Giáo trình bệnh học 2 (Phần 17)

Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát hay còn gọi là cơn bão tuyến giáp (thyrotoxic storm)-một biến chứng tương đối hiếm, chiếm tỷ lệ khoảng 1-2% trong số bệnh nhân nhiễm độc hormon tuyến giáp phải nhập viện, là một thể nặng của cường tuyến giáp do sự giải phóng T3, T4 vào máu với nồng độ cao và đột ngột dẫn đến mất bù của nhiều cơ quan đích. Cơn có tỉ lệ tử vong cao (20-50%)....
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Giáo trình bệnh học 2 (Phần 17) c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t vµ h«n mª do suy chøc n¨ng tuyÕn gi¸p (thyrotoxic crisis and myxedema coma) 1. C¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t. 1.1. Kh¸i niÖm: C¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t hay cßn gäi lµ c¬n b·o tuyÕn gi¸p(thyrotoxic storm)-mét biÕn chøng t−¬ng ®èi hiÕm, chiÕm tû lÖ kho¶ng 1-2% trong sè bÖnhnh©n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p ph¶i nhËp viÖn, lµ mét thÓ nÆng cña c−êng tuyÕn gi¸pdo sù gi¶i phãng T3, T4 vµo m¸u víi nång ®é cao vµ ®ét ngét dÉn ®Õn mÊt bï cña nhiÒu c¬quan ®Ých. C¬n cã tØ lÖ tö vong cao (20-50%). Tuy viÖc chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ bÖnh nh©n Basedow ®· ®−îc c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ,nªn sè tr−êng hîp bÞ b·o gi¸p ®· gi¶m trong thËp kû gÇn ®©y, tuy vËy vÉn cßn nhiÒu tr−ênghîp cã c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t bÞ bá qua kh«ng ®−îc chÈn ®o¸n kÞpthêi trªn l©m sµng. C¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t chñ yÕu gÆp ë bÖnh nh©n Basedow, songcã thÓ gÆp ë c¶ bÖnh nh©n b−íu nh©n cã nhiÔm ®éc hoÆc c¸c nguyªn nh©n hiÕm gÆp kh¸c. 1.2. YÕu tè thuËn lîi g©y c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t: + NhiÔm trïng, nhiÔm ®éc. + PhÉu thuËt tuyÕn gi¸p hoÆc bªn ngoµi tuyÕn gi¸p. + ChÊn th−¬ng. + H¹ ®−êng huyÕt. + Sinh ®Î ë phô n÷. + Sê n¾n m¹nh lªn tuyÕn gi¸p. + ChÊn th−¬ng t©m lý. + Ngõng thuèc kh¸ng gi¸p tæng hîp ®ét ngét. + §iÒu trÞ b»ng 131I. + Toan ho¸ do t¨ng xª ton ë bÖnh nh©n ®¸i th¸o ®−êng. + T¾c, nghÏn ®−êng thë . + §ét qôy n·o. 1.3. C¬ chÕ bÖnh sinh: C¬ chÕ bÖnh sinh cña c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t ®Õn nay ch−a hoµn toµns¸ng tá. Tuy vËy cã 2 c¬ chÕ nãi chung ®ãng vai trß quan träng. 