Giáo dục tài chính trong phát triển tài chính toàn diện ở Việt Nam hiện nay

Ở góc độ phát triển tài chính toàn diện cá nhân tại Việt Nam hiện nay, so với các các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, nước ta vẫn nằm trong số các quốc gia có mức phát triển dưới trung bình xét trên đa số các tiêu chí. Trong khi đó, giáo dục tài chính vẫn chưa thực sự được đảm bảo và chú trọng. Bài viết cung cấp một vài nét khái quát về thực trạng giáo dục tài chính những năm gần đây tại Việt Nam và gợi ý một vài hàm ý chính sách trên nền tảng thực tế đó.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo dục tài chính trong phát triển tài chính toàn diện ở Việt Nam hiện nay 3.2. GIÁO DỤC GIÁO DỤC TÀI CHÍNH TRONG PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH TOÀN DIỆN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ThS. Lương Minh Hà Học viện Ngân hàng Tóm tắt Giáo dục tài chính được xem là một trong ba điều kiện nhằm phát triển tài chính toàn diện ở các quốc gia, bên cạnh sự phát triển các dịch vụ ngân hàng và chính sách tài chính vĩ mô. Ở góc độ phát triển tài chính toàn diện cá nhân tại Việt Nam hiện nay, so với các các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, nước ta vẫn nằm trong số các quốc gia có mức phát triển dưới trung bình xét trên đa số các tiêu chí. Trong khi đó, giáo dục tài chính vẫn chưa thực sự được đảm bảo và chú trọng. Bài viết cung cấp một vài nét khái quát về thực trạng giáo dục tài chính những năm gần đây tại Việt Nam và gợi ý một vài hàm ý chính sách trên nền tảng thực tế đó. Từ khóa: tài chính toàn diện, giáo dục tài chính, financial inclusion, financial education Giáo dục tài chính và vai trò của giáo dục tài chính trong phát triển tài chính toàn diện trên thế giới Theo OECD (2005), giáo dục tài chính được hiểu là “một quá trình trong đó người tiêu dùng/nhà đầu tư cải thiện sự hiểu biết về các sản phẩm tài chính, các khái niệm và rủi ro tài chính, dựa trên những thông tin, hướng dẫn và tư vấn khác mà phát triển các kỹ năng, sự tự tin để nhận biết các rủi ro cũng như cơ hội tài chính, từ đó đưa ra các quyết định trên cơ sở đầy đủ thông tin, hoặc biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ, và hành động một cách hiệu quả nhằm cải thiện tình trạng tài chính của mình”. Như vậy, có thể coi giáo dục tài chính đóng vai trò gián tiếp trong sự phát triển của tài chính toàn diện bền vững ở mỗi quốc gia, thông qua tăng cường hiểu biết của người dùng về các sản phẩm, dịch vụ tài chính cũng như các vấn đề liên quan, giúp các cá nhân đưa ra quyết định phù hợp khi đứng trước các lựa chọn tài chính và đầu tư. Mặt khác, giáo dục tài chính tốt còn đóng góp trực tiếp vào sự tăng lên của số lượng người trưởng thành tiếp cận và sử dụng các sản phẩm/dịch vụ tài chính chính thức. Nghiên cứu về vai trò của giáo dục tài chính với tài chính toàn diện đã trở thành chủ đề được giới học thuật thể hiện sự quan tâm trong nhiều năm trở lại đây. Đa số các học giả đều đồng thuận với lập luận cho rằng, được giáo dục về tài chính ở các cấp độ khác nhau tác động lên sự phát triển của tài chính toàn diện theo ba cách: i) ít kiến thức về tính toán và tài chính sẽ làm tăng nguy cơ rủi ro trong sử dụng dịch vụ tài chính trong