Giáo trình bệnh học 2 (Phần 15)

Bướu tuyến giáp đơn thuần gọi tắt là bướu tuyến giáp có chức năng bình thường hay bướu tuyến giáp lành tính, đôi khi quen gọi một cách ngắn gọn là bướu cổ. Bướu tuyến giáp đơn thuần dùng để chỉ sự tăng khối lượng của tuyến giáp bất kể do nguyên nhân gì. Tuyến giáp to lan toả, mặc dù đôi khi một thùy có thể to hơn so với thùy kia. Bướu tuyến giáp lan toả được gọi tắt là bướu tuyến giáp....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bệnh học 2 (Phần 15) Ch−¬ng 4. BÖnh néi tiÕt chuyÓn ho¸ ----------------------- B−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn (Simple goiter) 1. §¹i c−¬ng. 1.1. Danh ph¸p: + B−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn gäi t¾t lµ b−íu tuyÕn gi¸p cã chøc n¨ng b×nh th−êng hayb−íu tuyÕn gi¸p lµnh tÝnh, ®«i khi quen gäi mét c¸ch ng¾n gän lµ b−íu cæ. + B−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn dïng ®Ó chØ sù t¨ng khèi l−îng cña tuyÕn gi¸p bÊt kÓ donguyªn nh©n g×. + TuyÕn gi¸p to lan to¶, mÆc dï ®«i khi mét thïy cã thÓ to h¬n so víi thïy kia. B−íutuyÕn gi¸p lan to¶ ®−îc gäi t¾t lµ b−íu tuyÕn gi¸p. + B−íu tuyÕn gi¸p cã nh©n (mét hay nhiÒu nh©n) sÏ ®−îc gäi lµ b−íu tuyÕn gi¸p thÓ nh©n + B−íu tuyÕn gi¸p cã thÓ bÈm sinh hoÆc m¾c ph¶i. + B−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn bao gåm: b−íu cæ ®Þa ph−¬ng hoÆc b−íu cæ t¶n ph¸t: - B−íu cæ ®Þa ph−¬ng (endemic goiter) ®Ó chØ nh÷ng tr−êng hîp tuyÕn gi¸p to lan to¶ haykhu tró khi ë mét ®Þa d− nhÊt ®Þnh cã > 10% d©n sè hoÆc > 5% häc sinh tiÓu häc bÞ m¾c bÖnh. - B−íu cæ t¶n ph¸t (sporadic goiter) xuÊt hiÖn ë nh÷ng ng−êi ngoµi vïng b−íu cæ ®Þaph−¬ng, hËu qu¶ cña c¸c yÕu tè kh«ng mang tÝnh chÊt quÇn thÓ. 1.2. DÞch tÔ häc: HiÖn nay tØ lÖ sè d©n bÞ b−íu cæ ngµy cµng t¨ng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. ThiÕu hôt iod lµ nguyªn nh©n quan träng ë nh÷ng vïng cã bÖnh b−íu tuyÕn gi¸p ®Þaph−¬ng. Sù thiÕu hôt iod ngoµi viÖc g©y b−íu tuyÕn gi¸p cßn dÉn tíi nhiÒu biÕn chøng nÆngnÒ kh¸c mµ gÇn ®©y gäi lµ nh÷ng rèi lo¹n do thiÕu iod (iodine deficiency disorders-IDD). ¦íc tÝnh hiÖn nay cã gÇn mét tØ ng−êi trªn thÕ giíi (t−¬ng øng víi 20% d©n sè nãichung) cã nguy c¬ rèi lo¹n do thiÕu iod, trong sè nµy cã kho¶ng 200-300 triÖu ng−êi bÞb−íu gi¸p do thiÕu hôt iod. 436 T¹i ViÖt Nam cã 9-10 triÖu ng−êi cã nguy c¬ bÞ rèi lo¹n do thiÕu hôt iod trong ®ã b−íucæ ®Þa ph−¬ng chiÕm 16,2-55,2%. Trong sè nh÷ng ng−êi bÞ rèi lo¹n do thiÕu iod vµ trong sè d©n sèng ë vïng cã rèi lo¹ndo thiÕu hôt iod cã kho¶ng 1-8% bÞ ®Çn ®én. 1.3. Nguyªn nh©n b−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn: + ThiÕu