Dự phòng các phản ứng không mong muốn do thuốc

(SKDS) - Không có thuốc chữa bệnh nào thực sự an toàn cho người sử dụng. Tất cả mọi loại thuốc đều mang trong nó các dược chất. Các alcaloid khá xa lạ đối với cơ thể dù là thuốc đông dược hay những thuốc bán không cần đơn, đều có nguy cơ gây ra các phản ứng không mong muốn cho người sử dụng ở nhiều mức độ khác nhau. Thế nào là phản ứng phụ? Các phản ứng không mong muốn do thuốc (còn được gọi là phản ứng phụ do thuốc) được định nghĩa là những tổn...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Dự phòng các phản ứng không mong muốn do thuốcDự phòng các phản ứngkhông mong muốn do thuốc(SKDS) - Không có thuốc chữa bệnh nào thực sự an toàn cho người sử dụng.Tất cả mọi loại thuốc đều mang trong nó các dược chất. Các alcaloid khá xalạ đối với cơ thể dù là thuốc đông dược hay những thuốc bán không cần đơn,đều có nguy cơ gây ra các phản ứng không mong muốn cho người sử dụng ởnhiều mức độ khác nhau.Thế nào là phản ứng phụ?Các phản ứng không mong muốn do thuốc (còn được gọi là phản ứng phụ dothuốc) được định nghĩa là những tổn thương hoặc đáp ứng ngoài ý muốn đốivới một loại thuốc được dùng cho mục đích chữa bệnh, có thể dẫn đến việcphải thay đổi phác đồ điều trị, đòi hỏi nhập viện hoặc kéo dài thời gian nằmviện. Trong thực tế, các phản ứng thuốc có biểu hiện hết sức đa dạng vàphức tạp, thường gặp nhất là những tác dụng phụ liên quan đến tính chấtdược lý của thuốc, biểu hiện dị ứng, nhiễm độc và tương tác thuốc. Các phảnứng thuốc có thể xảy ra ngay cả khi thuốc được dùng đúng, nhưng cũng cóthể gây ra do việc dùng thuốc sai với y lệnh hoặc do các lỗi của thuốc xảy ratrong quá trình sản xuất, vận chuyển, phân phối hoặc sử dụng.Các phản ứng thuốc có thể nhẹ và thoáng qua, nhưng cũng có nhiều trườnghợp nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng. Việc xác định tần suất các phảnứng phụ do thuốc trong thực tế rất khó khăn do những phản ứng này thườngkhông được người bệnh nhận biết và ghi nhận. Ngay tại một quốc gia pháttriển như Mỹ cũng chỉ có khoảng 1% số phản ứng phụ do thuốc được ngườibệnh ghi nhận và báo cáo với nhân viên y tế.Một số phản ứng phụ do thuốc có thể phòng tránh được, trong khi một sốloại khác thì không thể. Những tác dụng dược lý thứ phát có thể dự đoántrước của thuốc thường không thể phòng tránh được. Ví dụ, các thuốc cườngbêta giao cảm được dùng trong điều trị hen phế quản thường gây biểu hiệnrun chân tay và nhịp tim nhanh, những tác dụng phụ này hoàn toàn có thể dựbáo trước nhưng không thể phòng tránh được. Những phản ứng thuốc có thểphòng tránh hoặc giảm thiểu thường là những phản ứng gây ra do các sai sóttrong việc sử dụng thuốc, từ việc ra y lệnh đến phân phối và thực hiện dùngthuốc. Dị ứng thuốc - một phản ứng không mong muốn do thuốcLàm gì để dự phòng?Các phản ứng dị ứng như sốc phản vệ, nổi ban đỏ, mày đay… chiếmkhoảng 10% tổng số các phản ứng phụ do thuốc. Mặc dù khó có thể dựđoán trước nhưng những phản ứng này có thể được giảm thiểu nếutrước khi kê đơn, thầy thuốc lưu ý khai thác kỹ tiền sử dị ứng của ngườibệnh, tránh kê đơn những loại thuốc mà người bệnh đã từng bị dị ứng,những thuốc cùng nhóm hoặc có mẫn cảm chéo với những thuốc đãtừng gây dị ứng cho người bệnh. Ví dụ, nếu có tiền sử bị dị ứng vớithuốc penicillin, người bệnh cần tránh sử dụng không chỉ penicillin màcả các kháng sinh khác cùng nhóm như amoxycillin, ampicillin,oxacillin… Những trường hợp nghi ngờ, cần tiến hành thử phản ứngtrên da với thuốc trước khi sử dụng.Nguy cơ nhiễm độc hoặc tương tác thuốc tăng lên rõ rệt khi dùng đồngthời nhiều loại thuốc, do đó, hạn chế tối đa số loại thuốc trong mỗi lầnkê đơn là cần thiết để giảm thiểu các phản ứng phụ loại này, đặc biệt vớinhững đối tượng bị suy giảm khả năng đào thải thuốc như người già,người mắc bệnh gan thận… Các thuốc có khả năng tương tác với nhaudẫn đến tăng nguy cơ độc tính cũng nên tránh được kê đơn đồng thờivới nhau, ví dụ như tương tác giữa theophyllin với erythromycin hoặcciprofloxacin.Khi dùng thuốc cần lưu ý thực phẩm và đồ uống nếu được dùng đồngthời với các loại thuốc cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hấp thu vàchuyển hóa của thuốc, dẫn đến tăng độc tính của thuốc, ví dụ như nướcép của quả bưởi chùm có thể làm tăng hấp thu, dẫn đến tăng độc tínhcủa các thuốc terfenadine và cyclosporine. Những trường hợp có suygiảm chức năng gan hoặc thận, cần hạn chế sử dụng những loại thuốccó đường đào thải chủ yếu qua những cơ quan đã bị suy giảm chứcnăng. Ví dụ, người bị suy thận cần tránh sử dụng các thuốc kháng sinhnhóm aminoglycoside như gentamycin, amikacin... Những người bệnhphải dùng thuốc kéo dài tại nhà để điều trị các bệnh mạn tính như tiểuđường, tăng huyết áp, cần báo cho thầy thuốc tên tất cả các loại thuốcmà mình đang sử dụng để tránh những tương tác thuốc nguy hiểm mỗikhi đi khám bệnh.Phản ứng thuốc còn có thể liên quan đến các sai sót trong quá trìnhdùng thuốc do lỗi của hệ thống y tế hoặc chính bản thân người bệnh.Các nghiên cứu cho thấy rằng, đối với những sai sót dùng thuốc dotrách nhiệm của hệ thống y tế hoặc các nhân viên y tế, việc tìm ra vàgiải quyết các lỗ hổng trong cả hệ thống tốt hơn nhiều so với việc quitrách nhiệm cho một cá nhân đơn lẻ cho mỗi sai sót xảy ra. Ghi nhận saisót là khâu đầu tiên nhưng vô cùng cần thiết để có thể tìm hiểu, xác địnhnguyên nhân và sửa chữa các sai sót.Đối với những sai sót do người bệnh vô tình hoặc cố ý dùng thuốc khôngđúng, cần được hướng dẫn và giải thích đầy đủ cho ...