tương lai, ii) không được đào tạo bài bản khi còn đi học sẽ làm giảm khả năng có thu nhập và công việc tốt trong tương lai dẫn tới khó có cơ hội hơn khi tiếp cận các dịch vụ tài chính và iii) giáo dục có vai trò then chốt trong việc quyết định đối tượng nào sẽ tiếp cận loại hình dịch vụ tài chính nào (chính thức/phi chính thức). Trong số các nghiên cứu về giáo dục tài chính đối với tài chính toàn diện, nổi bật là các khảo cứu thực nghiệm của OECD. Năm 2013, dựa trên dữ liệu thu thập từ các quốc gia, OECD kết luận, việc thiếu kiến thức về sản phẩm, dịch vụ tài chính làm tăng rào cản của các cá nhân khi tiếp cận và sử dụng sản phẩm, dịch vụ chính thức, từ đó làm tăng số lượng người tiếp cận các dịch vụ tài chính chính thức đồng thời làm giảm khả năng cung ứng các sản phẩm dịch vụ của ngân hàng đối với người dùng, qua đó cản trở sự phát triển của tài chính toàn diện. Vì thế, đến năm 2015 OECD nhận định, 59 quốc gia đã và đang xây dựng chiến lược giáo dục tài chính với 164 tư cách là chiến lược quốc gia nhằm đóng góp vào sự phát triển tài chính toàn diện và đảm bảo tính bền vững của nền kinh tế. Hơn nữa, con số này khi OECD tiến hành khảo sát năm 2012 chỉ là 32 nước, là một minh chứng về tầm quan trọng của giáo dục tài chính và nhận thức của các chính phủ đối với giáo dục tài chính nói chung. Trong số 59 quốc gia, có 11 nước đã thực hiện chiến lược giáo dục ở quy mô quốc gia, chiếm 17%; 23 nước mới triển khai giai đoạn đầu (35%); 25 nước đang xây dựng (38%) và 6 nước đang xây dựng (9%). Việt Nam không nằm trong số 59 quốc gia này. Hình 1: Tỷ lệ giữa các nhóm nước triển khai chương trình giáo dục tài chính toàn diện cấp quốc gia theo nghiên cứu của OECD (2015) Riêng tại khu vực Đông Nam Á, tính đến 2016, đã có 5 quốc gia thiết kế và triển khai các chiến lược giáo dục tài chính toàn diện. Trong số này, Malaysia và Singapore là những nước tích cực nhất, cả hai quốc gia đều thực hiện từ những năm 2003 và có điều chỉnh năm 2010, 2014. Indonesia đang triển khai từ 2013 còn Thái Lan và Philippines đang nghiên cứu triển khai. Hầu hết các quốc gia đều cho rằng đối tượng của giáo dục tài chính quốc gia là toàn dân, bên cạnh đó là một số nhóm ưu tiên khác như thanh thiếu niên, đối tượng dễ bị tổn thương (phụ nữ, người cao tuổi, trẻ vị thành niên, người thu nhập thấp, người tàn tật…). Từ việc xác định các nhóm đối tượng này, các chính phủ sẽ đưa ra mục tiêu tương ứng. Chẳng hạn, tại Brazil, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia… đã phát động nhiều chương trình hướng tới phụ nữ, Canada, Malaysia, Indonesia, Mexico dành ưu tiên giáo dục tài chính cho người nhập cư, Thái Lan, Tây Ban Nha, Brazil, Ấn Độ… tập trung các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa hay Malaysia, Brazil, Canda, Trung Quốc, Hàn Quốc… chú trọng người lao động, người có thu nhập thấp và người già… Tại các quốc gia được OECD khảo sát, chủ trì thực hiện chiến lược giáo dục tài chính thường là Ngân hàng trung ương hoặc Bộ Tài chính. Một số quốc gia, Chính phủ thành lập riêng một ban chuyên trách về triển khai lĩnh vực này. Và vì được xác định là chiến lược cấp quốc gia nên việc triển khai luôn có sự phối hợp của nhiều cơ quan hữu quan như Ủy ban chứng khoán, Bộ Tài c ...