Giá trị văn hóa của đình Bảng Môn

Bài viết đã đi sâu nghiên cứu, làm sáng rõ một số giá trị văn hóa của đình Bảng Môn trên các phương diện thần tích, giá trị kiến trúc và nét độc đáo trong sinh hoạt văn hóa tại đình thời trung đại.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giá trị văn hóa của đình Bảng Môngi¸ trÞ v¨n hãa cña ®×nh b¶ng m«n khoa häc nh©n v¨n  GI¸ TRÞ V¡N HãA CñA §×NH B¶NG M¤N mai ph¬ng ngäc * Tãm t¾t: Bµi viÕt ®· ®i s©u nghiªn cøu, lµm s¸ng râ mét sè gi¸ trÞ v¨n hãa cña ®×nh B¶ng M«ntrªn c¸c ph¬ng diÖn thÇn tÝch, gi¸ trÞ kiÕn tróc vµ nÐt ®éc ®¸o trong sinh ho¹t v¨n hãa t¹i ®×nh thêitrung ®¹i. Tõ khãa: §×nh lµng; ®×nh B¶ng M«n; thÇn tÝch. §· thµnh mét ®Æc trng, khi nh¾c ®Õn trÞ ®Æc s¾c vµ ®éc ®¸o. Kh«ng chØ ®îclµng quª ViÖt Nam truyÒn thèng, ngêi ta ®¸nh gi¸ lµ ng«i ®×nh l©u ®êi, cã kiÕn tróclu«n liªn tëng ®Õn h×nh ¶nh “c©y ®a, bÕn ®Ñp trong c¸c ®×nh lµng cña xø Thanh mµníc, s©n ®×nh”. Trong ®ã, ng«i ®×nh lµng cßn mang ý nghÜa biÓu trng cho sù häcbao giê còng ®îc x©y dùng bÒ thÕ, t«n cña lµng x· - n¬i ®©y lµ “cöa dÉn vµo khoanghiªm, ë vÞ trÝ cao r¸o nhÊt trong lµng. b¶ng”, linh thiªng vµ cao quý.(1)Trong t©m thøc ngêi ViÖt, ®×nh lµng lµ Ho»ng Léc lµ mét vïng quª næi tiÕngchèn linh thiªng. Thµnh hoµng ®îc thê cña xø Thanh, n¬i ®©y ®· ®îc ngîi cat¹i ®×nh lµ ®Êng b¶o trî cho cuéc sèng d©n trong nh÷ng c©u ph¬ng ng«n nh: “§«nglµng vµ ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng cña tõng S¬n tø B«n, Ho»ng Hãa lìng Bét” ®Ó chØc¸ nh©n trong céng ®ång lµng x·: c¸c vïng ®Êt häc næi tiÕng cña xø Thanh. “ToÐt m¾t lµ t¹i híng ®×nh Qua c¸c kú Khoa cö thêi phong kiÕn, C¶ lµng toÐt m¾t chø m×nh em ®©u” Ho»ng Hãa cã 48 ngêi ®ç ®¹i khoa th× (Ca dao) Ho»ng Léc cã 12 ngêi, hµng tr¨m h¬ng §×nh lµng còng lµ n¬i d©n lµng héi häp cèng - cö nh©n, sinh ®å - tó tµi lµ nh÷ng®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµng, viÖc níc, n¬i diÔn minh chøng vÒ mét vïng ®Êt khoa b¶ng,ra c¸c lÔ héi cña lµng. Bëi vËy, ®×nh lµng hiÕu häc.lµ n¬i linh thiªng song rÊt gÇn gòi, g¾n bã X· Ho»ng Léc vèn cã tªn lµ KÎ Vôt, råivíi ®êi sèng cña nh÷ng ngêi d©n lµng x·. trë