Giáo trình bệnh học 2 (Phần 10)

Viêm cầu thận cấp tính là một bệnh thuộc phạm vi chứng phù thũng (thể dương thuỷ) của y học cổ truyền. Nguyên nhân do cảm nhiễm phải phong tà, thuỷ thấp, thấp nhiệt làm phế khí không thông điều thuỷ đạo, tỳ không vận hoá thuỷ thấp, thận không khí hoá bàng quang gây thuỷ dịch bí ứ lại sinh ra chứng phù thũng. Bệnh chia làm 3 thể: phong tà, thuỷ thấp và thấp nhiệt.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bệnh học 2 (Phần 10) Viªm cÇu th©n cÊp tÝnh 1. §Þnh nghÜa. Viªm cÇu th©n cÊp tÝnh (VCTC) (hay cßn gäi lµ viªm cÇu th©n sau nhiÔm liªn cÇu khuÈn) lµt×nh tr¹ng viªm lan to¶ kh«ng nung mñ ë tÊt c¶ c¸c cÇu th©n cña hai th©n. BÖnh xuÊt hiÖn sau viªmhäng hoÆc sau nhiÔm khuÈn ngoµi da do liªn cÇu khuÈn tan m¸u bªta nhãm A. BÖnh viªm cÇu th©ncÊp lµ bÖnh lý phøc hîp miÔn dÞch. BÖnh diÔn biÕn cÊp tÝnh víi c¸c triÖu chøng: phï, t¨ng huyÕt ¸p,®¸i m¸u vµ protein niÖu; ®¹i bé phËn lµ håi phôc hoµn toµn trong vßng 4- 6 tuÇn lÔ. 2. C¨n nguyªn. - Liªn cÇu khuÈn tan m¸u bªta nhãm A: tÊt c¶ c¸c tÝp cña liªn cÇu khuÈn tan m¸u bªta nhãm A®Òu cã thÓ g©y thÊp tim, nh−ng chØ cã mét sè tÝp g©y viªm cÇu th©n cÊp tÝnh. Nh÷ng tÝp th−êng gÆplµ: tÝp 4, tÝp 12, tÝp 13, tÝp 25, tÝp 31, tÝp 49... VCTC th−êng x¶y ra sau nhiÔm liªn cÇu tõ 10 ®Õn 15 ngµy. ë n−íc ta, viªm cÇu th©n cÊp hÇu hÕt x¶y ra sau nhiÔm khuÈn ngoµi da do liªn cÇu, chiÕm tû lÖtrªn 60% vµ 40% viªm cÇu th©n cÊp x¶y ra sau nhiÔm khuÈn ®−êng h« hÊp trªn. Ng−îc l¹i, ë ch©u©u, viªm cÇu th©n cÊp hÇu hÕt x¶y ra sau nhiÔm khuÈn ®−êng h« hÊp trªn. BÖnh th−êng x¶y ra ë løatuæi 4 -7 tuæi, tû lÖ bÖnh gi¶m dÇn theo løa tuæi vµ Ýt gÆp ë ng−êi lín. Ng−êi ta cã thÓ x¸c ®Þnh sù cãmÆt cña cña liªn cÇu ë c¸c æ nhiÔm khuÈn b»ng ph−¬ng ph¸p nu«i cÊy, nh−ng viÖc nu«i cÊy cã thÓgÆp mét sè khã kh¨n do bÖnh nh©n ®· dïng kh¸ng sinh vµ ®ßi hái kü thuËt nhÊt ®Þnh. Xu h−íng x¸c®Þnh sù hiÖn diÖn cña liªn cÇu khuÈn tan m¸u bªta b»ng c¸ch x¸c ®Þnh c¸c kh¸ng thÓ chèng l¹i métsè men do liªn cÇu tiÕt ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh÷ng kh¸ng thÓ ®ã lµ: - ASLO (anti streptolysin 0). - ASK (anti streptokinase). - AH (anti hyaluronidase). - ANADase (adenine dinucleotidase). - ADNAse (anti deoxy ribonuclease). Trong sè c¸c kh¸ng thÓ trªn, ASLO cã gi¸ trÞ nhÊt, ASLO t¨ng sím vµ kÐo dµi trong nhiÒuth¸ng. 95% viªm cÇu th©n cÊp tÝnh do liªn cÇu khuÈn cã t¨ng hiÖu gi¸ ASLO. V× vËy, ASLO ®−îc södông trong chÈn ®o¸n nhiÔm liªn cÇu khuÈn Ngoµi liªn cÇu khuÈn, viªm cÇu th©n cÊp cã thÓ do tô cÇu, phÕ cÇu vµ virut nh−ng rÊt hiÕm gÆp. 232 Viªm cÇu th©n cÊp do nhiÔm liªn cÇu khuÈn th−êng gäi lµ viªm cÇu th©n cÊp cæ ®iÓn, hay gäi lµbÖnh viªm cÇu th©n cÊp. Nh÷ng tr−êng hîp viªm cÇu th©n cÊp do c¸c c¨n nguyªn kh¸c gäi lµ héichøng viªm cÇu th©n cÊp (HCVCTC). Nguyªn nh©n cña HCVCTC th−êng gÆp lµ: - Viªm cÇu th©n do luput. - Tæn th−¬ng th©n do ®¸i ®−êng. - Viªm m¹ch nhá d¹ng nót. - Henoch-Scholein. - Viªm cÇu th©n trong bÖnh osler. - BÖnh Berger (bÖnh th©n do IgA). - Héi chøng Goodpasturª. - §ît bét ph¸t cña viªm cÇu th©n tiªn ph¸t. 3. Gi¶i phÉu bÖnh lý. 3.1. §¹i thÓ: Hai th©n to h¬n b×nh th−êng, mµu h¬i nhît, vá dÔ bãc t¸ch; ®iÒu ®ã chøng tá qu¸ tr×nh viªm cßnkhu tró trong nhu m« th©n, trªn mÆt c¾t cã mét sè nèt xuÊt huyÕt. 