Gạch Chăm của người thợ gốm

Thứ gạch đang được dùng để trùng tu, tôn tạo tháp E7, khu di tích Mỹ Sơn không phải là của một chuyên gia hay của một nhà khoa học, mà của một người thợ gốm.Ông Nguyễn Quá hướng dẫn công nhân làm gạch Chăm Ảnh: Hoàng Sơn
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Gạch Chăm của người thợ gốmGạch Chăm của người thợ gốmThứ gạch đang được dùng để trùng tu, tôn tạo tháp E7,khu di tích Mỹ Sơn không phải là của một chuyên gia haycủa một nhà khoa học, mà của một người thợ gốm.Ông Nguyễn Quá hướng dẫn công nhân làm gạch Chăm -Ảnh: Hoàng SơnÔng là Nguyễn Quá (56 tuổi), trú tại thôn La Tháp Tây, xãDuy Hòa, H.Duy Xuyên, Quảng Nam - người đã tìm ra bíquyết làm gạch Chăm với những tính chất hóa lý tương tựvới gạch có niên đại hàng trăm năm tại Thánh địa Mỹ Sơn.Để đáp ứng nhiều tiêu chí của UNESCO về thứ gạch trùng tutháp cổ, ông Quá đã bỏ không ít thời gian để chọn nguyênliệu cũng như có lúc nếm thất bại. “Trước khi được đem vàotrùng tu các nhóm tháp, gạch của tôi đã trải qua nhiều cuộcthí nghiệm do các chuyên gia Ý tiến hành. Họ đã thực hiệnhàng loạt phân tích để đối chiếu với gạch gốc. Chỉ đến khiđạt yêu cầu, họ mới quyết định đặt hàng tôi”, ông Quá nói.Theo KTS Đặng Khánh Ngọc, Viện Bảo tồn di tích (Bộ VH-TT-DL) - người đang trực tiếp thực hiện công tác bảo tồntháp E7, gạch do ông Nguyễn Quá sản xuất là loại gạchtrùng tu tốt nhất từ trước đến nay, đáp ứng nhiều thông số kỹthuật do UNESCO đưa ra.Sinh ra trên vùng đất sét có tiếng ở phía tây H.Duy Xuyên,Nguyễn Quá khi còn là một thanh niên đã rất giỏi trong việcvo đất nặn gốm. Những năm trước 1993, ông là một nhânviên phụ trách kỹ thuật của lò gốm địa phương. Niềm đammê mãnh liệt với những bức tượng kỳ bí, những đường nétđộc đáo trên từng ngọn tháp… đã dẫn ông đến với nghề làmgốm Chăm. Hơn thế nữa, ông còn làm các loại gạch mỹ nghệcó hoa văn liên quan đến mỹ thuật Chăm dùng làm vật trangtrí trong xây dựng để bán. Đã hơn 20 năm với nghiệp gốm,gạch, ông Nguyễn Quá có thể sống được với nghề cũng nhờnhững sản phẩm gốm Chăm. Nhưng điều mà ông ấp ủ là làmsao giải mã được bí ẩn chứa trong từng viên gạch Chăm xưa.“Là tháp được xây bằng gạch, thế nhưng những ngọn thápMỹ Sơn tại sao có thể sừng sững giữa đất trời, vĩnh cửu đếnnhư vậy. Câu hỏi đó luôn trong đầu tôi cả khi ngồi một mìnhnặn gốm hay đến cả giấc ngủ”, ông Quá tâm sự.Gạch Chăm cổĐể có cơ sở cho việc tìm nguyên liệu và phụ gia, ông Quá đãbỏ nhiều thời gian đến vùng thánh địa thu thập từng viêngạch vỡ để tìm hiểu. Năm 2005, ông bắt tay vào làm mẻ gạchđầu tiên, tình cờ có đoàn khách của UNESCO ghé thămxưởng của ông. Và giữa họ đã có thỏa thuận về việc vừa làmgạch trùng tu tháp cổ vừa tiếp tục thí nghiệm. Thời điểm này,số gạch đầu tiên được các chuyên gia Trường Đại học Milan(Ý) đưa về nước để phân tích các thông số “chiếu” theo gạchChăm xưa.Thế nhưng, mẻ gạch đầu tiên do ông làm ra để trùng tu thápG3 tại Mỹ Sơn (thuộc nhóm tháp G) bị lỗi nặng, trong đó,biểu hiện rõ nhất là gạch có dấu hiệu rời rạc, bề mặt gạch bịmuối hóa rồi nát dần. Miệt mài nghiên cứu lại, sau đó “GạchChăm ông Quá” đã được cơ quan chức năng chính thức chọnđể bảo tồn các tháp tại nhóm G. Theo ông, để có được mộtviên gạch Chăm đất sét sau khi được nghiền dẻo sẽ được ủ,luyện rồi mới cho vào khuôn. Sau 7 - 8 ngày, gạch ráo hẳn sẽđược đem mài sơ bộ rồi tiếp tục phơi cho khô hoàn toàntrong vòng 10 - 15 ngày. Công đoạn cuối chính là nung tronglò khoảng 6 - 7 ngày với cường độ nhiệt biến động qua từnggiờ. Bí ẩn trong những viên gạch được ông Quá giải mã nằmở hai yếu tố: phụ gia tăng độ kết dính và vật liệu gạch phụcchế. Nếu những viên gạch bề mặt nứt, cong, không đúng theocác tiêu chí về nguyên liệu, yêu cầu trong công nghệ làm sẽbị loại.Tùy theo kích cỡ mà giá cả biến động từ 40 - 50 ngànđồng/viên. Hiện lò gạch của ông Quá khi nào cũng đỏ lửa đểcung cấp lượng gạch cần thiết cho việc bảo tồn tháp E7(thuộc nhóm E di tích Mỹ Sơn). ...