507 + C¬ chÕ thø nhÊt liªn quan ®Õn viÖc t¨ng mét c¸ch ®ét ngét hormon tuyÕn gi¸p do®−îc gi¶i phãng tõ c¸c nang tuyÕn gi¸p vµo m¸u. VÝ dô nh− bÖnh nh©n bÞ phÉu thuËt hoÆckÝch thÝch m¹nh, kÐo dµi ®èi víi tuyÕn gi¸p, t−¬ng tù nh− vËy c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn 131gi¸p kÞch ph¸t xuÊt hiÖn theo c¬ chÕ nµy khi bÖnh nh©n ®iÒu trÞ b»ng phãng x¹ I hoÆcngõng ®ét ngét thuèc kh¸ng gi¸p tæng hîp. + C¬ chÕ thø 2 liªn quan ®Õn viÖc t¨ng ®ét ngét hormon tuyÕn gi¸p tù do ®· cã s½n.HiÖn t−îng nµy xuÊt hiÖn khi kh¶ n¨ng g¾n kÕt cña c¸c protein huyÕt thanh ®èi víi hormontuyÕn gi¸p gi¶m ®i ®¸ng kÓ, vÝ dô khi nhiÔm trïng nh− viªm phæi, viªm bÓ th©n- th©n. Còng cã tr−êng hîp c¬n nhiÔm ®éc gi¸p x¶y ra l¹i kh«ng cã t¨ng nång ®é T3, T4 métc¸ch ®¸ng kÓ, vÝ dô nh− sù kÕt hîp nhiÔm ®éc hormon gi¸p nÆng víi h«n mª t¨ng xª ton do®¸i th¸o ®−êng g©y ra c¬n b·o gi¸p. V× vËy mét sè tr−êng hîp g©y khã kh¨n trong chÈn®o¸n ph©n biÖt bÖnh nh©n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p møc ®é nÆng cã biÕn chøng víibÖnh nh©n cã c¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t. 1.4. L©m sµng: + C¬n nhiÔm ®éc hormon tuyÕn gi¸p cã thÓ x¶y ra tõ tõ mét vµi giê hoÆc mét vµi ngµy,song biÓu hiÖn l©m sµng th× th−êng rÇm ré. + Sèt cao, cã thÓ lªn tíi 39- 40oC. + Buån n«n, n«n, v· må h«i, da nãng Èm, xung huyÕt, Øa láng dÉn ®Õn rèi lo¹n n−íc vµ®iÖn gi¶i, cã thÓ vµng da rÊt nhanh. + BÖnh nh©n cã thÓ ®au bông lan to¶, gan to, l¸ch to, thay ®æi chøc n¨ng gan, gan cãthÓ mÒm do ø trÖ hoÆc ho¹i tö tÕ bµo gan. + Bån chån, lu«n trong t×nh tr¹ng h−ng phÊn kh«ng ngñ, cã thÓ lo¹n thÇn cÊp sau ®ã v«lùc, mÖt l¶, teo c¬ nhanh, cã thÓ gi¶ liÖt c¬, thËm chÝ h«n mª. + NhÞp tim nhanh, ®a sè lµ nhÞp xoang, dÔ xuÊt hiÖn c¬n nhÞp nhanh kÞch ph¸t trªn thÊt,cã thÓ cã c¸c rèi lo¹n nhÞp: ngo¹i t©m thu, lo¹n nhÞp hoµn toµn, c¸ biÖt cã thÓ suy tim ø trÖ,huyÕt ¸p thÊp, cã thÓ trôy m¹ch hoÆc sèc tim. 1.5. CËn l©m sµng: + Nång ®é hormon tuyÕn gi¸p: T3, T4 t¨ng, ngo¹i trõ tr−êng hîp c¬n nhiÔm ®échormon tuyÕn gi¸p kÞch ph¸t x¶y ra ë bÖnh nh©n cã h«n mª t¨ng xª t«n do ®¸i th¸o ®−êng,tr−êng hîp nµy th−êng cã T3 thÊp hoÆc b×nh th−êng. T×nh huèng ®ã chÈn ®o¸n rÊt khã kh¨ncßn gäi lµ “nhiÔm ®éc cïng tån t¹i” (coexistent thyrotoxicosis) mÆc dï biÓu hiÖn l©m sµngcña c¬n b·o gi¸p lµ hiÓn nhiªn. 508 + §é tËp trung 131I cña tuyÕn gi¸p t¨ng. + §−êng m¸u t¨ng møc ®é võa ph¶i ë ng−êi tr−íc ®ã kh«ng cã ®¸i th¸o ®−êng tôy, cãthÓ do sù gi¶i phãng insulin bÞ øc chÕ. + Sè l−îng b¹ch cÇu ë m¸u ngo¹i vi cã thÓ t¨ng møc trung b×nh kh«ng ph¶i do nhiÔmtrïng trong khi cã chØ sè kh¸c cña huyÕt häc l¹i b×nh th−êng. + HÇu hÕt nång ®é c¸c chÊt ®iÖn gi¶i b×nh th−êng, ngo¹i trõ nång ®é canxi t¨ng nhÑ dot¸c dông cña hormon tuyÕn gi¸p lªn qu¸ tr×nh hÊp thu x−¬ng. + Do gan cã thÓ bÞ tæn th−¬ng nªn nång ®é SGOT, SGPT, bilirubin t¨ng. + Nång ®é cortisol cã thÓ t¨ng gièng nh− trong mét sè t×nh huèng chÊn th−¬ng t©m lýcÊp tÝnh, cßn dù tr÷ adrenalin l¹i gi¶m sót do c¬ chÕ tù miÔn dÞch. ...