Đôi nét về đặc điểm định danh của thuật ngữ chuyên ngành công an trong tiếng Hán

Cũng như thuật ngữ các ngành khoa học khác, thuật ngữ chuyên ngành công an nói chung và thuật ngữ công an trong tiếng Hán nói riêng, xét về mặt ý nghĩa, được hình thành trên các cơ sở định danh khác nhau. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi lựa chọn ngẫu nhiên 500 thuật ngữ chuyên ngành công an trong tiếng Hán hiện đại làm ngữ liệu, thông qua khảo sát và phân tích kết quả khảo sát, làm nổi rõ các phương thức định danh của thuật ngữ chuyên ngành đặc thù này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Đôi nét về đặc điểm định danh của thuật ngữ chuyên ngành công an trong tiếng HánTạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 31, Số 3 (2015) 28-32Đôi nét về đặc điểm định danh của thuật ngữchuyên ngành công an trong tiếng HánHoàng Ngọc Nguyễn Hồng*Khoa Ngoại ngữ, Đại học Cảnh sát, Cổ Nhuế, Hà Nội, Việt NamNhận bài ngày 21 tháng 04 năm 2015Chỉnh sửa ngày 31 tháng 08 năm 2015; Chấp nhận đăng ngày 04 tháng 09 năm 2015Tóm tắt: Cũng như thuật ngữ các ngành khoa học khác, thuật ngữ chuyên ngành công an nóichung và thuật ngữ công an trong tiếng Hán nói riêng, xét về mặt ý nghĩa, được hình thành trêncác cơ sở định danh khác nhau. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi lựa chọn ngẫu nhiên 500thuật ngữ chuyên ngành công an trong tiếng Hán hiện đại làm ngữ liệu, thông qua khảo sát và phân tíchkết quả khảo sát, làm nổi rõ các phương thức định danh của thuật ngữ chuyên ngành đặc thù này.Từ khóa: Tiếng Hán, định danh, thuật ngữ công an.Thuật ngữ luật sở hữu trí tuệ lại căn cứ vào sảnphẩm được tạo ra, đặc điểm hoạt động, lĩnh vựchoạt động, mức độ phụ thuộc lẫn nhau giữa cácsáng chế…[2]1. Đặt vấn đề∗Ngày nay, cùng với sự phát triển của kinh tếxã hội, nhất là lĩnh vực khoa học kỹ thuật, thuậtngữ các chuyên ngành được hình thành, pháttriển và ngày càng được giới nghiên cứu quantâm. Các học giả nghiên cứu về thuật ngữ dướinhững góc độ khác nhau. Trong đó, đặc điểmđịnh danh là một trong những vấn đề rất lý thú,có quan hệ mật thiết với đặc điểm ngữ nghĩacủa thuật ngữ. Mỗi chuyên ngành khoa học cóphạm vi và đối tượng khác nhau, do đó, cơ sởđịnh danh thuật ngữ cũng không giống nhau. Vídụ, trong thuật ngữ Đông y tiếng Việt, tên gọicác vị thuốc được hình thành dựa trên 21 đặctrưng khác nhau, như nguồn gốc, mùi vị, màusắc, đặc tính bào chế, kích cỡ, hình dạng, thậmchí là tên người dùng vị thuốc đầu tiên…[1]Việc tìm hiểu cơ sở định danh của thuật ngữcó ý nghĩa to lớn trong việc xác định ngữ nghĩacủa các đơn vị thuật ngữ, bởi vì nhìn chung,hình thái bên trong của tên gọi được xác địnhbằng đặc trưng được lựa chọn làm cái khu biệtvà làm cơ sở cho tên gọi. Hình thái bên tronggắn bó chặt chẽ với từ nguyên của từ.Vì vậy, việc nghiên cứu đặc điểm định danhcủa thuật ngữ các chuyên ngành nói chung vàchuyên ngành công an nói riêng của mỗi ngônngữ trong bối cảnh quốc tế hóa hiện nay càngtrở nên bức thiết. Trong khuôn khổ bài viết này,chúng tôi lựa chọn ngẫu nhiên 500 thuật ngữchuyên ngành công an trong tiếng Hán hiện đạilàm ngữ liệu, thông qua khảo sát và phân tích_______∗ĐT.: 84-912 546 679Email: huangyuruanhong@gmail.com28H.N.N. Hồng / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Nghiên cứu Nước ngoài, Tập 31, Số 3 (2015) 28-32kết quả khảo sát, làm nổi rõ cơ chế định danhcủa thuật ngữ chuyên ngành đặc thù này.29và xử lý thông tin, an ninh thông tin và cơ sởứng dụng an ninh công cộng. Cơ sở định danhcủa mỗi tiểu loại thuật ngữ đều khá đa dạng.2. Về khái niệm định danhVề khái niệm định danh, G.V.Consanskicho rằng, định danh là “sự cố định (hay gắn)cho một kí hiệu ngôn ngữ một khái niệm – biểuniệm (significat) phản ánh cái đặc trưng nhấtđịnh của một biểu vật (denotat) – các thuộctính, phẩm chất và quan hệ của đối tượngcũng như quá trình thuộc phạm vi vật chất vàtinh thần, nhờ đó các đơn vị ngôn ngữ tạothành những yếu tố nội dung của giao tiếpngôn từ” [3].Định danh là một trong những chức năngquan trọng của từ ngữ. Đó là chức năng gọi tên.Tên gọi là sản phẩm của tư duy trừu tượng nênnhìn chung, nó phải đảm bảo các yêu cầu nhưcó tính khái quát, tính trừu tượng và mất khảnăng gợi đến những đặc điểm, những thuộc tínhriêng rẽ tạo thành đối tượng. Về mặt ngữ nghĩa,nó phải tách hẳn với những dấu vết của giaiđoạn cảm tính và có tác dụng phân biệt đốitượng này với đối tượng khác trong cùng mộtloại hay phân biệt các loại nhỏ trong cùng mộtloại lớn.Về đơn vị định danh, lý thuyết định danh đãchỉ rõ, số lượng đơn vị có nghĩa tham gia vàođơn vị định danh đều có sự phân biệt giữa địnhdanh đơn giản hay còn gọi là định danh tổnghợp; định danh phức hợp hay định danh phântích, định danh miêu tả. Đồng thời, về ngữnghĩa, chúng lại có sự phân biệt giữa định danhgốc hay định danh bậc một và định danh pháisinh hay định danh bậc hai.Thuật ngữ chuyên ngành công an đề cậpđến chín lĩnh vực, gồm: phòng cháy chữa cháy,kỹ thuật hình sự, phòng ngừa tội phạm, trang bịđặc chủng, quản lý giao thông, thư tín, máy tính3. Đôi nét về đặc điểm định danh của thuậtngữ công an trong tiếng HánĐể có cơ sở phân tích, trong khuôn khổ bàiviết này, chúng tôi đã lựa chọn ngẫu nhiên 500thuật ngữ trên 5074 đơn vị thuật ngữ của cuốn“Công an tiêu chuẩn thuật ngữ từ điển” doTrương Kim Sơn và Trần Ngọc Trung chủ biênlàm tư liệu khảo sát, nhằm tìm ra những cơ sởđịnh danh của thuật ngữ chuyên ngành công antrong tiếng Hán. Kết quả khảo sát trên 500 thuậtngữ này cụ thể như sau:Thuật ngữ định danh dựa trên cơ sở tínhchất và chức năng có số lượng lớn nhất, ...