DƯỢC HỌC - THƯƠNG TRUẬT

Xuất xứ: Loại Chứng Bản Thảo. Tên khác: Sơn tinh (Bảo Phác Tử), Địa quỳ, Mã kế, Mao quân bảo khiếp, Bảo kế, Thiên tinh Sơn kế, Thiên kế, Sơn giới (Hòa Hán Dược Khảo), Xích truật (Biệt Lục), Mao truật, Chế mao truật, Kiềm chế thương truật (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển). Tên khoa học: Atractylodes lancea (Thunb.) DC. Họ khoa học: Họ Cúc (Asteraceae). Mô Tả: Cây sống lâu năm, cao chừng 0,6m, có rễ phát triển thành củ to, thân mọc thẳng đứng. Lá mọc so le, dai, gần như không cuống. Lá ở...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
DƯỢC HỌC - THƯƠNG TRUẬT DƯỢC HỌCTHƯƠNG TRUẬT Xuất xứ: Loại Chứng Bản Thảo. Tên khác: Sơn tinh (Bảo Phác Tử), Địa quỳ, Mã kế, Mao quân bảo khiếp, Bảokế, Thiên tinh Sơn kế, Thiên kế, Sơn giới (Hòa Hán Dược Khảo), Xích truật(Biệt Lục), Mao truật, Chế mao truật, Kiềm chế thương truật (Trung QuốcDược Học Đại Từ Điển). Tên khoa học: Atractylodes lancea (Thunb.) DC. Họ khoa học: Họ Cúc (Asteraceae). Mô Tả: Cây sống lâu năm, cao chừng 0,6m, có rễ phát triển thành củ to, thânmọc thẳng đứng. Lá mọc so le, dai, gần như không cuống. Lá ở phía gốcchia 3 thùy, nhưng cắt không sâu, hai thùy 2 bên không lớn lắm, thùy giữarất lớn. Lá phía trên thân hình mác, không chia thùy. Mép lá đều, có răngcưa nhỏ, nhọn. Hoa tự hình đầu, tổng bao do 5-7 lớp như ngói lợp, dướicùng có một lớp chia rất nhỏ, hình lông chim. Hoa hình ống, đơn tính hoặclưỡng tính, tràng hoa màu trắng hay tím nhạt, phiến chia 5 thùy xẻ sâu, 5 nhị(có khi bị thoái hóa) nhụy có đầu vòi chia hai, bầu có lông mềm, nhỏ. Hoa tựThương truật nhỏ và gầy hơn hoa tự Bạch truật. Quả khô. Địa lý: Cây này mọc ở Trung Quốc, đã được di thực vào Việt Nam nhưngchưa phát triển. Thu hái: Mùa xuân, Thu đào về, phơi khô. Bộ phận dùng: Thân rễ khô (Rhizoma Atractylodis). Lựa củ to, cứng, chắc, khôngrâu, chỗ gẫy nhiều đốm Chu sa, mùi thơm nồng, chỗ gẫy để lâu có thể có tủatinh thể như lông trắng là loại tôtw (Dược Tài Học). Mô tả dược liệu: Thương truật giống như chuỗi hạt không đều hoặc hình trụ tròn nốiđốt nhau. Thường có dạng cong, nhăn, lớn nhỏ không đều, dài 3-9cm, đườngkính khoảng 2cm. Mặt ngaòi mầu nâu tro hoặc nâu đen, có vân nhăn và congchạy ngang, có vết thân cây còn lại. Thuốc cứng, dễ bẻ gẫy, chỗ gẫy mầutrắng vàng hoặc trắng tro, có nhiều đốm dầu thường gọi là ‘Chu Sa Diêm’.Mùi thơm, đặc biệt nồng đặc, vị hơi ngọt, đắng (Dược Tài Học). Bào chế: + Ngâm nước gạo cho mềm, thái phiến, sao khô (Đông D ược HọcThiết Yếu). + Chích Thương truật: Lấy Thương truật phiến, rẩy nước vo gạo vàocho ướt đều, cho vào