể đặt chưa hợp lí dẫn đến sự cộng dồn các mục tiêu cụ thể không chora được mục tiêu chung của việc dạy học. Do đó, theo chúng tôi, giải pháp hiện tại quantrọng nhất đó là điều chỉnh cho hợp lí mục tiêu dạy học cụ thể, theo định hướng như sau: - Xác định rõ mục tiêu về nội dung kiến thức học sinh (HS) cần có: Nêu rõ kết luậncụ thể của kiến thức học sinh cần có. Mục tiêu về nội dung kiến thức không đơn thuần chỉlà những phát biểu về nội dung khái niệm/định luật/ nguyên lí.. mà phải là học sinh nhậnthức được vật lí (nói cách khác là nhận thức được đặc và các quy luật chi phối thế giới tựnhiên), do đó bao gồm cả kiến thức về đề xuất vấn đề, giải pháp tìm tòi, giải quyết vấn đề,phát hiện, chứng minh, xây dựng kiến thức và ứng dụng kiến thức trong thực tiễn. - Xác định mục tiêu không những đối với kết quả học sinh cần đạt được sau khi họcmà cả đối với các hoạt động của học sinh ngay trong quá trình chiếm lĩnh, xây dựng kiếnthức (mục tiêu quá trình). - Diễn đạt mục tiêu dạy học cụ thể theo hành vi của học sinh, sao cho những hànhvi này minh chứng được cho hành động học mà học sinh cần có và căn cứ cho phép kiểmtra, đánh giá được hiệu quả dạy học. Mục tiêu đối với hoạt động học và kết quả học củahọc sinh sẽ được nâng cao khi học sinh thực hiện những hoạt động ghi nhận, chấp nhận,tái hiện... và tham gia vào những hoạt động tích cực, độc lập, tự chủ, tìm tòi sáng tạo.2.2. Một số giải pháp dạy học nhằm hướng tới việc thực hiện mục tiêu dạy học bậc cao Muốn đạt được những mục tiêu dạy học cụ thể ở mức độ cao, việc đổi mới nội dungdạy học là cần thiết nhưng không cấp thiết, vấn đề cấp thiết đó là đổi mới giải pháp dạyhọc. Trong những năm gần đây ngoài những phương pháp dạy học truyền thống, nhiều tácgiả đã bổ sung, Việt hóa nhiều phương pháp dạy học hiện đại khác nhau. Trong khuôn khổbài viết, chúng tôi chỉ đề cập đến 3 xu hướng tổ chức dạy học đặc thù trong môn Vật lí.2.2.1. Dạy học nêu và giải quyết vấn đề - Theo Ô kôn: Dạy học giải quyết vấn đề dưới dạng chung nhất là toàn bộ các hànhđộng như tổ chức các ...