hôt iod trong ®Êt vµ n−íc: lµ nguyªn nh©n quan träng ë vïng b−íu cæ ®Þaph−¬ng. Sù thiÕu hôt nµy g©y lªn t×nh tr¹ng gäi lµ rèi lo¹n do thiÕu iod. Ng−êi d©n sèngtrong vïng b−íu cæ ®Þa ph−¬ng th−êng cã nång ®é iod niÖu < 10,0 µg/dl. + Rèi lo¹n trong qu¸ tr×nh sinh tæng hîp hormon tuyÕn gi¸p: Do tæng hîp hormon kh«ng ®Çy ®ñ, hoÆc th¶i trõ qu¸ møc do mét sè bÖnh g©y lªn nh−trong héi chøng th©n h−. NÕu nhu cÇu vÒ hormon tuyÕn gi¸p t¨ng lªn g©y ra thiÕu hôt t−¬ng®èi. + C¸c yÕu tè miÔn dÞch: ng−êi ta ®· x¸c ®Þnh ®−îc trong c¬ thÓ mét sè ng−êi cã kh¸ngthÓ kÝch thÝch tuyÕn gi¸p lµm t¨ng khèi l−îng song kh«ng lµm thay ®æi kh¶ n¨ng sinh tænghîp hormon tuyÕn gi¸p (Thyroid Growth immunoglobulin- TGI hay Thyroid GrowthAntibody- TGAb). + Do dïng mét sè lo¹i thøc ¨n vµ thuèc: Trong c¸c rau cñ thuéc hä c¶i (Brassica) nh− cñ c¶i, b¾p c¶i cã chøa goitrin hayprogoitrin cã kh¶ n¨ng øc chÕ sù g¾n kÕt iod vµo tyrosin, do ®ã ng¨n c¶n sù t¹o ra c¸c tiÒnchÊt cña T3, T4; trong vá s¾n (khoai mú) cã chøa ®éc tè gèc thioxyanat (CNS) cã thÓ g©yb−íu cæ. Mét sè lo¹i thuèc: muèi cña lÝthium, kh¸ng gi¸p tæng hîp, aminodarone,benzodiarone, thuèc c¶n quang... g©y rèi lo¹n chuyÓn ho¸ iod. 1.4. C¬ chÕ sinh bÖnh häc: Sù gi¶m sót iod v« c¬ dÉn ®Õn sù suy gi¶m tæng hîp hormon tuyÕn gi¸p, g©y ph¶n øngt¨ng tæng hîp TSH. Khi ®ã t¸c dông t¨ng khèi l−îng ®èi víi tuyÕn gi¸p cña TSH v−ît tréih¬n so víi t¸c dông t¨ng tæng hîp hormon tuyÕn gi¸p. ChÝnh v× vËy mµ bÖnh nh©n cã b−íutuyÕn gi¸p to song chøc n¨ng tuyÕn gi¸p vÉn b×nh th−êng. Tuy vËy nÕu bÖnh nÆng, nång ®éTSH tiÕt ra nhiÒu v−ît qu¸ kh¶ n¨ng bï trõ cña c¬ thÓ, bÖnh nh©n sÏ võa cã b−íu tuyÕn gi¸pto võa cã thÓ suy gi¸p. T−¬ng tù nÕu tuyÕn gi¸p to do sù cã mÆt cña c¸c kh¸ng thÓ chØ cãt¸c dông kÝch thÝch sù t¨ng tr−ëng nhu m« tuyÕn gi¸p chø kh«ng kÝch thÝch sù t¨ng tænghîp hormon T3, T4, do vËy chøc n¨ng tuyÕn gi¸p vÉn b×nh th−êng trong khi b−íu tuyÕn gi¸pvÉn to. 437 Tãm l¹i ë bÖnh nh©n b−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn cã nång ®é TSH t¨ng, cßn nång ®é T3,T4 vÉn b×nh th−êng hoÆc chØ gi¶m khi ®· cã suy tuyÕn gi¸p. 1.5. M« bÖnh häc: Ban ®Çu tuyÕn gi¸p ph× ®¹i, c−êng s¶n vµ t¨ng sinh m¹ch m¸u ®Òu nhau gi÷a c¸c chiÒu,sau ®ã tuyÕn gi¸p sÏ bÞ biÕn d¹ng. BÖnh tån t¹i l©u dµi lµm cho tuyÕn gi¸p to thay ®æi vÒh×nh d¸ng, cÊu tróc. TuyÕn gi¸p cã thÓ dÝnh víi c¸c tæ chøc xung quanh hoÆc bªn trong cãchøa c¸c keo colloid. Tæ chøc x¬ ho¸ cã thÓ ph©n chia tuyÕn thµnh nhiÒu nh©n tr«ng gièngc¸c u thùc sù (adenoma). Cã thÓ xuÊt hiÖn nh÷ng vïng ch¶y m¸u hoÆc canxi ho¸ kh«ng®Òu. 2. L©m sµng. + B−íu tuyÕn gi¸p ®¬n thuÇn hay x¶y ra h¬n ë ...