Fukuzawa Yukichi (1835-1901)

Fukuzawa Yukichi (tên dịch ra tiếng Việt là Phúc-Trạch Dụ-Cát, 1835-1901) là nhà tư tưởng tiến bộ, nhà giáo dục có ảnh hưởng rất lớn tới phong trào Khai Sáng ở Nhật Bản vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, tạo tiền đề cho Nhật Bản trở thành một cường quốc trên thế giới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Fukuzawa Yukichi (1835-1901) Fukuzawa Yukichi (1835-1901)Fukuzawa Yukichi (1835-1901)Fukuzawa Yukichi (tên dịch ra tiếng Việt là Phúc-Trạch Dụ-Cát, 1835-1901) là nhà tưtưởng tiến bộ, nhà giáo dục có ảnh hưởng rất lớn tới phong trào Khai Sáng ở Nhật Bảnvào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, tạo tiền đề cho Nhật Bản trở thành một cường quốctrên thế giới. Lòng biết ơn của người Nhật đối với Fukuzawa được thể hiện qua việc hìnhông được in trên tờ tiền 10.000 yên (tờ tiền có mệnh giá lớn nhất của Nhật); cho dù ôngchẳng phải là một đấng quân vương hay vị tướng lỗi lạc của đất nước mặt trời mọc..Tầm ảnh hưởng của Fukuzawa không chỉ giới hạn trong Nhật Bản. Ông đã dành khánhiều công sức thúc đẩy chương trình cải cách và khai sáng cho các quốc gia lân cận nhưTrung Quốc, Triều Tiên và Việt Nam [1]. Tại Việt Nam, các phong trào Duy Tân hội vàĐông Du của Phan Bội Châu, Đông Kinh Nghĩa Thục của Lương Văn Can, Phan ChuTrinh đều chịu ảnh hưởng rất lớn từ tư tưởng tiến bộ của Fukuzawa. Rất tiếc rằng các tưtưởng canh tân ở Việt Nam trong giai đoạn này, cũng giống như ở Trung Quốc và TriềuTiên, đều bị thất bại. Bài viết này mong muốn giới thiệu tới người đọc một số tư tưởnglớn của Fukuzawa, bởi cho đến nay, chúng vẫn có ý nghĩa thực tế ở Việt Nam.Tư tưởng Thoát Á của FukuzawaCó dịp được tiếp xúc với văn minh phương Tây qua sách vở và những chuyến viếng thămMỹ và Châu Âu vào cuối thế kỷ 19, Fukuzawa nhận định rằng văn minh phương Tâyphát triển hơn Châu Á về nhiều mặt, và các nước Châu Á khó lòng duy trì được nền độclập nếu cứ đóng cửa trước văn minh phương Tây. Theo ông, dành được quyền tự trị chưaphải đã là độc lập, mà nền độc lập thật sự chỉ có thể thành hiện thực thông qua việc trởthành một quốc gia tiên tiến và văn minh. Nếu không có sự khai sáng và văn minh, nềnđộc lập dành được sẽ mau chóng mất đi để rồi lại lệ thuộc vào các quốc gia tiên tiến khác[1].Nhận thức được các nước trong khu vực Châu Á mới chỉ ở mức bán văn minh, khôngthể là tấm gương cho Nhật Bản học hỏi, trong bài Thoát Á Luận, Fukuzawa kêu gọinước Nhật hãy tách ra khỏi hàng ngũ các nước Châu Á, đuổi kịp và đứng vào hàng ngũcác nước văn minh phương Tây. Ông chủ trương mở cửa giao thương với phương Tây,học hỏi kiến thức và kinh nghiệm quản lý xã hội của phương Tây để phát triển Nhật Bản.Quan điểm này của Fukuzawa đã được chứng minh bằng thực tế: Ở Châu Á, chỉ có NhậtBản và Thái Lan, hai nước chủ trương mở cửa, là tránh được sự xâm lược và thôn tínhcủa các nước phương Tây. Chính sự du nhập của những giá trị dân chủ và nền giáo dụckhoa học kiểu phương Tây đã khiến Nhật Bản không bị phương Tây xâm lược, mà ngượclại, trở thành cường quốc từ cuối thế kỷ 19 [2].Fukuzawa tin rằng giáo dục là cách duy nhất để đạt tới văn minh, bởi bản chất của vănminh là sự phát triển kiến thức và đạo đức nội tại của dân tộc:Trích:Fukuzawa viết:Văn minh có nghĩa là đạt được cả những tiện nghi vật chất lẫn sự nâng cao tinh thần củacon người. Nhưng cái tạo ra những tiện nghi vật chất và nâng cao tinh thần của con ngườilà kiến thức và đạo đức, [do đó] bản chất của văn minh chính là quá trình phát triển kiếnthức và đạo đức con người[4]Fukuzawa cho rằng nền giáo dục Nho học truyền thống ở Nhật Bản chính là sự cản trởlớn nhất của nền văn minh: Nó vừa cổ hủ vừa chậm phát triển, hàng nghìn năm vẫnkhông thay đổi, chỉ coi trọng hình thức bên ngoài giả tạo mà coi thường chân lý vànguyên tắc. Số lượng người đi học đã ít ỏi, lại chỉ được dạy đọc / viết mà không đượckhuyến khích phát triển t ư duy sáng tạo và độc lập. Chính vì vậy, Fukuzawa kêu gọingười dân hãy theo đuổi nền giáo dục thực học của phương Tây, dựa trên nền tảng khoahọc và kỹ thuật. Mỗi người trong xã hội, từ các học giả uyên bác, những viên chức nhànước địa vị cao đến những nông dân nghèo và những người buôn bán nhỏ đều có thể đihọc để thực hiện tốt hơn chức năng riêng của mình, từ đó đóng góp sức mình vào pháttriển xã hội, chứ không nhất thiết phải học để ra làm quan theo lối suy nghĩ truyền thốngcủa Nho học hủ lậu. Fukuzawa phê phán lối học ấy trong xã hội Nhật đương thời:Trích:Fukuzawa viết:Trong xã hội Nhật Bản, mười người thì cả mười, trăm người thì cả trăm, tất cả đều mưucầu việc tiến thân, thăng quan tiến chức và trở thành công chức[2]Hay:Trích:Thỉnh thoảng có những học sinh tu nghiệp ở nước ngoài về và nhiều người rất nghiêmchỉnh đến chỗ tôi, lòng đầy nhiệt huyết bảo rằng không bao giờ có ý nghĩ sẽ làm quanchức suốt đời cho chính phủ. Vì từ đầu tôi đã không kì vọng gì điều đó, nên cũng chỉnghe cho qua chuyện. Nhưng lâu lâu không thấy “tiên sinh giương tinh thần độc lập” ấyđâu, hỏi ra mới biết đã chễm chệ thành một thư kí cho bộ nào đó. Theo kiểu kẻ nào gặpvận may thì thành quan to ở địa phương, nên tôi không ngăn gì chuyện đó. Sự tiến thoáicủa mỗi con người là tự do, tự tại của họ, nhưng việc tất cả mọi người trên đất nước nàyđều hướng đến mục đích duy nhất là chính phủ và nghĩ chắc chắn rằng, không còn cáchlập ...