3.2. Vi thÓ: - Nh×n trªn kÝnh hiÓn vi quang häc: C¸c cÇu th©n to h¬n b×nh th−êng, t¨ng sinh c¸c tÕ bµo gian m¹ch, t¨ng sinh tÕ bµo néi m¹c m¹chm¸u vµ ®Æc biÖt lµ sù x©m nhËp cña mét sè b¹ch cÇu ®a nh©n trong cuén m¹ch cÇu th©n. HËu qu¶cña qu¸ tr×nh t¨ng sinh lµ lµm cho lßng mao m¹ch thu hÑp. Khoang Bowmann thu nhá, mét sè cuénm¹ch dÝnh vµo l¸ thµnh Bowmann. Mµng nÒn cÇu th©n kh«ng dµy hoÆc dµy kh«ng ®ång ®Òu. Tæchøc m« kÏ th©n b×nh th−êng. - Nh×n trªn kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö: Ngoµi t×nh tr¹ng t¨ng sinh c¸c tÕ bµo gian m¹ch, t¨ng sinh tÕ bµo néi m« vµ sù nhËp cña b¹chcÇu ®a nh©n, ng−êi ta cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng æ l¾ng ®äng phøc hîp miÔn dÞch (PHMD) ë phÝangoµi mµng nÒn d−íi bÒ mÆt tÕ bµo biÓu m«. Nh÷ng æ l¾ng PHMD nµy t−¬ng ®èi lín, h¬i trßn t¹onªn nh÷ng h×nh gß, h×nh b−íu (humps) ë phÝa ngoµi mµng nÒn; kh«ng cã æ l¾ng ®äng PHMD tronggian m¹ch vµ trong mµng nÒn d−íi bÒ mÆt néi m«. - MiÔn dÞch huúnh quang d−¬ng tÝnh víi IgG vµ bæ thÓ (C3). Nh÷ng æ l¾ng ®äng b¾t mµu huúnhquang t¹o nªn nh÷ng chÊm nhá n»m r¶i r¸c däc theo mµng nÒn cÇu th©n. Nh÷ng æ l¾ng ®ängPHMD chØ tån ®äng trong thêi gian tiÕn triÓn cña bÖnh, mÊt ®i sau vµi th¸ng. 4. C¬ chÕ bÖnh sinh vµ sinh lý bÖnh häc. 233 4.1. C¬ chÕ bÖnh sinh: (s¬ ®å 1) BÖnh viªm cÇu th©n cÊp lµ mét bÖnh lý g©y ra do phøc hîp miÔn dÞch. Sù x©m nhËp cña liªn cÇukhuÈn kÝch thÝch c¬ thÓ s¶n sinh kh¸ng thÓ chèng l¹i nh÷ng kh¸ng nguyªn hoµ tan cña liªn cÇukhuÈn. Sù xung ®ét kh¸ng nguyªn-kh¸ng thÓ t¹o nªn phøc hîp miÔn dÞch trong thêi gian tõ 7 ®Õn 15ngµy kÓ tõ lóc nhiÔm liªn cÇu khuÈn. Trong ®iÒu kiÖn kh¸ng thÓ d− thõa sÏ t¹o nªn mét PHMD cãph©n tö l−îng lín, dÔ kÕt tña sÏ bÞ hÖ thèng l−íi néi m« b¾t gi÷ vµ tiªu huû lo¹i khái vßng tuÇnhoµn. Ng−îc l¹i, trong ®iÒu kiÖn kh¸ng nguyªn d− thõa sÏ t¹o nªn PHMD kh¸ng nguyªn-kh¸ng thÓcã ph©n tö l−îng nhá tho¸t khái sù kiÓm so¸t cña hÖ thèng l−íi néi m« l−u hµnh trong m¸u vµ l¾ng®äng t¹i cÇu th©n. Sù t−¬ng t¸c gi÷a kh¸ng nguyªn-kh¸ng thÓ vµ sù l¾ng ®äng PHMD trong cÇu th©n®· ho¹t ho¸ hÖ thèng bæ thÓ, ho¹t ho¸ hÖ thèng ®«ng m¸u, hÖ thèng kinin, ho¹t ho¸ b¹ch cÇu ®anh©n trung tÝnh, b¹ch cÇu ¸i kiÒm, tÕ bµo Mast vµ tiÓu cÇu, nh»m môc ®Ých lo¹i phøc hîp miÔn dÞchkhái tuÇn hoµn vµ dän s¹ch c¸c æ l¾ng ®äng PHMD trong cÇu th©n. T¸c ®éng cña c¸c hÖ thèng sinhhäc vµ sù ho¹t ®éng cña c¸c tÕ bµo dÉn ®Õn sù h×nh thµnh qu¸ tr×nh viªm cÊp tÝnh ë cÇu th©n víi t×nhtr¹ng t¨ng sinh tÕ bµo, phï nÒ xuÊt tiÕt. S¬ ®å 1: C¬ chÕ bÖnh sinh cña viªm cÇu th©n cÊp KN- KT Bæ thÓ C5a C5b C5a ...