nồi sao nhỏ lửa cho hơi vàng. Hoặc lấy Thương truậttẩm nước vo gạo rồi vớt ra, cho vào nồi hấp (đồ) cho chín, lấy ra phơi khôlà được (Dược Tài Học). Bảo quản: Để chỗ khô ráo, râm mát. Thành phần hóa học: + 2-Carene, 1, 3, 4, 5, 6, 7-Hexahydro-2, 5, 5-Trimethyl-2H-2, 4a-Ethanopaphthalene, b-Maaliene, Guaiene, Chamigrene, Caryophyllene,Elemene, Humulene, Seliene, Patchoulene, 1,9-Aristolodiene, Elemol, a-Tractylone, Selina-4 (14), 7 (11)-Diene-8-One, Atractylodin, Hinesol, b-Eudesmol (Hoàng Trì, Trung Quốc Dược Khoa Đại Học Học Báo, 1989, 20(5): 289). + Furaldehyde (Cao Kiều Chân Thái Lang, Dược Học Tạp Chí (NhậtBản) 1959, 79 (4): 544). + 3 b-Acetoxyatractylone, 3 b-Hydroxyatractylone (Tây XuyênDương Nhất, Dược Học Tạp Chí (Nhật Bản) 1976, 96 (9): 1089). + Atractyol, Atractylone, Hinesol, b-Eudesmol (Trung Dược Học). Tác dụng dược lý: . Tác dụng đối với đường huyết: Cho uống nước sắc Thương truậthoặc chích dưới da dịch chiết Thương truật với liều 8g/kg đối với thỏ nhà,thấy lượng đường trong máu tăng lên, 1 giờ sau lại hạ xuống, và trong vòng6 giờ lại lên (Đường Nhữ Ngu, Trung Hoa Y Học Tạp Chí 1958, 44 (2):150). Nếu cho uống liên tục 8-10 ngày sau thì mức đường lại trở lại bìnhthường (Kin Yung Hi và cộng sự, Quốc Ngoại Y Học, Trung Y Trung D ượcPhân Sách 1989, 11 (1): 57). . Tác dụng đối với hệ niệu sinh dục: Cho chuột nhắt uống nước sắcThương truật không thấy có tác dụng lợi niệu nhưng thấy lượng muối tănglên (Trung Dược Học). . Tác dụng vận động tiêu hóa: Cho dùng dịch chiết Thương truật vớiliều 75mg/kg thấy có tác dụng, chủ yếu là do chất b-Eudesmol (Lý Dục Hạo,Trung Dược tân Dược lâm Sàng Dữ Lâm Sàng Dược Lý Thông Tấn 1991,(1): 27). . Đối với tá tràng thỏ, nước sắc Thương truật hơi có tác dụng co rút(Lô Chấn Sơ, Giang Tô Trung Y Tạp Chí 1986 (8): 25). Tính vị: + Vị cay nhiều (Bản Thảo Diễn Nghĩa). + Vị ngọt cay, là vị thuốc dương mà có hơi âm (Trân Châu Nang). + Vị ngọt, tính hơi ôn (Y Học Khải Nguyên). + Vị đắng, ngọt, tính ôn, vị đậm, khí nhạt, âm trong d ương, có mùihôi, không độc (Phẩm Nghĩa Tinh Yếu). + Vị ngọt mà cay nhiều, tính ôn mà táo, âm trong dương (Bản ThảoCương Mục). + Vị đắng, tính ôn, không độc (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển). + Vị cay, đắng, tính ôn (Trung Dược Đại Từ Điển). Quy Kinh: . Vào kinh túc Dương minh V ị, túc Thái âm Tỳ (Y Học KhảiNguyên). . Vào kinh túc Thái âm Tỳ, thủ Thái âm Phế, thủ Dương minh Đạitrường, thủ Thái dương Tiểu trường (Bản Thảo Cương Mục). . Vào kinh túc Dương minh Vị, túc Thái âm Tỳ (Bản Thảo Tân Biên). . Vào kinh túc Dương minh Vị, túc Thái ...