Giáo trình bệnh cây đại cương - Gs.Ts.Vũ Triệu Mân phần 5

Chương IX. Viroide gây bệnh câyChương X. Tuyến trùng thực vậtChương XI. Protozoa gây bệnh câyChương XII. Thực vật thượng đẳng ký sinh
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bệnh cây đại cương - Gs.Ts.Vũ Triệu Mân phần 5hoÆc giai ®o¹n b¶o tån ë mçi vïng cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu v c¸c yÕu tè sinh th¸i ho n to nkh¸c nhau. ë chu kú bÖnh, giai ®o¹n ký sinh trong chu kú cã thÓ ®−îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn (t¸ix©m nhiÔm) tuú thuéc v o ®Æc ®iÓm v tèc ®é sinh s¶n nhiÒu thÕ hÖ cña ký sinh trong mïa,(vô) sinh tr−ëng cña c©y ký chñ v c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh. S¬ ®å tæng qu¸t cña chu kú bÖnh ®−îc tr×nh b y ë h×nh 8. G©y bÖnh X©m nhiÔm G©y bÖnh Sinh s¶n v« tÝnh t¹o ra c¸ thÓ míi Vô gieo trång Ph¸t t¸n - tiÕp xóc Ph¸t t¸n - tiÕp xóc T¸i x©m nhiÔm Giai ®o¹n ký sinh Nguån bÖnh H×nh th nh d¹ng b¶o tån Giai ®o¹n b¶o tån (kh«ng ký sinh) N¾m v÷ng chu kú bÖnh cô thÓ cã ý nghÜa lín trong c«ng t¸c phßng trõ bÖnh nÊm ®¹thiÖu qu¶ cao. Qua ®ã t×m ®−îc ®iÓm yÕu hoÆc ®iÓm quyÕt ®Þnh ®Ó h×nh th nh bÖnh trongchu kú v cã thÓ lùa chän biÖn ph¸p, thêi ®iÓm phßng trõ thÝch hîp nhÊt.5.7. X©m nhiÔm v truyÒn lan cña nÊm Qu¸ tr×nh x©m nhiÔm g©y bÖnh cña nÊm v o c©y trång bao gåm c¸c giai ®o¹n kÕ tiÕpnhau nh− sau: - Giai ®o¹n tiÕp xóc v x©m nhËp cña mÇm bÖnh (B o tö nÊm) - Giai ®o¹n tiÒm dôc cña bÖnh (giai ®o¹n ñ bÖnh) - Giai ®o¹n ph¸t triÓn bÖnha. Giai ®o¹n tiÕp xóc - x©m nhËp: §©y l giai ®o¹n ®Çu tiªn kÓ tõ khi mÇm bÖnh (b o tö nÊm) tiÕp xóc ®−îc trªn bÒ mÆt 69Trư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây ñ i cương ---------------------------------------------------c©y trång. Tr−íc tiªn b o tö nÊm tiÕn h nh nÈy mÇm khi cã nhiÖt ®é v Èm ®é thÝch hîp.Kh¸c víi vi khuÈn, nÊm cã thÓ x©m nhËp ®−îc v o c¸c bé phËn cña c©y ®Ó thiÕt lËp quan hÖký sinh víi c©y ký chñ ngo i c¸ch thô ®éng nh− qua c¸c lç hë tù nhiªn (thuû khæng, khÝkhæng hoÆc c¸c vÕt th−¬ng c¬ giíi),…nÊm cßn cã thÓ chñ ®éng x©m nhËp trùc tiÕp qua lípcutin, v biÓu b× cña l¸ nhê c¸c men thuû ph©n. Trong nhiÒu tr−êng hîp ®Ó thùc hiÖn x©mnhËp dÔ d ng nÊm cÇn ph¶i cã sè l−îng mÇm bÖnh nhÊt ®Þnh gäi l l−îng x©m nhiÔm tèithiÓu. ë giai ®o¹n n y ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng n¶y mÇmcña b o tö v sù x©m nhËp cña chóng v o c©y trång. Èm ®é cã t¸c dông quyÕt ®Þnh. VÝ dô:nhiÒu lo¹i b o tö nÊm chØ cã thÓ n¶y mÇm trong ®iÒu kiÖn cã giät n−íc hoÆc ®é Èm rÊt cao(nÊm ®¹o «n, nÊm mèc s−¬ng c chua, khoai t©y… ), c¸ biÖt cã lo i nÊm chØ cÇn ®é Èm thÊp(nÊm phÊn tr¾ng). - NhiÖt ®é cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn tû lÖ n¶y mÇm, tèc ®é n¶y mÇm, v kiÓu n¶ymÇm cña b o tö nÊm. VÝ dô: nÊm Phytophthora infestans cã tû lÖ n¶y mÇm cao nhÊt ë 14 - 180C víi kiÓun¶ymÇm gi¸n tiÕp h×nh th nh b o tö ®éng (Zoospore), cßn ë nhiÖt ®é 20 - 220C b o tö n¶ymÇm trùc tiÕp th nh èng mÇm. NhiÒu lo i nÊm ngo i Èm, nhiÖt ®é cßn cÇn ®iÒu kiÖn pH m«i tr−êng, oxi v ¸nh s¸ngthÝch hîp. Mét sè nÊm ký sinh chuyªn tÝnh nh−: rØ s¾t (Phakopsora, Puccinia), phÊn tr¾ng(Erysiphe) v nÊm s−¬ng mai (Phytophthora) cã thÓ n¶y mÇm x©m nhËp trùc tiÕp qua lípbiÓu b× cßn nguyªn vÑn cña c©y nhê vò khÝ c¬ häc (gi¸c b¸m) v vò khÝ ho¸ häc (c¸cenzyme thuû ph©n). VÝ dô: §Ó ph©n gi¶i th nh phÇn cÊu t¹o m ng tÕ b o ký chñ: Pectin R−îu Methylic + Axit Pectinic Pectinesterase (PE)Cellulose Cellulose m¹ch ®¬n Cellobiose Glucose Cellulase Cellulase Cellulase §Ó ph©n gi¶i c¸c th nh phÇn trong tÕ b o chÊt: Protit Polypeptit Axit amin Protease Peptidase Amylose Maltose Glucose Amilase Maltase 70Trư ng ñ i h c Nông nghi p 1 – Giáo trình B nh cây ñ i cương ---------------------------------------------------b. Giai ®o¹n ñ bÖnh (tiÒm dôc) L thêi gian tõ sau giai ®o¹n nÊm x©m nhËp ®Õn khi xuÊt hiÖn triÖu chøng ban ®Çucña bÖnh. Trong giai ®o¹n n y nÊm g©y bÖnh sinh tr−ëng ph¸t triÓn tiÒm t ng ë bªn trongm« c©y, g©y ra nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c v ph¸ huû tÕ b o c©y bÖnh. Ng−îc l¹i c©y trångcòng cã nh÷ng ph¶n øng chèng ®èi l¹i nhÊt l ë nh÷ng gièng c©y cã gen kh¸ng bÖnh. C¸cph¶n øng tù vÖ cña c©y cã thÓ l thô ®éng, hoÆc chñ ®éng nhê c¸c ®Æc ®iÓm cÊu t¹o h×nhth¸i, th nh phÇn ho¸ häc hoÆc cã nh÷ng ph¶n øng siªu nh¹y, ph¶n øng ph¶n ®éc tè, ph¶nmen (enzyme) hoÆc ph¶n øng phytoalexin dÉn ®Õn thêi kú tiÒm dôc cña bÖnh cã thÓ ng¾nhay d i, nhanh hay chËm cïng víi sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh kh¸c. Mèi quan hÖ ký sinh - ký chñ x¶y ra rÊt phøc t¹p. §Ó ng¨n chÆn hoÆc l m gi¶m kh¶n¨ng x©m nhËp cña nÊm c¸c yÕu tè cÊu t¹o h×nh th¸i nh− ®é d y líp biÓu b×, líp s¸p trªnbÒ mÆt biÓu b×, sè l−îng v kÝch th−íc khÝ khæng, ®é më khÝ khæng, líp l«ng trªn bÒ mÆt,gãc ®é l¸ víi th©n c©y,v.v...®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng x©m nhËp qua bÒ mÆt tÕ b oký chñ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i nÊm g©y bÖnh trªn c©y. C¬ chÕ b¶o vÖ cña c©y gåm nhiÒu ph¶n øng v nh÷ng biÕn ®æi cña tÕ b o c©y chñnh−: thay ®æi ®é pH tÕ b o, s¶n sinh Phytoalexin v c¸c chÊt ho¸ häc ®éc cã t¸c dôngkh¸ng nÊm nh−: Glycoankaloid, Tanin, Phenol, Hydroquinol, anthocyanin… C¸c c¬ chÕb¶o vÖ chñ ®éng cña c©y nh− ph¶n øng siªu nh¹y, hiÖn t−îng tù chÕt cña m« tÕ b o nh»mbao v©y, c« lËp c¸c lo¹ ...