thµnh Bét §µ trang vµo thÕ kØ X. Thêi ë Thanh Hãa, nÐt ®Æc trng cña ®×nh trung ®¹i, m¶nh ®Êt nµy ®îc chia lµmlµng lµ kh«ng gian kiÕn tróc réng lín, cã hai x·: Bét Thîng, Bét Th¸i, cã khi ®îccÊu tróc kháe kho¾n song gi¶n dÞ h¬n ®×nh ®æi thµnh Ho»ng §¹o, Bét Th¸i haylµng ë c¸c tØnh miÒn B¾c. H¬n n÷a, yÕu tè Ho»ng NghÜa, Bét Hng. MÆc dï danhv¨n hãa Nho gi¸o ®îc biÓu hiÖn râ nÐttrong tÊt c¶ sù bµi trÝ vµ ch¹m kh¾c(1). (*) ThS Sö häc, Gi¶ng viªn Khoa LÞch sö, Trêng §¹iTrong nÐt chung Êy, ®×nh B¶ng M«n cña häc Vinh; NCS Khoa Sö häc, Häc viÖn Khoa häc x· héi. (1)x· Ho»ng Léc (huyÖn Ho»ng Hãa, tØnh Xem thªm Lª V¨n T¹o, Hµ §×nh Hïng, NghÖ thuËt kiÕn tróc, ch¹m kh¾c gç truyÒn thèng ë Thanh Hãa,Thanh Hãa) lµ mét ng«i ®×nh cã nhiÒu gi¸ Nxb. Thanh Hãa, 2008, tr 157- 158.50 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 6-2013 mai ph¬ng ngäcnghÜa lµ hai x· trong hÖ thèng hµnh chÝnh tÆng thªm Quang ý Dùc B¶o Trung hngnhµ níc, nhng trªn thùc tÕ, ®©y vÉn lµ Trung ®¼ng thÇn.m¶nh ®Êt víi céng ®ång c d©n thèng Ban ngµy 18 th¸ng 3 niªn hiÖu Kh¶inhÊt, thêng ®îc gäi víi c¸i tªn th©n §Þnh thø 2”(3).thuéc: Ho»ng Bét hay Lìng Bét, NhÞ Bét. B»ng c¸c s¾c phong cßn lu gi÷, cã thÓMét trong nh÷ng minh chøng râ nÐt cña kh¼ng ®Þnh, tõ xa hai lµng Bét ®· thê®iÒu nµy chÝnh lµ viÖc c¶ hai lµng ®Òu thê NguyÔn Tuyªn, 3 vÞ nhiªn thÇn (ë c¸cchung thµnh hoµng t¹i ®×nh B¶ng M«n. miÕu §Ö NhÊt, §Ö NhÞ, §Ö Tam) vµ mét 1. ThÇn tÝch thµnh hoµng ®×nh nh©n vËt n÷a lµ Thîng th QuËn c«ngB¶ng M«n Bïi Kh¾c NhÊt (phèi thê, ®îc thê chÝnh HiÖn nay ë ®×nh B¶ng M«n cßn lu l¹i t¹i miÕu §Ö Ngò, tøc Tõ ®êng hä Bïi)24 b¶n s¾c phong qua c¸c triÒu ®¹i, xin lµm thµnh hoµng lµng.trÝch dÞch mét s¾c nh sau: “S¾c cho bèn ThÇn tÝch cña thµnh hoµng NguyÔnvÞ thÇn: Tuyªn ®îc ghi trong Ngäc ph¶, do quan Khang gia HuÖ C¸t TÜnh trÊn Tó ngng Hµn l©m viÖn ®«ng c¸c §¹i häc sÜ NguyÔnQuan S¬n HiÓn øng BÝnh phông so¹n, niªn hiÖu Hång Phóc HiÓn diÖu Diªn hi C«ng chÝnh ThuÇn nguyªn niªn (1572)(4).chÝnh Thiªn Quan Chiªu øng T¹i B¶ng M«n §×nh hiÖn cßn ®«i c©u Trang thµnh Trùc Lîng Qu¶ng phï ®èi ca ngîi sù nghiÖp cña Thµnh hoµng§«n ngng Phông tuyªn Ho ...